Lochal Tilburg: een driedubbele investering in Tilburg

Er is al veel over geschreven over de Lochal in Tilburg. Het NRC noemde het het Centre Pompidou van Tilburg. Het Brabants Dagblad noemde het een bieb die bij een werelstad past. De Volkskrant noemt het met de woorden van Francine Houben 'een kathedraal van deze tijd' en gaf de plek de maximale score van vijf sterren.

Meestal vind ik journalisten wat aan de negatieve kant. Vaak zijn ze uit op wat slecht of mis gaat. Hoe zat dat nu dan? Ze waren zó positief dat ik er haast achterdochtig van werd. Hoog tijd om zelf op onderzoek uit te gaan. En om de de conclusie maar vast weg te geven: de werkelijkheid was nog beter dan de juichende recensies! Er zijn alleen nog geen superlatieven uitgevonden om het te beschrijven. Elke recensie zal daardoor niet het hele beeld raken van datgene wat dit pand te weeg zal gaan brengen in deze stad.

En waar te beginnen met beschrijven? Is dat bij hoe fantastisch dit industrieel erfgoed is omgebouwd: een oude werkplaats van locomotieven dat als constructie grotendeels is blijven staan? Of moeten we beginnen over alle 'labs'  - de kleine ruimtes waarin allerlei programma's gedaan kunnen worden? Of moeten we het hebben over de megaleestafel op een treinonderstel? Of moeten we het hebben over het trappenlandschap dat dit pand vormt? Of over de driehonderd werkplekken die erin zitten? Of wellicht toch gewoon over de collectie die nog steeds in ruime mate voor handen is?

In deze tekst komt u al verschillende foto's tegen maar helemaal onderaan krijgt u een fotogalerie met dertig foto's van het pand. Misschien dat die wel meer kunnen zeggen dan ik zo snel bij elkaar kan verzinnen.

Labs en Stemmingmakerij
Een onderdeel dat wellicht wat meer aandacht verdiend zijn de labs en de stemmingmakerij. Dwars door het pand zitten allerlei kleine ruimtes die met name als 'futurelab', 'digilab', 'foodlab' en 'gamelab'. Het zijn kleine ruimtes waar van alles geprogrammeerd kan worden en waar telkens een medewerker van de bibliotheek voor verantwoordelijk is.  Men is dus eigenaar van een 'eigen winkeltje' en dat lijkt mij een prachtig concept. Ik zou gelijk zin hebben om zo'n lab te mogen doen.

Een iets grotere ruimte is de Stemmingmakerij. Een ruimte in een soort lagerhuis opstelling die heel geschikt is voor allerlei lezingen en dialoogsessies. De echt grote theaterzaal,  met ik schat snel zo'n 125 zitplaatsen, zit binnen de ruimte van Seats2Meet dat naast de bibliotheek ook partner is in het pand. Ik ben wel benieuwd hoe die samenwerking zich tussen deze twee organisaties zich nog verder gaat ontwikkelen.

Horeca
Horeca heeft de bibliotheek in eigen beheer opgezet in een mooie ruimte die door een transparante stoffenafscheiding voldoende bij de bibliotheek blijft horen terwijl ook helder is dat dit de horeca is. Het feit dat het in eigen beheer wordt gedaan is wel bijzonder. Meeste bibliotheken kiezen voor een exploitant maar ik denk dat het op deze locatie eigenlijk wel goed kan: de omvang is groot genoeg en de organisatie is ook ondernemend genoeg om ermee om te gaan.

Pand met potentie
Wat mij verder opviel is dat het pand niet 'af' is en dat bedoel ik niet oneerbiedig.Wat ik ermee bedoel is dat je kunt zien dat het pand voor de komende tien tot vijftien jaar nog allerlei mogelijkheden biedt om verder te ontwikkelen. Het is geen pand waar geen enkele ruimte meer in zit. Zeker niet. Daarmee wordt de Lochal geen kant-en-klaar-concept maar veel meer een prachtig pand met potentie. En daarmee past het pand denk ik ook heel goed bij deze tijd. Deze tijd vraagt niet meer om panden die kant-en-klaar zijn. We zijn een samenleving geworden van allianties en netwerken waarbij we in steeds wisselende samenstellingen acteren. Ik denk dat de Lochal  die beweging prima neerzet.

Bibliotheken als ontwikkelingsmagneet
Twaalf jaar geleden opende de OBA haar deuren op het Oosterdokseiland. Dat  was toen een plek die niemand kende. De bibliotheek vertrok uit de binnenstad en ging naar een ontwikkelingslocatie. De stap die de OBA zette heeft lokale bestuurders de ogen doen openen wat de potentie is van bibliotheken als het gaat om herontwikkeling en revitalisering van binnensteden. Arnhem volgde, Leeuwarden is er een voorbeeld van en nog recenter Deventer. Ook Tilburg heeft dat gezien. De bibliotheek als ontwikkelingsmagneet voor een heel gebied.

Driedubbele investering in de stad
De investering in de Lochal bedroeg een kleine 30 miljoen. Ja, een heel bedrag en nagenoeg binnen budget gebouwd. Kom er nog eens om. Voor die kleine 30 miljoen hebben de Tilburgers er 1) een nationale landmark bij, 2) een ontwikkelingsmagneet voor de Spoorzone én 3) ook nog een nieuwe bibliotheek! Dit is een investering die driedubbel gaat renderen.

Ter vergelijking, de teller voor het Tilburgse stadhuis staat inmiddels op 120 miljoen. En niet zeker is, of het niet verder oploopt.Waar denkt u dat de burgers het meeste profijt van gaan hebben?

Precies, dat denk ik ook.

Complimenten aan iedereen van Bibliotheek Midden-Brabant en felicitaties aan alle Tilburgers met deze driedubbele investering in de stad!

Spoorzone013 : de programmamaker wordt de nieuwe collectioneur..

‘De programmamaker wordt de nieuwe collectioneur’, was een gedachte die ik al vaker had gehad. In bibliotheken gaat het steeds vaker om het verbinden van mensen aan mensen dan mensen aan boeken.  Een programmaplan wordt net zo belangrijk als een collectieplan. En samenwerken met burgers en instellingen minstens even belangrijk als weten waar alle informatie te vinden is.

Afgelopen maandag was ik samen met een aantal Gelderse bibliotheken te gast bij Spoorzone013 waar al die gedachten weer eens bevestigd werden. Spoorzone013 is een  ‘Urban space’ achter het station van Tilburg. Waar ooit de reparatie van treinen werd gedaan, is de afgelopen jaren een broedplaats van creativiteit ontstaan. Nu nog in de ‘tussentijdelijkheid’ (lees: oud gebouw,  nieuwe bestemming) maar straks nieuwe ideeën in een nieuwe jas.

De Bibliotheek Midden-Brabant maakt onderdeel uit van de Spoorzone en zij hebben daar – vooruitlopend op de nieuwbouw- al een bibliotheek in gericht. Nou ja, bibliotheek….

Drie gelijkwaardige rollen

Maar even terug naar  het begin. Henriëtte de Kok- directeur van Bibliotheek Midden-Brabant – legde uit dat de bibliotheek in transitie is. Het oude beleidsplan ging nog uit van de ‘uitleenfunctie’ met aanpalend een kleine educatieve functie en een beetje cultuur (zie afbeelding). Het huidige beleidsplan gaat uit van  gelijkwaardige rollen voor de fysieke bibliotheek, de educatieve bibliotheek en de digitale bibliotheek.

Binnen die fysieke bibliotheek  (wat vroeger dus louter uitleen was) worden de collectie, de werkplaats en het podium onderscheiden. De collectie en daarbij behorende uitleenfunctie zijn volledig uitgekristalliseerde concepten. Alle reden dus om in de ontwikkeling van de fysieke bibliotheek extra aandacht te geven aan de ontwikkeling van  het podium en de werkplaats.  Dat is wat in Spoorzone013 dus ook gebeurt. Nog geen collectie maar alleen podium en werkplaats. Juist om die nieuwe competenties goed onder de knie te krijgen voordat dat nieuwe gebouw er staat.

Pakhuis De Zwijger op Tilburgse schaal

Het levert een prachtige bibliotheek op met een spannende programmering. Er zijn twee formatieplaatsen vrij gemaakt om de de bibliotheek in de Spoorzone mogelijk te maken. De bibliotheek wordt gerund door  ‘programmamakers’. Het is hun taak om samen met de Tilburgers en de Tilburgse instellingen tot mooie debatten en lezingen te komen.  Hun programmering heeft wel iets van Pakhuis De Zwijger in Amsterdam, uiteraard op Tilburgse schaal.

Het programmeren met de samenleving zelf levert een soort ‘extended library’ op . De organisatie lijkt plotseling veel groter dan alleen het eigen personeel. Door die samenwerking met burgers en organisatie is veel meer mogelijk dan wat je zou mogen verwachten van  ‘slechts’ twee formatieplaatsen.

30% ombuigen

Henriëtte de Kok vermeldde dat zij voor de uitvoering van haar beleidsplan  30% heeft moeten ombuigen in haar begroting. Ongeveer de helft daarvan was een bezuiniging, de andere helft was nodig om de organisatie te faciliteren naar de toekomst.  De bibliotheek die decennia haar eigen processen goed had geoptimaliseerd en verbeterd, moest leren om die processen los te laten en verandering als enige constante te gaan accepteren.

Kenniscloud

Naast de programmering in de Spoorzone zijn er ook een aanpalende projecten bezig. De eerste die aardig is om te noemen is Kenniscloud. Een project van de Brabantse bibliotheken waarbij het mogelijk is om mensen onderling in een cloud te verbinden. Die cloud wordt ook visueel weergegeven: welke personen of onderwerpen liggen dicht bij elkaar of overlappen elkaar en zouden van elkaar gebruik kunnen maken? Binnen de kenniscloud ontstaan virtuele kennisgroepen telkens rond een door mensen zelf gekozen thema. Alles bij elkaar dus de digitale variant van een studiekring.

Mensen die de Spoorzone bezoeken worden bij sommige activiteiten ‘te betalen’ door een profiel in te vullen op de Kenniscloud. Op die manier worden de digitale en de fysieke wereld met elkaar verbonden. Op dezelfde manier worden soms vanuit de kennisgroepen weer activiteiten georganiseerd in de Spoorzone.

Ontdek de Spoorzone

Tot slot kregen we een uitleg van het project ‘Ontdek de Spoorzone’. Een project waarbij burgers gefaciliteerd worden om vanuit verschillende perspectieven de verhalen rond de Spoorzone te vertellen. Verhalen van burgers die er woonden, verhalen van medewerkers die er gewerkt hebben of verhalen van instellingen waar mee samengewerkt  wordt. Dit zijn bijvoorbeeld een dagblad, het archief en de gemeente.

De methode geeft een mooi beeld welke tools je nodig hebt om als instelling burgers rondom allerlei thema’s dit te kunnen laten doen. Binnenkort komt hier een overdrachtsdocument voor beschikbaar.

Afscheid

Henriëtte de Kok neemt volgende week afscheid van het bibliotheekwerk en gaat met pensioen.  Het is aanstekelijk om iemand nog zo vol vuur over toekomst  te horen. Ze heeft laten zien dat ze met haar team in de volle breedte vernieuwing oppakt en dat ook concreet handen en voeten weet te geven. Want dat is natuurlijk wel wat wij zien: door alle projecten loopt een stevige rode draad: nieuwe onderdelen  stevig opbouwen en het oude niet veronachtzamen en juist daarin vervlechten.  Petje af voor de resultaten in Tilburg!