zondag 20 oktober 2024

Doet de bibliotheek nog wel aan cultuur?


Het was in de tijd dat ik bibliotheekdirecteur was. Ik liep dan wel eens door de bibliotheek en had korte gesprekjes met mensen die op dat moment in de bibliotheek waren. Zo trof ik ooit een man die met een stapeltje romans door de bibliotheek liep. We kwamen aan de praat en ik vroeg wat hij zoal aan Cultuur deed. 

Hij dacht even na en zei: 'Cultuur? Nee, ik geloof niet dat ik daar veel aan doe.' 

Ik wees op zijn stapeltje romans en zei: 'Maar wat heeft u hier dan in handen?'. 'Tja, als je dat ook cultuur noemt...'  Ik zei dat ik dat zeker cultuur noemde en dat hij met die vijf romans samen toch zeker meer dan 40 uur zoet was. Dat is net zo lang als tien avondjes schouwburg en met evenveel verbeelding.

Het tekent een beetje hoe de samenleving tegen cultuur aan kijkt. Cultuur is een schouwburgbezoek, een kunstmuseum of een bezoek aan een poppodium. Cultuur met de grote C zeg maar. Maar een boek lezen of een bibliotheekbezoek, is dat cultuur? In totaal kennen de bibliotheken 57 miljoen bezoeken per jaar, het is de best bezochte culturele instelling van het land. Samen leenden die bibliotheken zo'n 54 miljoen boeken en andere media uit. Als elk uitgeleend boek staat voor zo'n twee tot drie uur verbeelding, ontwikkeling en leesplezier dan besteden we zo'n 100 tot 150 miljoen uur aan..... eh, cultuur. 

Een week geleden moest ik aan dat voorval nog eens denken. Voor een groot publiek mocht ik toen vertellen over de toekomst van de bibliotheek. Het was een gezelschap van politici en ambtenaren. Ik liet zien hoe bibliotheken in het afgelopen decennium een succesvolle transitie ondergingen. Het is de beweging van een klassieke bibliotheek naar een maatschappelijk-educatieve bibliotheek. Aan het eind van mijn verhaal neemt de dagvoorzitter het stokje weer over en vraagt of er nog vragen zijn. Die zijn er.  Een mevrouw zwaait naar de dagvoorzitter en vraagt: 

'Een mooi verhaal maar ik mis cultuur in dit verhaal. Doet de bibliotheek nog wel aan cultuur?' 

De dagvoorzitter, zelf een gewezen bibliotheekdirecteur beantwoordde zelf de vraag met verve. Maar als ik de vraag  had beantwoord had ik bovenstaande anekdote verteld. En als boeken voor u niet tellen als cultuur: het aantal activiteiten rond kunst en cultuur steeg bij bibliotheken van 8.270 in 2015 naar 87.329 in 2023. En nee, dat cijfer is geen typefout.

We vergeten wel eens hoe sterk de kracht is van boeken, films of muziek Want welke muziek of welk boek heeft u gevormd? Er zitten boeken, films of muziek diep in ons DNA. Het heeft mijn identiteit in ieder geval gevormd. Niet elk boek doet dat natuurlijk maar ze zijn er zeker.

Soms ging ik, toen ik nog zelf in de bibliotheek werkte, gewoon tussen de uitleenapparaten staan. Ik keek dan naar de mensen die een boek voor zichzelf uitleenden. Ik bedacht voor mezelf dan dat één op de honderd boeken een mensenleven zou veranderen. 

En zo stond ik dan te kijken naar een oude mevrouw met streekromans, een puber met young-adult-boeken of de man met de vijf literaire boeken. Ergens ging een leven veranderd worden, dat leven wist dat alleen zelf nog niet. Dat dat leven veranderd zou worden lag nog verstopt in het piepje dat de uitleenautomaat liet horen met de boodschap: dit boek is nu voor jou. 

Wie zo kijkt naar de bibliotheek ziet dat bibliotheken - zoals Aad Nuis het noemde - de vertrekhal van de verbeelding zijn. En de 'mainport' voor menselijke ontwikkeling.

Doen we dus nog aan cultuur? 
Zeker, en meer dan we zelf denken. 

Geen opmerkingen: