woensdag 19 november 2014

Tegen verkiezingen!


Vandaag kunnen ruim een half miljoen Nederlanders hun stem uitbrengen voor hun gemeenteraad. Door herindelingen zijn in een aantal gemeenten de raadsverkiezingen uitgesteld en worden deze nu gehouden.

Een mooie dag om eens te pleiten tegen verkiezingen! Een pikante stelling. Want zeg nou zelf: verkiezingen zijn toch de parel van onze democratie? Het is toch de bouwsteen van onze moderne samenleving? Het is dé manier om 'het volk' een stem te geven?

De afgelopen weken las ik het boek 'Tegen verkiezingen' van David Van Reybrouck waarin hij pleit voor een grondige vernieuwing van onze democratie. En ik moet zeggen: ik ben sterk geneigd hem te geloven.

Van Reybrouck, waar kenden we die ook al weer van?
Even terug naar David van Reybrouck, waar kenden we die ook al weer van? Het was in het afgelopen seizoen van Zomergasten, de doodgeknuffelde gast. De man die in alle rust de grote wereldproblemen verbond aan intens verdriet uit zijn eigen leven. Van Reybrouck kent u ook van Congo, het geschiedenisboek waarin een zwarte bladzijde uit de Belgische geschiedenis beschreven wordt. Maar ook weer zodanig dat het op termijn mogelijk wordt om het boek ooit te sluiten. Een catharsis voor een heel land. En tot slot bent u hem hier misschien ook al eens tegen gekomen over het boekje 'Pleidooi voor populisme' waarin hij de bestaande politiek helpt een betekenisvol antwoord op de schreeuwpartijen als de PVV.

Grossier in paradoxen
Kortom, Van Reybrouck grossiert in paradoxen. Paradoxen van het individu, paradoxen van een gemeenschap, paradoxen van een land. Eén van die paradoxen is: hoe geef je iedereen een stem en hoe zorg je dat een land bestuurd wordt? In dit boekje fileert hij het falen van het huidige verkiezingensysteem: opkomsten zijn lager dan ooit, de waan van de dag is sterker dan ooit en er is minder daadkracht dan ooit. Eén van zijn stellingen die hij goed onderbouwt is dat politici niet bezig zijn met het mandaat van de afgelopen verkiezingen maar altijd bezig zijn met de uitslag van de volgende verkiezingen. De stem van vandaag is daarmee morgen na de verkiezingen weinig meer waard. De onderbuik is sterker dan ooit terwijl goede politieke beslissingen meer nuance vragen dan ooit.

Alternatieven voor verkiezingen
Van Reybrouck laat zien dat de verkiezingen en democratie helemaal geen onlosmakelijk geheel zijn. Hij geeft aan hoe rond de Franse revolutie en de Amerikaanse burgeroorlog uiteindelijk verkiezingen het beste democratische alternatief waren. Voor dat moment wel te verstaan. En laten we ook niet vergeten dat pas sinds begin van de 20e eeuw pas algemeen kiesrecht werd ingevoerd. Mijn overgrootmoeder mocht dus nog niet stemmen en mijn overgrootvader een deel van zijn leven niet.

Aan de hand van de oude geschiedenis - Grieken en Romeinen en later de stadstaten zoals Venetië en Florence - laat hij zien dat er tal van alternatieven zijn voor verkiezingen. Daarbij vormt loting een belangrijk principe: loting zoals we dat in het buitenland ook kennen bij rechtzaken. Ook haalt hij recente voorbeelden aan uit Canada, Nederland, Ierland en IJsland waarbij verschillende proeven zijn gedaan met nieuwe vormen van burgerbestuur. Daar zijn interessante lessen uit te trekken die laten zien dat verkiezingen zeker niet altijd de oplossing hoeven te zijn.

G1000
Zelf schreef ik ook al eerder over een ander initiatief van Van Reybrouck: de G1000. Daar bracht de organisatie 1.000 Belgen bij elkaar om na te denken over de toekomst van het land. De timing was perfect: het land zat al 500 dagen zonder regering omdat het partijen maar niet lukte om tot een akkoord te komen. De uitkomst van de G1000 was dat burgers in gezamenlijkheid in staat om genuanceerd een langetermijnvisie neer te leggen. Een visie waar elk van de groepen burgers wat geeft en wat neemt om samen een goede toekomst te hebben. Geen schreeuwerij dus maar een evenwichtige dialoog.

Burgers zijn meer dan stemvee
Ik gun nog vele politici dit boekje van Van Reybrouck. Burgers zijn veel meer dan stemvee en tot veel meer in staat. Eigenlijk wil niemand geregeerd worden door de onderbuik maar ons huidige systeem lijkt ons bijna onvermijdelijk daar uit te laten komen. Op dat moment is het goed om die paradox nog maar eens tegen het licht te houden.

En stilletjes hoop je dat Van Reybrouck ooit premier wordt, maar ja, dan moet je meedoen aan...... verkiezingen.

Reserveer hier 'Tegen verkiezingen' in uw eigen bibliotheek


Geen opmerkingen: