Hoop

Hoop doet leven. En in de afgelopen jaren is het meest sprekende beeld van deze hoop Barack Obama geweest. De eerste zwarte president van de Verenigde Staten. Met zijn slogan “Yes, we can!” stuwde hij het Amerikaanse volk op en liet ze opnieuw geloven dat verandering mogelijk was.

In de afgelopen tijd las ik het tweede boek van Roland van der Vorst met de titel “Hoop”. Roland van der Vorst is zich door Barack Obama gaan afvragen waar hoop vandaan komt. Wat maakt hoop zo aantrekkelijk?

Hoop is het licht in de duisternis. Hoop is het najagen van het niet bestaande. Hoop is de remedie tegen apathie, tegen fatalisme en tegen wanhoop.

Hoop is het licht in de duisternis. Van der Vorst heeft dat heel letterlijk opgevat met zijn boek. Het boek geeft door de fluorescerende voorkant letterlijk licht in de duisternis. Minder geschikt dus voor nachtkastjes. Het is maar dat u het weet.

Ernst Bloch
Hoop heeft altijd alles te maken met uitstel van behoeftebevrediging. Hoe groter het verlangen, hoe meer we bereid zijn om er langer over te doen. Hoe groter het ideaal, hoe langer het mag duren. Overigens, wie daar eens wat verder over wil lezen en een leuk filmpje wil zien, doet er goed aan hier eens verder te kijken.

Van der Vorst heeft zich vooral laten inspireren door Ernst Bloch. Deze oost-duitse filosoof schreef het driedelige standaardwerk “Das Prinzip Hoffnung”. Bloch die zowel in Oost-Duitsland als de Verenigde Staten heeft gewoond, raakte in beide systemen gedesillusioneerd.

Vier soorten hoop
In het boek wordt onderscheid gemaakt tussen vier soorten hoop: christelijke hoop, prestatiehoop, gemoedshoop en gelegenheidshoop. En elk van deze vormen van hoop is op een ander moment in de geschiedenis ontstaan.

Bij christelijke hoop gaat het om de hoopvolle gedachte dat er voor de christen een mooie plek ligt te wachten: het hiernamaals. En hoewel je lang moet wachten, is het dit de gelovige waard. Er is ook geen reden tot twijfel: hogere instanties komen hun beloften na. En deze vorm van hoop kennen we al eeuwenlang.

Al een stuk recenter is de prestatiehoop. Deze is ingegeven door de verlichting en de medische vooruitgang. Het geloof in menselijk kunnen en het geloof in vooruitgang. Dat mensen zelf hun verandering kunnen afdwingen is een hoopvolle gedachte en drijft ons voort.

Vervolgens schrijft Van der Vorst over gemoedshoop. Deze komt op in de romantiek en draait om het gevoel. Bij de romantiek gaat het er echter niet meer om iets direct te bereiken maar juist om de werkelijkheid te ontstijgen. Die vormen zien we heel nadrukkelijk terug in de liefde en in de kunst. Het gaat dus veel meer om een gevoel om iets te bereiken. En dat is een hele sterke drijfveer. Mensen kunnen bijvoorbeeld tijdenlang een onbereikbare liefde najagen.

En tot slot benoemt Van der Vorst de gelegenheidshoop. Deze is bijzonder praktisch van aard. De gelegenheidshoop geeft aan dat grote idealen beginnen bij hele kleine stapjes. Wie de aarde beter wil maken begint met het afkopen van de CO2-uitstoot van zijn of haar vliegticket. Wie de bio-industrie wil afschaffen, koopt scharreleieren. En wie van een onbewoond eiland af wil komen, gooit een fles met een briefje in zee. Het is hoogst onzeker of op deze wijze het ideaal behaald wordt maar als heel veel mensen dat doen, zou dat zo maar kunnen.

Op de scheidslijn van filosofie en marketingcommunicatie
In het laatste deel gaat Van der Vorst in op hoe je hoop kunt gebruiken en hoe het ons als samenleving helpt. De neiging van de mens is om te streven naar een sociaal en technologisch betere wereld. Dat heeft te maken met onze overlevingsdrang. Daarvoor is continue verandering nodig. En veel van die grote veranderingen beginnen met hoop. Van der Vorst legt uit dat hoop geen toeval is, het kan geleerd worden. En daarmee wordt het een soort levenskunst. En dat is misschien wel een de meest hoopvolle gedachte.

Een mooi boek op de scheidslijn tussen filosofie en marketingcommunicatie. Een mooi boek voor iedereen die geïnteresseerd is in wat mensen drijft en hoe zij omgaan met verandering.

Wie een interessant interview met Van der Vorst wil zien, kan terecht bij VPRO-boeken.

Hoe u elke dag wordt verleid....

Wij worden overstelpt met signalen. Alles vraagt om aandacht. Alle kanalen staan open. Elke dag worden we verleid.

Hoe kan het dat sommige boodschappen er dan toch bovenuit komen? Dit terwijl andere boodschappen volledig ondersneeuwen. Hoe kan het dat op het ene moment onze nieuwsgierigheid gewekt wordt en op het andere moment we volstrekt onverschillig blijven? Roland van der Vorst schreef er een mooi boek over: "Nieuwsgierigheid, hoe wij elke dag worden verleid".

Triggers
Nieuwsgierigheid heeft te maken met "triggers". Fotografen, nieuwsmakers en mode-ontwerpers en politici weten et alles van. Nieuwsgierigheid heeft te maken met het verstoren van het bestaande patroon. Afwijken van de norm. Maar die afwijken mag in veel gevallen weer niet zodanig zijn dat de norm niet meer herkend wordt. Nieuwe mode moet herkend worden als mode, anders kan het geen mode worden. Een fotograaf moet ervoor zorgen dat zijn hoofdbeeld herkenbaar blijft als hij wil dat het accent ontdekt wordt. En voor politici geldt dat mensen het gevoel moeten blijven houden dat het geloofwaardig is. Een politicus die een belasting belooft van 0% wordt niet meer geloofd en vervreemd zichzelf van de samenleving.

Vier basisprincipes
Om nieuwsgierigheid te blijven prikkelen moet je herkenbaar blijven, wel afwijken en het normale verstoren, terwijl je ook weer niet moet vervreemden.

Daar gebruikt Van der Vorst vervolgens van vier basisvormen voor. Vier methoden van het opwekken van nieuwsgierigheid: 1) het opwekken van een genoeglijk gemis, 2) achterhouden, 3) verstoren en 4) openhouden. De uitleg van al deze methoden zijn bijzonder logisch en herkenbaar. Tegelijkertijd wordt duidelijk tijdens het lezen dat er ook veel instellingen deze principes niet durven toe te passen. Die durven namelijk niet af te wijken van de norm.

Bekijk maar eens deze poster van de verkiezingen in Overijssel. De provincie roept op om niet te stemmen. Deze campagne is op het randje. Hij wijkt af van de norm en trok daarmee de aandacht. Er was één gemeente in Overijssel die de posters namelijk gelijk verwijderde. Die vervreemde dus van de boodschap. Dat moet je dus durven, je boodschap zo brengen. Andere provincies hadden een brave campagne over "ga vooral stemmen". Een boodschap die vervolgens gewoon ondersneeuwt omdat deze niet afwijkt van de norm.

Wie meer wil weten van Roland van der Vorst moet vooral even kijken naar de interviews bij VPRO Boeken. Ga ik ondertussen verder met het volgend boek van Van der Vorst: Over hoop. Ook zo'n mooi thema.

Het filmpje wat bovenaan staat is hoe de boekpresentatie voor dit boek georganiseerd was. Geheel in stijl. Hoe wek ik nieuwsgierigheid op? Nou, zo dus. En let maar op: u wordt elke dag verleid.