vrijdag 4 augustus 2017

Hoe de 'man' verdween uit de bibliotheek en laten we jongens nog wel jongens zijn?



Er was de afgelopen week nog al wat te doen over de 'mannenwereld'. Jongens zouden niet meer genoeg jongens kunnen zijn volgens het Sire-spotje. En daardoor kunnen ze zich minder concentreren en zouden ze slechter leren. De NS kondigde aan genderneutale omroepberichten te gaan gebruiken en tientallen gemeenten bleken volgens onderzoek van de NOS sekseneutrale wc's en andere maatregelen te overwegen.

Het trok allemaal wat aan mij voorbij. Ik zelf zat namelijk in een archief. Met oude stukken en zo. Ik stuitte daar onder ander op het jaarverslag 1923 van de Bibliotheek Hengelo. Puike uitleencijfers en ook mooie bezoekersaantallen. Zelfs uitgesplitst naar mannen en vrouwen.

87% van de bibliotheekbezoekers was een man
Maar kijk nog eens beter.... Mannelijke bezoekers: 10.409. Vrouwelijke bezoekers 1.500. U ziet het goed 87% van alle bezoekers was een man! Overigens moest je in die tijd ook nog 18 jaar zijn om lid te kunnen worden.

Onderstaande plaatje is van de Openbare Leeszaal en Bibliotheek in Dordrecht uit 1910. En zo zal het er in Hengelo ook wel ongeveer uit hebben gezien.


Zie ze eens zitten. Stoer achter een kloek boek! Gelukkig en tevreden. Een boek lezen was toen nog 'zien en gezien worden'. "Zie mij eens even goed bezig zijn met mijn persoonlijke ontwikkeling!" "Ik zit niet de achter de jenever in de kroeg maar met een dikke pil in de bieb!"

Waar ging het mis, vroeg ik me af? Waar zijn die mannen gebleven?

Bezoekers: Tien vrouwen tegen vier mannen!
Want laten we wel wezen: er komen tegenwoordig veel meer vrouwen dan mannen naar de bibliotheek. Het SCP-rapport 'De bibliotheek tien jaar na nu' liet dat al zien met het volgende staatje.


Het rapport merkt op:
"Lidmaatschap en gebruik van de bibliotheek zijn in alle meetjaren ...hoger onder vrouwen dan onder mannen. Bij mannen loopt het lidmaatschap sinds 1995 harder terug dan bij vrouwen, en ook het percentage mannelijke bezoekers loopt harder terug .... In 2005 ... waren voor elke tien vrouwen nog maar ruim zes mannen lid van de bibliotheek, terwijl dat in 1995 negen mannen op tien vrouwen waren, en in 1980 acht mannen op de tien vrouwen. Voor elke tien vrouwen die in de onderzoeksweek ... in 2005 de bibliotheek bezochten, gingen er nog geen vier mannen. In 1995 gingen er op tien vrouwen nog vijf mannen naar de bibliotheek, en in 1980 was de verhouding nog tien tegen zeven. Het is een verschil dat al op prille leeftijd ontstaat: (thuiswonende) meisjes zijn in alle onderzoeksjaren vaker lid van de bibliotheek dan jongens en zij gaan ook vaker naar de bibliotheek."
Personeel: Acht vrouwen tegen twee mannen

Niet de alleen de bezoekers zijn vooral vrouw, ook het personeel in bibliotheek. Bovenstaande staatje komt uit het in 2014 verschenen rapport van Busy Business /Vereniging van Openbare Bibliotheken naar de trends in de bibliotheekarbeid. 80% van alle medewerkers is vrouw. In hogere salarisschalen is de verhouding iets beter maar absoluut niet evenredig verdeeld.

Overigens: niks mis met zoveel dames in de branche. Allemaal prima vakcollega's. Maar wie 'openbaar' is moet diversiteit uitstralen om juist naar alle groepen als 'openbaar' ervaren te worden. Aan de dames ligt het niet. Er ontbreken gewoon mannen!

Laat jongens, jongens zijn. Stuur ze naar de bibliotheek!
Maar terug naar de SIRE-spotjes. De spotjes koppelen die aan de leerprestaties. En meisjes doen het tegenwoordig beter op school dan jongens. SIRE zegt dat dit ligt aan het feit dat jongens te weinig jongen kunnen zijn. Ze zouden te weinig fikkie stoken en in bomen klimmen. Hoezeer ik ook vind dat je in bomen moet klimmen en fikkie moet stoken: ik geloof er niets van!

Volgens mij ligt het aan iets heel anders. Kijk maar eens naar onderstaande staatje uit het onderzoek 'Van woordjes naar wereldliteratuur' dat Frank Huysmans schreef in 2013 voor de stichting Lezen.


Meisjes zijn gewoon betere lezers! Daar zit het verschil! Jongens lezen gewoon minder. En wie minder leest, is minder vaardig in taal. Wie minder vaardig is in taal, is slechter op school.

Gelukkig is daar ook steeds meer aandacht voor. Programma's als 'Scoor een boek', waar wordt samengewerkt met voetballers uit de eredivisie,  of Vaders voor Lezen  geven mannelijke rolmodellen de ruimte. Jongens aan het lezen krijgen is een uitdaging. Elke leesconsulent (ja weinig mannen inderdaad) kan het beamen.

Echte jongens gaan naar de bibliotheek...
Kortom: wie zijn jongen echt jongen wil laten zijn, stuurt hem morgen naar de bibliotheek!

Zo, dat is ook maar weer gezegd! En dan begint nu mijn vakantie. Er ligt een flinke stapel boeken te wachten. Want u begrijpt: ik vind dat ik mij als mannelijk rolmodel moet opstellen en dat is natuurlijk het beste excuus om ordinair en egoïstisch boek na boek te gaan lezen.....

N.b.: Mocht u het niet hebben gemerkt: er zit enige humor in het artikel en is overdrijving een stijlfiguur. De feiten kloppen echter allemaal en het genderprobleem in lezen is werkelijk  een aandachtspunt. Voor wie twijfelt, raad ik het rapport 'Leesverschillen tussen jongens en meisjes' van Stichting Lezen aan. 

2 opmerkingen:

Anoniem zei

De leerplicht wet uit 1900 was niet verplicht voor meisjes en boerenkinderen. Hoe was de geletterdheid verdeeld over mannen en vrouwen in 1923?

Als werkende man in een dorp met 20000 inwoners zijn de beperkte openingstijden een toenemende ergernis. 3 uurtjes op zaterdag. Die moeten maar net matchen met de tijden van de voetbalwedstrijden van de kinderen. En het assortiment is uitgekleed dus als je iets wilt moet het een paar dagen vantevoren besteld.tegenwoordig koop ik daarom liever mijn boeken bij bol. Voor 23 uur besteld, volgende dag lezen.

Mark Deckers zei

@anoniem: Dank voor je reactie. Er is veel te zeggen met name over de verhouding man/vrouw. Veel van het personeel is van het begin af aan vrouw geweest. Overigens was de betaling zo laag dat je niet kon leven van dit salaris en dat men ervan uitging dat de familie bijsprong. Ook waren er vroeger leesmuseums (één van de voorlopers van openbare bibliotheken) waar vrouwen gewoon geen lid mochten worden. Er is dus nogal wat veranderd in de loop van de tijd. Uw ergernis over de openstelling kan ik mij voorstellen. Veel bibliotheken werken daar hard aan en proberen door samenwerking met andere partijen dit te verruimen. Ik ken dorpsbibliotheken die hierdoor soms ruimer open zijn dan stadsbibliotheken. Verder is natuurlijk nog de mogelijk om 24 uur per dag ebooks te lenen bij de bibliotheken. En gelukkig ben u ook nog in de financiele omstandigheid dat u bij Bol kunt kopen. En u vindt zelfs nog tijd om te reageren op mijn artikel. Ik neem mijn petje diep voor u af.