Hoe we allemaal onder onze eigen deken lijken te kruipen

Ergens deze week liep ik een vergaderkamer binnen en schoof aan naast mijn gewaardeerde collega. Het gesprek ging over alles wat er de afgelopen weken gebeurde. En zij zei: 'Ik wil het allemaal niet meer horen! Ik wil geen nieuws meer zien en het enige journaal dat ik nog volg is het Sinterklaasjournaal. Ik trek de deken over mijn hoofd en trek me terug in mijn eigen bubbel en gezin.'  Ze was het zat. En ik vermoed dat ze niet de enige is die het denkt. Mensen die ik ken als maatschappelijk betrokken en ideëel gedreven die in deze tijd zeggen: als het zo scherp moet, doe ik niet meer mee. Een tijd van harde woorden, insinuaties en olie op het vuur. Onderlinge afstanden worden groter in plaats van kleiner. Dialoog en luisteren wordt moeilijker, schreeuwen wordt makkelijker. En steeds meer woorden worden op steeds meer schaaltjes gewogen. 

En het trof in beperkte mate ook mijzelf. In de afgelopen weken kreeg ik een anonieme brief en een intimiderende mail omdat ik meedeed aan een dialoog over oorlogsarchieven. Het doet iets met me. Het kruipt onder mijn huid.  

Gelukkig waren er deze week ook lichtpuntjes. Van politici met een vlammend betoog of een minister die graag voorleest. Die lichtpuntjes laat ik, want ik blijf mezelf als optimist beschouwen, dan maar even schijnen. 

Een vlammend pleidooi voor IDO's

Op maandag 11 november vonden er twee belangrijke overleggen plaats in de Tweede Kamer. Beiden vonden tegelijkertijd plaats. De eerste was het Digitaliseringsoverleg met staatssecretaris Szabó. Vorige week meldde ik al dat Barbara Kathmann van Groen Links-PvdA een amendement indiende voor extra investeringen voor de Informatiepunten Digitale Overheid (IDO). In het overleg in de Kamer gaf ze daar nog een toelichting bij. En hoe! In de video zie je haar ronduit vlammende pleidooi dat mede gebaseerd was op haar eigen ervaringen. Ze liep namelijk stage bij het IDO. 

De staatssecretaris zei in het debat dat ook hij de IDO's een warm hart toedraagt en dat hij ook kennis heeft genomen van het rapport van KPMG waarin staat dat de IDO's onvoldoende gefinancierd worden. Hij wil hier in het voorjaar van 2025 op terug komen omdat de veranderde financiering pas in 2026 zou ingaan. Hij wil ook ruimte hebben om te bezien hoeveel IDO's er nu moeten zijn en op welke wijze. De goede wil is er dus maar het punt is dus zeker nog niet van tafel. 

Een voorlezende opa als minister

Een ruimte verderop vond het overleg over Cultuur plaats. Een groot deel van het debat ging vooral over de verdeling van cultuurgelden over de regio's en de gelden voor de BIS-instellingen vanaf 2025. De bibliotheekbrief, die de vrijdag voor het debat naar de Kamer was gestuurd, was officieel geen onderdeel van de vergadering maar werd wel her en der aangestipt. Ik denk dat Van der Wal van de VVD de meest scherpe vragen stelde over de bibliotheek.  In de video zie je haar inbreng op dit punt. Zij haalde het normenkader aan waar de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) aan werken en vroeg aan de minister waar dat gaat landen. Dat is precies wat ik aanhaalde toen ik vorige week de beleidsbrief besprak. 

Het normenkader kwam in de beantwoording door de minister niet direct terug. Wel gaf hij aan jaarlijks met partijen de stand van zaken in het stelsel te monitoren. En het lijkt er dus op dat op die wijze dat normenkader ook terug gaat komen. 

Mijn favoriete moment is wel als minister Bruins vertelt over Boekstart en over hoe hij voorleest voor zijn kleinkind. Je ziet gewoon dat hij geniet als hij er over vertelt. Het is bijzonder lief en schattig. Dat moment wil ik u niet onthouden. Een stukje video waar je alleen maar blij van kunt worden.

Wel een BTW-verhoging, geen BTW-verhoging, geen BTW-verhoging, tenzij...

Op donderdag wordt in de Kamer gedebatteerd over het belastingplan. In dat plan zit de maatregel dat de BTW op sport en cultuur verhoogd zou worden naar 21%. Een plan waar al lang tegen geageerd wordt.  En alle coalitiepartijen hadden al gezegd dat ze het een hele nare maatregel vonden. Maar het is lastig oppositie voeren tegen deze maatregel omdat wie hem wil afschaffen ook de dekking moet vinden. En het bedrag waar het om gaat is fors: € 1,2 miljard structureel. Mijn inschatting was dan ook dat dat heel ingewikkeld zou worden. 

Tom Poes vond echter een list. De oppositiepartijen dreigden om de in de Eerste Kamer het belastingplan tegen te houden waardoor  minister Heinen via de coalitie de toezegging mocht doen om te komen tot een alternatieve invulling. Normaal mag je alleen wijzigen als je ook dekking hebt. Die is er nog niet en moet nog wel gewonden worden. € 1,2 miljard is geen gering bedrag. Wie de reacties leest op dit besluit, ziet dat veel cultuurorganisaties toch voorzichtig zijn. Het devies lijkt: 'Eerst zien, dan geloven'. 

En ondertussen

Tot zover het macroniveau van de samenleving. Wie overigens denkt dat mijn leven bestaat uit het volgen van Kamerdebatten, moet ik teleurstellen. Dat doe ik in de avonduren deze week als het werk overdag gedaan is. 

Op mijn eigen microniveau brachten we met onze eigen Raad van Toezicht een bezoek aan het Fundament in Losser. Ze kregen een rondleiding in deze multifunctionele organisatie waar bibliotheek, sociaal werk en muziekonderwijs gecombineerd worden. Ze zagen in de praktijk wat een IDO en een maakplaats doen en hoe je in kleine kernen er voor zorgt dat je op de maat van die kern inwoners verder helpt. Het aanstekelijke enthousiasme van directeur Evelien Fokkink en haar collega's is hartverwarmend. Hun slogan is 'Fundament laat je stralen' en dat voel en zie je letterlijk.  Het bord 'We helpen graag bij iedere vraag' dat boven dit artikel staat is van Fundament en illustreert dat enthousiasme. Hier word ik nu echt blij van. En ik weet dat dit op heel veel plekken in Nederland gebeurt. 

Vanzelfsprekend dat dat kan gebeuren is dat niet. Want deze week hielp ik ook nog een grote bibliotheek om tot een sluitende begroting te komen. En op een andere avond zit ik met een wethouder en de Raad van Toezicht van een kleine bibliotheek om tafel om te kijken naar een fusie. Dit omdat de bibliotheek eigenlijk te klein wordt om nog goed verder te ontwikkelen met het brede takenpakket. Het tekent dat de reparaties aan het bibliotheekwerk die het Rijk nu inzet ook echt nodig zijn. Niets gaat vanzelf en er zijn in het verleden flinke gaten geslagen. Het is hard werken met smalle marges.  

Hadden brutalen nog maar de halve wereld

Hard werken met smalle marges is niet erg. Het is wel fijn als je af en toe wat vooruitgang ziet en lichtpuntjes. Die zijn er zeker. Een Kamerlid dat echt gaat kijken wat er gebeurt met burgers, een minister die geniet van voorlezen en een enthousiaste directeur die blij is op elke plek iets te kunnen betekenen. En op vele plekken bibliotheken waar velen elkaar uit de samenleving nog zien en ontmoeten. Het zijn lichtpuntjes op microniveau in een samenleving en een wereld die op macroniveau op veel punten kil begint aan te voelen. 

Ik denk dat deze samenleving in deze tijd gebaat is bij onderlinge verbinding. En dan denk ik aan mijn goede collega die de deken wel over haar hoofd wil gooien en zich wil afsluiten. Als de stille krachten van de samenleving dat gaan doen, zij die zich altijd inzetten en klaar staan, is dat meer dan zorgelijk. Als de stille krachten stoppen, blijven de schreeuwers over.

Cabaretier Robin Bleeker opende onlangs zijn voorstelling met de woorden: 'Soms kun je terug verlangen naar de tijd dat brutalen nog maar de halve wereld hadden.' 

Het zijn rake woorden. Ik hou me vast aan lichtpuntjes en ga moeite doen om niet onder een deken te kruipen. Houd elkaar vast en help elkaar daarbij, zou ik zeggen.