zondag 13 maart 2022

Openbare bibliotheken en de oorlog in Oekraïne

Het is 13 maart en de oorlog in de Oekraïne gaat de 18e dag in. Ruim 2,5 miljoen Oekraïners zijn inmiddels hun land ontvlucht. Regeringsleiders piekeren zich suf hoe ze wel stelling kunnen nemen tegen de oorlog zonder er direct in betrokken te raken. Wat doen openbare bibliotheken in deze situatie? Ik geef u een kort overzicht van wat ik zelf vond, zonder de illusie te hebben volledig te zijn. Maar wellicht inspireert het en helpt het ons allemaal om bij te dragen om de menselijke ellende te verzachten. 

In mijn ronde langs bibliotheken zie ik drie lijnen van zaken die bibliotheken kunnen doen: die van een statement, die van het geven van informatie en die van het bieden van hulp. Ik loop wat initiatieven langs, nogmaals zonder de illusie volledig te zijn. Vul me dus gerust aan.

1. Statement van Europese bibliotheken

Het grootste statement van gezamenlijke bibliotheken in Europa komt van Eblida, Naple en Public Libaries 2030. FOBID, VOB, SPN en KB ondersteunen dit statement als partijen binnen Nederland. De landelijke partijen roepen bibliotheken ook op om initiatieven te ontwikkelen en zich voor te bereiden op het ondersteunen van Oekraïense vluchtelingen. 

2. H-art for Ukraine

Verschillende cultuurinstellingen hebben zich verenigd in het intiatief H-art for Urkraine, en het wordt ondersteund door Kunsten '92.  Zij riepen op om je gebouw te verlichten met de kleuren van de Oekraïense vlag. Onder andere De Nieuwe Kolk in Assen, Coda in  Apeldoorn en Kunstwerk! in Zevenaar deden hier als gecombineerde instelling aan mee. 

3. Elke dag een gedicht

Coda in Apeldoorn plaatst ook elke dag een gedicht op de eigen website. Dit onder het motto: 'Schoonheid en poëzie als reactie op de lelijkheid'. Inwoners wordt gevraagd om mee te denken welk gedicht er op moet komen te staan. 

4. Informatieavond over Oekraïne

Bij de Tweede Verdieping, de bibliotheek van Nieuwegein, werd op 11 maart een informatieavond gehouden over Oekraïne. Twee docenten van de Universiteit Utrecht en het Steunpunt Vluchtelingen verzorgden de inhoud van de avond waarbij vragen konden worden gesteld over het conflict en de vluchtelingenstroom die nu op gang komt. In het verlengde werft de Tweede Verdieping nu ook al extra taalmaatjes omdat men die verwacht straks nodig te hebben. 

Ook in de bibliotheek Heerhugowaard werd op 5 maart een lezing gehouden door een politicoloog en een sociaal geograaf. De bibliotheek Kennemerwaard, waar de vestiging in Heerhugowaard toe behoort,  doet dit samen met NEIOS, het Netwerk voor Europese en internationale oriëntatie in onderwijs en samenleving. Misschien nog wel een handige organisatie ook voor andere bibliotheken.

5. Programmering over Oekraïne

Een aantal bibliotheken kent ook een film- of theaterzaal. Bij filmzalen zie je dat bijvoorbeeld de documentaire Don Bass wordt geprogrammeerd. Naast informatie is het het dus ook nog een mogelijkheid om andere kunstvormen die gerelateerd zijn aan het thema 'oorlog en vrede' speciaal te programmeren. 

6. Boekentips

De bibliotheek Zuid-Kennemerland heeft een boekenlijst met leestips voor volwassenen als kinderen gemaakt. Met daarbij nog wat algemene informatie over de situatie in Oekraïne met een selectie van websites. Ook de bibliotheek West-Achterhoek heeft een soortgelijke pagina.  De Online Bibliotheek biedt een speciaal kopje 'Oorlog en vrede' aan. 

7. Fieldlab Bed, Bad, Brood, Boek

Bij Rijnbrink wordt gewerkt aan het opzetten van een fieldlab Bed, Bad, Brood, Boek. Bed, Bad, Brood, Boek voorziet in een concept voor bibliotheken in noodopvanglocaties. de Openbare Bibliotheek Gelderland-Zuid heeft hiermee in het verleden goede ervaringen opgedaan voor de locatie Heumensoord. Samen met andere bibliotheken wordt nu gezorgd dat een concept ontstaat dat in de toekomst ook op andere opvanglocaties snel en efficiënt kunnen inzetten. Verchillende bibliotheken hebben al interesse getoond en contactpersoon bij Rijnbrink is Karien van Buuren.

8.  Opbrengst afgeschreven boeken voor Oekraïne

De bibliotheek Heiloo verkoopt speciale tasjes met afgeschreven boeken voor Oekraïne. De tasjes worden voor € 2,50 verkocht en de volledige opbrengst gaat naar hulp voor Oekraïne. 

9. Benefietoptreden

In de bibliotheek Kennemerwaard werd een benefietoptreden georganiseerd met stand-up comedy door Harry Glotzbach en Wilko Terwijn. De kaarten werden voor € 15,- per stuk verkocht en de volledige opbrengst ging naar Giro 555. 

Ideeën uit de crisis van 2015

In 2015 schreef ik ook een aantal keren over de vluchtelingencrisis die destijds ontstond. Misschien is er uit deze overzichten voor de komende vluchtelingenstroom, ook nog een goed idee te halen. Overigens begreep ik dat de Koninklijke Bibliotheek, net als bij de vluchtelingencrisis in 2015, weer voornemens heeft om weer een centrale pagina te onderhouden met initiatieven. 

Ondertussen bij de bibliotheken in de Oekraïne

Op de website van Electronic Information for Libraries is een artikel te vinden over wat bibliotheken in Oekraïne op dit moment doen. In de frontlinie zijn het plekken waar onderdak wordt geboden aan mensen die willen schuilen, een plek waar nog internet is en waar informatie opgezocht kan worden. Tegelijkertijd blijken het plekken te zijn van waaruit humanitaire hulp bij elkaar komt. Op de plekken waar geen directe gevechtshandelingen zijn, worden lezingen gehouden over hoe je om moet gaan met de stress van de oorlog. Het zijn ook plekken waar spullen ingezameld worden voor vluchtelingen of slachtoffers van de oorlog.

De geopolitieke oorlog die woedt in de Oekraïne is iets dat ik nauwelijks kan bevatten. Ik voel me er ook machteloos bij omdat er krachten in het spel zijn, waar je nauwelijks invloed op lijkt te hebben. Tenminste, als simpele burger. Toch hou ik me maar vast dat alle kleine hulp bij elkaar toch iets groots kan zijn. 

Voor nu: succes met jullie goede werk en wellicht inspireren deze initiatieven om met jullie bibliotheek ook een bijdrage te leveren. Hoe klein het misschien ook voelt. Met elkaar hopen we maar op een snelle vrede.  

2 opmerkingen:

Anoniem zei

Ter aanvulling:
Op https://www.jeugdbieb.nl/rubriek.php?rID=381 proberen we kinderen, via websites en filmpjes zo goed mogelijk te informeren over de oorlog in Oekraïne.
De bijbehorende boekenlijst is voor Wise-bibliotheken ook terug te vinden in cWise, zodat je deze titels meteen in de catalogus van je eigen bibliotheek kunt bekijken.

Mark Deckers zei

@anoniem: dank je!