Deze week voerde de Tweede Kamer nog nét vóór het verkiezingsreces het debat over Digitale Inclusie en specifiek hoe Nederlanders omgaan met de Digitale Overheid. Een onderwerp dat me zeer aan het hart gaat. Vorig jaar september schreef ik nog een opiniestuk waarin ik mijn 79-jarige moeder aanhaalde. Ze heeft haar leven hard gewerkt, heeft nadat ze stopte met werken heel hard geknokt om alle digitale ontwikkelingen bij te benen. Maar de ontwikkelingen gaan sneller dan ze aankan.
En de overheid? Die sloot kantoren waar de hulp te vinden was, maakte telefonisch contact moeilijker en koos omwille van efficiency steeds vaker voor de digitale weg. Voor velen een zegen. Voor een groep van tussen de 2,5 en 4 miljoen Nederlanders een vloek. Mijn moeder is dus zeker niet de enige. Na haar komen er nog 3.999.999 mensen waarbij omgaan met de digitale overheid soms leidt tot digitale ongelukken.
Waar ging het ook al weer over?
Het debat in de Tweede Kamer ging voor een heel groot deel over de Informatiepunten Digitale Overheid, de IDO's. De IDO's zijn gestart in 2019 met 15 bibliotheken. Het zijn er nu 859 waarvan er 114 buiten een bibliotheek zitten. De financiering begon met een beetje projectfinanciering maar groeide naar ongeveer € 17 miljoen. Het overgrote deel gaat naar gemeenten die dit uitkeren aan bibliotheken om de IDO's te financieren. € 17 miljoen voor 859 punten.
Het kabinet dat in het voorjaar van 2024 ontstond met PVV, VVD, NSC en BBB, sloot een hoofdlijnenakkoord met elkaar af. In dat akkoord besloot men om per 2026 alle specifieke uitkeringen af te schaffen. Tegelijkertijd zou er met de afschaffing een efficiencykorting komen van 10%. Die efficiency zou dan moeten komen uit het feit dat een gemeente niet meer apart hoeft te beschikken of hoeft te verantwoorden. De IDO's worden gefinancierd door een specifieke uitkering.
Kortom, dit leidt bij een groeiend aantal IDO's niet tot extra financiering maar juist tot een bezuiniging van € 1,7 miljoen. En overigens valt ook de directe verplichting weg bij gemeenten om dit geld aan de bibliotheek te besteden. Je mag het ook anders doen als gemeente. Of niks. Niemand die erop let of naar vraagt. Weg gezamenlijke infrastructuur.
De staatssecretaris beloofde in een brief het te repareren maar in de begroting die bij Prinsjesdag is gepresenteerd was dat niet gebeurd. De bezuiniging staat nog steeds.
Tot zover de startsituatie in weinig woorden. Wil je de wat langere versie van dit dossier dan moet je dit artikel lezen.
Boze vriendelijke bibliotheek- en IDO-medewerkers
Om die reden togen zo'n 30 bibliotheek- en IDO-medewerkers af om het debat rond digitale inclusie te volgen. De doorgaans vriendelijke en behulpzame bibliotheek- en IDO-mensen waren, terecht, boos. En in plaats van mensen helpen zaten ze die dag in Den Haag. Want als we loketten moeten sluiten omdat dat geld niet komt, waar moeten mensen dan naar toe?
Een boos kamerlid
In het debat was het opnieuw Kamerlid Kathmann van GroenLinks-PvdA die met passie opkwam voor de IDO's. Ik geef u twee minuten van haar inbreng. Merk overigens op dat er maar vier partijen aanwezig waren bij dit debat: de PVV, GroenLinks-PvdA, VVD en NSC. Vier... van de vijftien die in de Kamer zitten.
Kathmann zegt dat de helden van de IDO's een pluim verdienen en geen bezuiniging! 'Er was beloofd om niet te bezuinigen op de IDO's en nu doet u dat toch! Er is maar één last resort voor burgers bij digitale ongelukken en dat zijn de IDO's. Dus voer die motie uit!'
Talloze malen bepleitte Kathmann, ook als interruptie op andere partijen dat die IDO's hun financiering meer dan verdienen. 'Het is een koopje' riep ze tegen VVD'er Buijsse. En dat is het.
Gaan er 85 IDO's dicht?
