dinsdag 25 juli 2017

Welke bibliotheek leent de meeste ebooks uit? Dit en andere ebook-ontwikkelingen


Zo de vakantie zit er nu toch echt aan te komen. De Vakantiebieb is al gedownload maar ik ga u voor mijn vakantie nog één top-10 laten zien. En dat is die voor bibliotheken en ebooks. Begin juli publiceerde de KB op MetdeKB de gebruikscijfers over de eerste helft van 2017. En daar ben ik maar een mee aan de slag gegaan.

De cijfers van de KB laten alleen absolute uitleenaantallen zien van bibliotheken. Dat maakt onderling vergelijken lastig. Ik heb de cijfers dus gecombineerd met de ledentallen die per bibliotheek beschikbaar zijn uit het WOB-verzoek over 2015. Daardoor kun je een vergelijking maken van uitleningen van ebooks per ingeschreven lid.

Als je die combineert mogen we Hoeksche Waard (Numansdorp e.o), Delft en Zuid-Holandse Delta (Hellevoetsluis e.o.) feliciteren. Zij scoren met ruim meer dan één ebook-uitlening per lid ver boven het landelijk gemiddelde van 0,76 ebook per lid.

Opvallend is dat veel Zuid-Hollandse en Utrechtse bibliotheken goed scoren. Hoe dat komt kan ik niet echt goed verklaren. Wellicht dat de bibliotheken dit zelf nog kunnen duiden?

Speciaal punt van aandacht voor opnieuw de Graafschap Bibliotheken (Zutphen e.o.) die in bijna geen enkele top-10 tot nu toe ontbrak.

Wie denkt: is dat nou veel 1,21 ebook per lid. Ter vergelijking een gemiddelde bibliotheek leent 20,7 boeken per lid uit. Die 1,21 bevat dus nog voldoende groeipotentie zullen we maar zeggen.



De grote jongens
Tja, en in absolute aantallen? Dan ziet de top-10 er zo uit. Echt spannend is die niet:  de vier grootste steden zitten er tussen, twee provincies die als geheel registreren en grote bibliotheken als AanZet en Zuid-Kennemerland. De meest opvallende is wellicht nog wel Eemhuis die op de 10e plek het eigenlijk net zo goed doet als Den Haag.

Verder wordt duidelijk dat de Koninklijke Bibliotheek in absolute zin niet de grootste is. Maar daar zit een leuk addertje onder het gras. Maar die bewaar ik even voor het laatst.



Autonome groei vlakt af
Verder bevatten de cijfers een doorkijkje over de groei van de afgelopen jaren. Als je die even netjes in een grafiek zet ziet dat er zo uit. In 2014 vonden daar nog maar 809.000 uitleningen plaats, in 2016 waren dat er al 2,7 miljoen. De prognose voor 2017 - op basis van de halfjaarcijfers - komt uit op 2,8 miljoen. Een lichte groei nog steeds maar niet zo onstuimig zoals in voorgaande jaren. Dit komt overeen met de stagnerende groei van verkoop in ebooks. Toch is die prognose voor 2017 nog wel wat onder voorbehoud. Het tweede halfjaar scoort (door de zomervakantie) altijd iets beter dan de eerste helft. Het kan dus nog iets hoger uitvallen.

Als bibliotheken willen dat ebooks een substantiëler aandeel gaan innemen zullen er dus extra stappen gezet moeten gaan worden. Denk aan landelijke of lokale campagnes. Groei komt niet meer vanzelf.

Ebooks 8% van totale uitleen
Naast het ebookplatform bieden de bibliotheken ook nog de Vakantiebieb aan. Hoewel ik die cijfers niet bekeken heb, vermoed ik dat ook de Vakantiebieb ook ongeveer drie miljoen uitleningen kent. Samen met die bijna drie miljoen van het ebook-platform samen dus goed voor ongeveer 6 miljoen uitleningen.  Als je dat afzet tegen de uitleningen van 'gewone' boeken in bibliotheken (in 2015 73,4 miljoen) dan is die 6 miljoen zo'n 7 a 8 %. Geen gekke score.



De ebooklezer is.....
Wie leest die ebooks eigenlijk? 70% van de ebooklezer blijkt ouder dan 40.  Dat is vergelijkbaar met wat we bij de verkoop van ebooks zien. Maar het staat wel haaks op de opbouw van het ledenbestand van bibliotheken. Daar is namelijk meer dan 50% jonger dan 18 jaar.

Als het vooral ouderen zijn die ebooks lezen en er veel kinderen zijn die 'gewone' boeken lezen, dan zal de uitlening aan volwassenen een relatief groot aandeel kennen van ebooks. Meer dan die 8% die we hierboven redeneerden. Misschien zelfs wel het dubbele. Maar goed dat is een beredeneerde schatting maar niet meer dan dat.


Digital Only Koninklijke Bibliotheek versus gecombineerd abonnement Openbare Bibliotheken
Zo, en dan tot slot nog het addertje onder het gras dat ik u beloofd had. Wie ebooks wil lenen bij de openbare bibliotheken heeft twee mogelijkheden: 1) je wordt of was al lid van de openbare bibliotheek en je activeert gratis een ebookaccount, of 2) je neemt een ebookabonnement bij de Koninklijke Bibliotheek. Dat laatste kan nu een paar jaar. En uit de statistieken valt af te lezen dat de KB nu ruim 4.000 ebook-accounts heeft. Tegenover bijna 400.000 bij openbare bibliotheken (van de vier miljoen leden die zouden kunnen activeren).

Het is dan wellicht ook niet gek dat die overmacht van de openbare bibliotheken in absolute zin veel meer lenen dan die paar duizend digital-only-leden van de Koninklijke Bibliotheek. Toch is er nog wel een opvallende verschil.


En dat verschil zit hem weer in het vergelijkbaar maken op basis van gebruik per ingeschreven lid. Waar het gemiddelde bij openbare bibliotheken op 0,76 ebook per lid per jaar lag, ligt dit bij de Koninklijke Bibliotheek op 22,3 ebook per lid per jaar. In het begin vergeleek ik het cijfer van ebooks al met het 'gewone' gebruik van de bibliotheek: 20,7 uitlening per lid per jaar. Je ziet dat de KB met die ebooks echt op een gewone bibliotheek lijkt qua gebruikscijfers.  

Concluderend: vier tips
Wat kunnen we nu zeggen met deze cijfers in de hand? Nou dat ebooks in de afgelopen jaren een flinke groei hebben doorgemaakt. Die groei heeft er toe geleid dat zeker in het segment van volwassen lezers een substantieel deel van de uitleningen een ebook-uitlening is geworden. Die groei lijkt echter af te vlakken. 

Tip 1: meer marketinginspanningen
Als bibliotheken een verdere groei van ebooks willen krijgen zullen extra marketinginspanningen nodig zijn waardoor meer leden hun ebookaccount gaan activeren en gebruiken. Zeker ook het blijven stimuleren van dat gebruik is van belang. Dit vraagt absoluut om individuele en gezamenlijke inzet van bibliotheken. Hier is zeker nog een wereld te winnen bij de huidige doelgroep, de 40+'ers.  

Tip 2: meer met kinderen/jongeren
Verder zien we dat de helft van de doelgroep van bibliotheken - kinderen - nauwelijks gebruik maakt van ebooks. Het ligt voor de hand om dit in combinatie te doen met de Bibliotheek op school. Volgens mij wordt daar op dit moment ook al naar gekeken. 

Tip 3: onderzoek effect digital only en mogelijke verdere groei
Tot slot denk ik dat het interessant is om nader onderzoek te doen naar de leden die nu gebruik maken van het digital-only-abonnement van de Koninklijke Bibliotheek. Ik heb een vermoeden - maar ik weet dat niet zeker - dat dit leden zijn die anders niet lid waren geworden van een 'gewone' openbare bibliotheek. Als dat zo is, werken deze abonnementen niet kannibaliserend op de bestaande abonnementen. En dan zou het te overwegen zijn ook hier marketing inspanningen op in te zetten. Maar ik weet dat dit gevoelig ligt bij openbare bibliotheken vandaar dat dat ledenonderzoek wel eens interessant kon zijn.

Tip 4: maak het nog makkelijker
Een tip die ik later binnen kreeg van Mirjam Sinnema, maar die ik graag toevoeg, is de volgende. En die gaat over het product zelf. Ook dat is nog wel te vereenvoudigen. Denk dan zoeken binnen de app zelf (kan nu alleen via de site) en een previewfunctie. En uiteraard blijft een goede collectie belangrijk (lees: meer titels mag altijd). Verder blijf ik de koppeling vanuit bestaande leden eigenlijk raar vinden. Je moet toch weer een nieuw account aanmaken terwijl ik met mijn Facebookaccount op veel plekken zo in kan loggen.

