zondag 29 januari 2023

Elke Nederlander miste gemiddeld 10 cultuurbezoeken in Coronatijd. En hoe herstelt het nu?


2023 is inmiddels een maand oud en 2022 ligt al weer even achter ons. Hoe hebben cultuurinstellingen 2022 afgesloten en zien we herstel? Het is een vraag met verschillende antwoorden en een vraag die ook nog niet zo eenvoudig te beantwoorden is. Maar ook een vraag met schokkende cijfers. Lees maar even mee.

Bibliotheken en schouwburgen hard op weg terug, bioscopen en musea blijven nog achter
Hierboven zit u in relatieve zin hoe elk van de sectoren scoorde. 2019 heb ik op 100 gezet. Ik heb ook de twee jaar ervoor meegenomen zodat je kunt zien wat de trend was. Wat blijkt: bibliotheken en schouwburgen lijken in bezoekersaantallen het snelst te herstellen. Beiden zitten rond de 80% van hun aantallen van 2019, het laatste jaar voor Corona.  Musea en bioscopen blijven met 66% hier iets op achter. De museumvereniging laat in een persbericht weten dat men wel heel tevreden is met dit herstel. Wel zit er veel verschil tussen de musea. Er zijn musea die echt heel goed herstellen en musea die het veel minimaler doen. Maar over het geheel zit het herstel zelfs op de meest gunstige scenearioberekening na corona die men maakte. Ook de Nederlandse Bond van Bioscopen en Filmtheaters noemt de een 'fors herstel' en lijkt tevreden met het niveau met waarop men nu terug komt als je ook hun persbericht leest.  

Wat ook opvalt is dat met name bibliotheken veel minder ver zijn teruggevallen in de coronacrisis dan bijvoorbeeld de schouwburgen. Verklaarbaar is dat natuurlijk wel maar dat geeft ook aan dat andere culturele instellingen dan de bibliotheek een grotere opgave hadden.  

Het bloedbad van bezoekersaantallen: 173 miljoen gemiste cultuurbezoekers
De relatieve vergelijking met een index maakt onderling vergelijken lekker makkelijk. Maar het is ook goed om nog even naar de absolute aantallen te kijken.  Dan ziet het er als volgt uit. 


En dan zie je eigenlijk pas door wat voor dal we gegaan zijn. Bibliotheken misten in beide jaren ongeveer 30 miljoen bezoekers, samen goed voor 60 miljoen gemiste bezoeken. Bioscopen misten 25 miljoen bezoekers per jaar, musea een kleine 20 miljoen en schouwburgen decimeerden bijna met een verlies van 15 miljoen bezoekers per jaar. Met 4 miljoen bezoekers in 2021 werden schouwburgen echt minimale voorzieningen. 

In totaal hebben 2020 en 2021 een verlies opgeleverd van 173 miljoen gemiste cultuurbezoeken. Elke Nederlander heeft dus gemiddeld tien bezoeken gemist aan culturele instellingen. En dan hebben we de festivals en nog een paar andere culturele instellingen niet eens meegenomen. Nederland heeft een chronisch gebrek gehad aan verbeelding tijdens Corona zou je kunnen stellen.

De cijfers
Toch is een opmerking over de cijfers nog wel op zijn plaats. Want het gaat hier echt om prognoses. En daar zijn wel een paar opmerkingen over te maken. Het meest zeker zijn de cijfers van de bioscopen en filmtheaters. Die zijn altijd redelijk vlug in het jaar beschikbaar. Daarna volgen de cijfers van de museumvereniging. De museumvereniging doet een prognose op basis van het gebruik van de museumkaart. Dat is het cijfer dat centraal geregistreerd wordt en pas later volgt de inventarisatie bij musea. Maar ook die extrapolatie is in hoge mate betrouwbaar. De cijfers voor bibliotheken zijn niet bekend maar heb ik langs twee wegen kunnen afleiden. Op de eerste plaats hebben een beperkt aantal bibliotheken hun cijfers al in het nieuws gehad en die cijfers kon ik leggen langs de voorlopige cijfers die stichting Leenrecht publiceerde over het aantal uitleningen. Die kun je in verhouding zetten tot het aantal uitleningen in 2019. Die twee extrapolaties naar het totaal aantal bezoekers blijken op enkele procenten na met elkaar te corresponderen. Dus ook daar zal ik er met 51 miljoen bezoekers er niet heel ver naast zitten. Het cijfer van de schouwburgen is gebaseerd op een extrapolatie van een beperkt aantal schouwburgen die ik kon vinden. Die kon ik toetsen met algemene uitspraken die afgelopen week ook in Trouw werden gedaan. Die cijfers en die uitspraken in zitten in lijn met elkaar maar daar kan meer dan een paar procent onbetrouwbaarheid in zitten. Alles bij elkaar is dit het beste overzicht dat je op dit moment kunt maken. 

Uitleningen bij bibliotheken
Tja, u las net al dat leenrecht de voorlopige uitleencijfers van bibliotheken bekend maakte: 51 miljoen fysieke uitleningen. Laten we die dan ook maar gelijk meenemen. Hoe spoort dat met de afgelopen jaren? Dat zette ik hieronder voor u op een rijtje. 


In 2019 hadden bibliotheken nog 63 miljoen fysieke uitleningen. Dat daalde in het eerste coronajaar 2020 naar 44,9 miljoen. 2021 was het dieptepunt met 40,6 miljoen uitlening. Ruim 36% verloren in twee jaar tijd. Maar in 2021 waren bibliotheken dan ook bijna vijf maanden gesloten en alleen geopend voor een breng- en haalservice. Het herstel in 2022 is fors naar 51 miljoen. Ik heb boven de grafiek een trendlijn gezet. Die geeft aan wat je ongeveer had mogen verwachten op basis van de lichte krimp die er voor 2020 al zat in uitleningen. Dan zie je dat 2022 ongeveer zit op het niveau dat ook zonder Corona verwacht had kunnen worden. Dat betekent dat er toch heel hard gewerkt is door bibliotheken aan dat herstel.

We zijn terug maar wat een slagveld
Het is mooi om te zien hoe de cultuursector terugveert. Knap werk van al die enthousiaste bibliothecarissen, curatoren, programmeurs en cultuurdirecteuren. Maar we zijn er nog niet. Er is nog ruimte voor verdere groei. En tjonge, door wat een dal zijn we gegaan. 173 miljoen gemiste cultuurbezoeken. Gemiddeld heeft elke Nederlander tien cultuurbezoeken gemist door Corona. Financieel kun je van alles herstellen. Maar 173 miljoen keer een kans missen om aangeraakt te worden door verbeelding en daardoor iets aan te laten raken in je leven, is iets dat zich niet meer laat compenseren. Met geen enkele regeling.

Het zijn dus kille cijfers. En daar gaat het niet om. Het gaat erom wat het doet. En daarom eindig ik met dat overbekende gedicht van Lucebert 'De zeer oude zingt'. Kom er maar in Lucebert!

De zeer oude zingt:

er is niet meer bij weinig
noch is er minder
nog is onzeker wat er was
wat wordt wordt willoos
eerst als het is is het ernst
het herinnert zich heilloos
en blijft ijlings

alles van waarde is weerloos
wordt van aanraakbaarheid rijk
en aan alles gelijk

als het hart van de tijd
als het hart van de tijd

Lucebert

Geen opmerkingen: