SIOB-rapport 'Leerfunctie van de Bibliotheken in beeld'

Niet alles wat nieuw is, is waar en niet alles wat waar is, is nieuw. Met die woorden moet je soms ook maar eens naar innovatie kijken. En deze week liep ik, ik in het kader van mijn opdracht voor een Leven Lang leren, tegen een oud onderzoek aan. Nou ja, oud, uit 2010: 'De leerfunctie van de Bibliotheken in Beeld'. Een rapport dat is gestart door de VOB en dat is afgerond door het SIOB en dus uitgevoerd in die turbulente periode van ontvlechting.

En mijn excuses, het is een wat langer blogje geworden. Haal even koffie zou ik zeggen, en lees even rustig mee.

Inhoud
Het onderzoek is een inventarisatie bij openbare bibliotheken naar faciliteiten die zij bieden rondom leren. 56% van alle bibliotheken heeft meegedaan en het biedt volgens een mooi beeld van hoe het rond 2010 voor stond. Laten we nog eens even door de uitkomsten lopen.

Hardware - faciliteiten
Het onderzoek vraagt zowel naar faciliteiten (hardware) als naar de speciale scholingsprogramma's (software) als naar samenwerkingspartners.

In bovenstaande tabel wordt aangegeven over welke faciliteiten men beschikt Ik denk dat we in drie jaar tijd die het onderzoek oud is, iets opgeschoven zullen zijn in het aanbieden van rustige studie- of werkplekken.  Opvallend vind ik dat meer dan 20% van de bibliotheken geen aparte cursus of ontvangstruimte heeft. Wie wat door zoekt in het het onderzoek ziet dat het dan met name kleinere bibliotheken betreft. Die zullen in veel gevallen ruimtes hiervoor multifunctioneel inzetten. Maar doordat kleine bibliotheken steeds vaker onbemand en ruimer open gaan, kon hier nog wel eens wat extra behoefte ontstaan.

Waar ik wel benieuwd naar ben: welke bibliotheek heeft deze faciliteiten het beste op orde? Weet iemand dat? Lijkt me leuk om te zien.

Software - programmering en aanbod
Het onderzoek heeft vervolgens gekeken waar welke cursussen worden gegeven. Dat levert het onderstaande beeld op.

We zijn dus sterk in internetcursussen, leeskringen en schrijvers. Van dit aanbod val ik nog niet echt achterover. Dit is wel een beetje het geijkte rijtje. Iets meer dan 20% doet iets aan talencursussen en iets meer dan 40% doet wel eens iets aan literaire cursussen. Het onderzoek gaat nog wat verder over de frequenties van deze cursussen. Om wat gemiddeldes te geven: één keer per week een internetcursus, één keer per kwartaal een schrijver.

Wat ik nog aardig vond was dat men ook nog keek naar de kosten voor gebruikers voor deze activiteiten.

De helft van de internetcursussen is niet gratis en 20% is wel gratis. Waar die laatste 30% is, is mij een raadsel. Zou er een optie 'soms gratis, soms niet' zijn geweest? Het doet er ook niet zo veel toe. Wat het inzichtelijk maakt is dat je verschillend tegen die prijs aan kunt kijken: gratis voor iedereen, gratis voor kinderen, gratis voor leden  of juist iedereen betalen.

Samenwerkingspartners
Bij samenwerkingspartners is dit het eerste plaatje.

Dat is wel bijzonder. tot op dit punt in het onderzoeksrapport zijn kinderen nog niet genoemd. Hier blijkt plotseling dat we voor die leerfunctie eigenlijk juist heel veel doen voor kinderen. Niet zozeer in de fysieke vestigingen maar juist heel erg op de scholen en samen met scholen. Ontwikkelingen als de Bibliotheek op School kunnen we dus gewoon onder een Leven Lang Leren scharen.

Maar als we nou eens buiten die onderwijsinstellingen kijken? Wat zien we dan?

Om eerlijk te zijn: van dit lijstje wordt ik niet echt warm. Dit is wel erg traditioneel. SeniorWeb is misschien nog de meest speciale omdat hier sprake is van samenwerking met een vrijwilligersorganisatie. Volgens mij is hier wel helder dat bibliotheken nog veel meer rendement moeten halen uit samenwerking met meer en andere partners dan die hier staan: denk aan co-creatie met burgers, denk aan samenwerking met wijken of met leerkringen.  Deze vormen van samenwerking zullen bepalend zijn voor de wijze waarop we onze leerfunctie verankeren in de samenleving.

Voor de goede orde: het rapport laat nog een aantal samenwerkingsgebieden zien maar de uitkomsten zijn vergelijkbaar met hierboven.

Conclusies en aanbevelingen
Een leuk onderzoek maar de conclusies en aanbevelingen die volgen zijn mager en zijn niet ingebed in een visie. Eigenlijk is het niet meer dan een lang lijstje met wat tips. Tja, dat bibliotheken betere faciliteiten kunnen aanbieden en misschien wat meer programma's vind ik wel erg voor de hand liggen.

Een belangrijke conclusie die men nog trekt is dat veel van de goede voorbeelden - die geanonimiseerd genoemd worden - vooral een succes zijn door gedreven bibliotheekmedewerkers. Zonder die medewerker met passie en ondernemerschap was het nooit een succes geworden. Ik denk dat we dat met zijn allen herkennen. En het verhaal van Volksuniversiteit in Groningen, liet dat ook wel zien.

Voor mij is een belangrijk leerpunt dat we daarnaast veel creatiever moeten zijn met onze samenwerkingspartners. Meer co-creatie met burgers a la Skillshare en burgerkracht faciliteren met de spullen die de bibliotheek heeft: lokaaltjes, studieplekken, enthousiast ondernemerschap en... collectie. Maar misschien is de opkomst van die co-creatie de afgelopen drie jaar ook wel veel sterker geworden en kon je dat toen (onderzoek in 2009, publicatie 2010) ook nog niet goed zeggen.

Tot slot was voor mij dit onderzoek weer even een eye-opener dat we ook nog zoveel voor kinderen doen. Wat mij nog even brengt bij de vraag: wie heeft ervaring met een breed cursusaanbod voor kinderen?

En voor het SIOB: ik heb 'm niet gevonden maar een stevige visie op dit onderwerp zou niet verkeerd zijn. Het lijstje losse aanbevelingen onder dit rapport kan echt beter. En ik denk dat de branche in 2013 daar wel aan toe is, getuige de conclusies van weer een ander onderzoeksrapport van het SIOB: de innovatie-denkmiddagen.

Ik citeer:
"Vrij breed gedeeld is onder de innovatiedeskundigen de mening dat de uitleen van boeken, als middel om het doel van persoonlijke ontwikkeling van burgers dichterbij te brengen, op termijn minder centraal zal staan. Hooguit verschillen de inschattingen over de termijn waarop dat het geval zal zijn. Het accent in de ideeën over bibliotheekinnovatie lag bijgevolg op de transitie naar een ander soort bibliotheek: een bibliotheek als platform die er in mindere mate is met een collectie voor de burger, en in toenemende mate met de burger samen aan de slag gaat om kennis en creativiteit tot ontwikkeling te laten komen."

Waarvan akte. Aan de slag! Dank voor u tijd trouwens.

Colofon
Deze blog verschijnt in het kader van mijn activiteiten voor het Gelderse programma 'Een leven lang leren'. Binnen dit programma zal ik een een flink aantal best practises binnen en buiten de bibliotheekbranche beschrijven. Mijn bevindingen deel ik via mijn blogs. Mijn doel is om vanuit deze best practises een set van bouwstenen te formuleren voor bibliotheken die aan de slag willen met een Leven Lang Leren. Reacties en aanvullingen stel ik zeer op prijs.