Het is altijd makkelijk om verbeterpunten te noemen. Daar hoort bij de constatering dat we in de afgelopen jaren wel degelijk vele meters hebben gemaakt. 

Hoe het verder gaat? We gaan het volgen!

Naar aanleiding van dit artikel schreef ik ook nog een aanvullend artikel om de cijfers verder te duiden. Dat artikel leest u hier.

Dit artikel is licht geredigeerd op 27 juli waarbij onder ander de vierde tip is toegevoegd. Ook is er een kleine opmerking gemaakt bij de prognose voor 2017. Verder zijn vele typefouten verbeterd, zonder de illusie te hebben dat ze er nu allemaal uit zijn.

7 opmerkingen:

Peter zei

Hi Mark,
mij lijkt het interessant om eens te onderzoeken of er meer gebruik wordt gemaakt van e-books in bibliotheken waar de gebruiker een grotere geografische afstand heeft te overbruggen om bij de fysieke bibliotheek te komen. Of dat in een regio waar de fysieke bibliotheek het zwaar heeft (ik denk ineens aan Tholen...), het gebruik van e-books ineens toeneemt.
Keep up the good work en cheers!
Peter Nugteren

Mark Deckers zei

@Peter: ja dank voor je reactie.Die gedachte had ik ook. En in sommige cijfers dacht ook iets van een Biblebelt-effect te zien. Kijk maar eens naar die top-10. Eén directeur meldde inderdaad dat vestigingen waren gesloten. En aangezien de leden daardoor gedaald waren en de cijfers van 2015 zou het eigenlijk nog wat hoger moeten zijn. Nou, nog voldoende voer om verder te filosoferen.

Unknown zei

Interessant! Ik dacht nog even dat wel/geen koppeling van de catalogus van de bibliotheek met de nbc/landelijk zoeken van invloed zou zijn op het gebruik van e-books. Dus dat de bibliotheken waar klanten via de catalogus ook direct landelijk/in e-books kunnen zoeken ook meer e-books zouden uitlenen. Maar in de top-10 bibliotheken met relatief gezien het hoogste e-book gebruik staan ook gewoon bibliotheken waarbij dit niet direct mogelijk is. Hier lijkt geen dus geen direct verband. Wat je zegt, genoeg om over verder te filosoferen!

Mark Deckers zei

@Elma: We hebben goed nieuws en slecht nieuws. Het goede nieuws: we hebben succes!.Het slechte nieuws: we weten niet waarom! :-)

Paul Adels zei

Beste Mark, dank je wel voor het toegankelijk maken van deze info en jouw analyse hierbij. Als suggestie ter aanvulling: ik zou het interessant vinden om te onderzoeken of er een verband zit tussen de top-10 qua aantal uitleningen per lid en de leeftijdsopbouw van die top-10 bibliotheken. Gemiddeld genomen lezen relatief oudere leden meer e-books. Het lijkt mij een aannemelijke hypothese dat bij de top-10 bibliotheken dan ook een oververtegenwoordiging gevonden kan worden van relatief oudere leden... Fijne vakantie, een mooie zomer toegewenst en geniet van al je e-books!

Mirjam zei

Dank je wel Mark voor dit mooie vergelijkende overzicht van e-bookscijfers. Het intrigeert me wel dat er onderling best grote verschillen zijn tussen bibliotheken in aantal accounts en uitleningen.

Wat je aanbevelingen voor groei betreft, mis ik nog wel een hele belangrijke en dat is verdere verbetering van het product zelf. Denk aan titels kunnen zoeken binnen de app, een previewfunctie, meer jeugdboeken in de collectie en zo zijn er nog veel meer wensen. Ik ben ervan overtuigd dat we veel harder kunnen groeien door de gebruiksvriendelijkheid te verhogen, zeker onder de 40+ doelgroep. Wat overigens niet wegneemt, dat goede marketing ook heel belangrijk is.

Mark Deckers zei

@Paul: ja nadere analyse zou zeker interessant zijn. Het belangrijkste gegeven lijkt me hoeveel leden heeft een bibliotheek uberhaupt. Bibliotheken met een hoger percentage lid, kunnen meer account voor ebooks aanmaken. Als ze geen lid zijn, kunnen ze niks. Dat is echt de belangrijkste factor. Daarna komt inderdaad leeftijdsopbouw (op hoofdlijnen al te scheiden op betalend of niet-betalend lid).
@Mirjam: ik denk dat ik straks nog eens door het artikeltje ga en jou tip er maar eens bijplaats :-)