BBB-staatssecretaris Eddie van Marum, die deze portefeuille overnam van PVV'er Zsolt Szabo in juni 2025, hield het bij een zuinig antwoord. Zie ook het korte filmpje. Hij gaf aan dat er op dit moment geen ruimte zat in de begroting van 2026 maar dat hij het wilde repareren bij de eerste begrotingswijziging in 2026. Kenners zeggen dat gemeenten dan in april 2026 pas helderheid krijgen. Het is dus niet gelukt om in het afgelopen jaar - want zolang ligt die dreiging er al - die € 1,7 miljoen te vinden op de drie ministeries die het raakt. Daar was Kathmann dan weer woest over.
Het einde van het debat was dan ook dat de IDO's met lege handen bleven staan... Warme woorden maar een lege portemonnee.
Hoewel... er zijn nog een paar routes die gevolgd kunnen worden. Aanstaande maandag is er nog een digitaliseringsdebat waar moties ingediend kunnen worden. Maar ja, er ligt eigenlijk al een motie. En de tweede route is een amendement bij de begrotingsbehandeling van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Die behandeling zal wel ver in november of zelfs in december zijn. Die route acht ik nog het meest kansrijk.
Per saldo staat de bezuiniging nu nog. 10% van het totaal. Als er nu 859 IDO's zijn, zou dat toch in het ergste geval kunnen betekenen dat er 85 dicht gaan. Durft de Kamer het echt zo ver te laten komen?
Advies: de gemeente is uw beste vriend
Wat moet je nu als bibliotheek? Er ligt een voorgenomen bezuiniging (de begroting moet nog behandeld) met een toezegging om die op te lossen in het voorjaar van 2026. Mijn advies: de gemeente is uw beste vriend. In alle gevallen komt het geld uiteindelijk van de gemeente. Zij zijn en blijven verantwoordelijk. Hoe willen zij het? En willen zij het met 10% minder? Of willen zij dat burgers altijd dichtbij en menselijk geholpen kunnen blijven worden? Het helpt als Den Haag die financiering op peil houdt maar de gemeente is degene die uiteindelijk beslist. Zij kunnen besluiten vooralsnog de financiering op peil te houden en geen onrust te krijgen. Dus als u nog niet in gesprek was geweest met de gemeente hierover, zet het dan op de agenda van het eerstvolgende overleg. En ja, natuurlijk met een positief perspectief: samen willen we goede en groeiende dienstverlening voor onze inwoners. Voor mensen zoals mijn moeder.
Een weg vol obstakels
Ik was graag bij het debat geweest in de Kamer. En ik was er niet. En dat het te maken met juist mijn moeder waar ik over schreef. Mijn moeder, inmiddels 80, die zo hard knokte om digitaal bij te blijven, ging namelijk deze week naar een verzorgingshuis. Zij vroeg mijn zorg. Het was voor ons beiden een week met obstakels. Vlak bij haar verzorgingshuis kwamen we dit bord tegen. Met dat bord moesten we maar samen op de foto. Het was een foto met een lach en een traan. Maar ik zie hoe moedig ze zich er door heen probeert te slaan.
Voor mijn moeder komt de redding van de IDO's dus te laat. Sinds dat opinieartikel verscheen over mijn moeder, een jaar geleden, lag de dreiging van bezuiniging er al. Niet verder investeren in IDO's, terwijl het aantal nog groeit, maar een mogelijke bezuiniging. En sindsdien is er overleg gevoerd, is er naar gekeken, nog een overleg gevoerd, is er een motie ingediend, een motie aangenomen, een brief geschreven en nog een overleg gevoerd. En er gaat nog meer volgen. Dit is geen cynisme maar een droge beschrijving van de werkelijkheid.
De inwoners van dit land zijn niets opgeschoten. De IDO's en bibliotheken werkten hard door, zagen het aantal vragen verdubbelen en bleven trainingen geven. Zoveel werk voor een paar miljoen euro. Het wrange is dat de IDO's worden betaald uit middelen die vrijkwamen na de toeslagenaffaire. En laten we nou net met IDO's dit soort ongelukken deels kunnen voorkomen. Verkeerde zuinigheid noemen we dat. En bij dit soort dossiers, vind zelfs ik het best moeilijk om vertrouwen in de politiek te houden.
Nog 3.999.999 Nederlanders die wachten op hulp
Een weg vol obstakels.... Voor vier miljoen Nederlanders staat dit bord bij elke handeling met de digitale overheid. Het is een obstakel waar ze liever weg bij blijven. Voor mijn moeder hoeft het inmiddels niet meer. Maar er zijn nog 3.999.999 andere Nederlanders die er ook op wachten.
Het is soms moeilijk om de lichtpuntjes te vinden in zo'n week. Ik houd me dan maar vast aan de moed en veerkracht van mijn moeder en van Kamerleden zoals Kathmann.
Moedig voorwaarts!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten