Een mooie dag voor het bibliotheekwerk: 62 miljoen extra voor bibliotheekwerk

Het was toch een beetje de dag waarvan je wist dat ie zou komen. Vanmiddag rond half vier werden de begrotingen vrijgegeven op de site van de Rijksoverheid. En de vraag was: was nu bekend hoeveel geld er extra beschikbaar zou komen voor bibliotheekwerk? Het antwoord is ja en de hoeveelheid is € 62,7 miljoen structureel vanaf 2025. Tot 2025 bouwt het bedrag zich nog op via € 35,7 en € 56,7 miljoen. 

Hoe zat het ook al weer?

Waar kwam dit extra geld ook al weer vandaan? Ik neem u even mee door de geschiedenis. In 2015 werd de Wet Stelsel Openbare Bibliotheekvoorzieningen (WSOB) ingevoerd. Die wet zou na vier jaar geëvalueerd worden. Die evaluatie was positief maar stelde ook dat er nog wel een aantal gemeenten waren zonder bibliotheek. In 2020 ondersteunde de Raad voor Cultuur dit nog met het rapport 'Een bibliotheek voor iedereen' en stelde eigenlijk vast dat het stelsel van bibliotheken als geheel sterk onder druk stond. Dit kwam door gemeenten die bezuinigden op bibliotheekwerk. Een algehele versterking was nodig en in het bijzonder voor gemeenten zonder bibliotheek. De Raad adviseerde om 95 miljoen extra te investeren in bibliotheekwerk. 

In het regeerakkoord 'Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst' werden bibliotheken opnieuw genoemd. Dit keer met de regel dat de regering zei te streven naar 'een toekomstgerichte bibliotheek(voorziening) en elke gemeente. Deze zinssnede zat in een pakket van cultuurmaatregelen van € 170 miljoen. Onduidelijk was nog welk deel de bibliotheken zou toevallen. Tot vandaag dus. Een groeiend bedrag naar € 62,7 miljoen structureel. 

Wat moet er mee gebeuren?

Tja, dat is even de vraag. In het laatste overleg van de Staatssecretaris met de Kamer hierover in juni, was duidelijk dat er in de Kamer een meerderheid is om te komen tot een zorgplicht voor gemeenten. Met andere woorden: er moét dat in elke gemeente een bibliotheek zijn. Dat is op dit moment in bijna alle gemeenten zo. Er zijn een paar gemeenten zonder eigen bibliotheekvestigingen maar wel met afspraken met een bibliotheek voor dienstverlening in een naburige gemeente. En er zijn een paar gemeenten die echt geen bibliotheek hebben. 

De PvdA'er Mohandis diende aan het eind van de hoofdlijnenbrief Cultuur dan ook de volgende motie in. 

Deze motie werd met 130 van de 150 stemmen aangenomen. De wetswijziging waar in deze motie op gedoeld wordt is de verplichting dat elke gemeente een bibliotheek moét hebben. Maar eerlijk gezegd, voor de de paar gemeenten die nu nog geen bibliotheek hebben, heb je geen € 62,7 miljoen nodig. Het overige bedrag moet dus gaan naar versterking van bestaande bibliotheken die het moeilijk hebben. Bibliotheek die onvoldoende vorm kunnen geven aan een 'volwaardige' of  'toekomstgerichte' bibliotheek. U hoort al wel, hier zit nog wel wat interpretatieruimte.  De komende tijd zullen de ambtenaren van het ministerie wel ijverig met een uitwerking bezig gaan. 

De Staatssecretaris zegde in het debat in juni en begin juli toe om in het najaar nog met een bibliotheekbrief te komen. Daar zal dan wel een eerste verdere uitwerking in komen. Overigens verwacht ik niet dat dit hele bedrag naar lokale bibliotheken gaat. Er lagen ook nog wel uitdagingen bij een paar andere bibliotheekdossiers. Maar het grootste deel gaat denk ik toch wel naar versterking van bibliotheken. Overigens ligt het voor de hand dat het ministerie zaken gaat doen met gemeenten in plaats van direct met bibliotheken. Als er een zorgplicht afgedwongen moet worden en er veel geld bij komt vanuit het Rijk zullen gemeenten wel garanties willen hebben en het Rijks een zekerheid dat de gemeenten er niet weer aan de andere kant 'afbezuinigen'. Dat wordt nog een interessante.

Is het veel geld?

Ik vind € 62,7 miljoen een flinke hoeveelheid. In 2021 ontvingen lokale bibliotheken samen in totaal € 461 miljoen subsidie van gemeenten. Structurele en incidentele subsidies. Dan is ruim € 60 miljoen toch ongeveer 15% van het totaal. In die zin is het echt wel een historische impuls, zeker omdat het om structureel geld gaat. Een bedrag voor bibliotheekwerk dat niet te negeren is door een gemeente. 

Want dat in de afgelopen elf jaar hebben de gezamenlijke gemeenten flink bezuinigd op bibliotheekwerk. In 2021 kregen bibliotheken nog altijd minder geld dan in 2010... En dan tellen we inflatiecorrectie niet mee. 

Bovenstaande staatje laat wel zien, hoe knap het werk is van de ambtenaren van het ministerie. Het is hen gelukt om in de afgelopen jaren, dwars door alle crises die we gehad hebben, extra middelen te vinden voor bibliotheekwerk. Wie keek wat nog meer betaald moest worden uit die € 170 miljoen van cultuur ziet dat bibliotheekwerk er eigenlijk heel goed uit gekomen is.

Na jaren van bezuiniging zullen we moeten wennen. Jaren moesten we bezuinigen, voorzichtig zijn en uiterst creatief. En we moeten weer meer naar ondernemen, risico nemen en bouwen. Ik merk dat dat echt een andere mindset is. 

Voor de verdere invulling is het dus afwachten op de Bibliotheekbrief van staatssecretaris Uslu die de komende maanden wel zal volgen. Ook is het wachten op het masterplan Basisvaardigheden van Wiersma want daarin kan nog iets gezegd worden over bijvoorbeeld de Bibliotheek op school. 

Het is een mooie dag voor bibliotheekwerk.