Over de extra middelen, het ravijnjaar en waarom ik me verheug op de toekomst

Hét nieuws van afgelopen week - bibliotheken natuurlijk - was de mededeling dat er € 74 miljoen beschikbaar komt de komende drie jaar voor de Bibliotheek op school en Boekstart in de kinderopvang.  Beide programma's om het lees- en taalniveau te verhogen van kinderen door met name te investeren in (voor)leesplezier. De regeling moet nog exact openbaar worden maar het is goed nieuws voor zowel nieuw als bestaande locaties. Want dit keer zal er ook geld gaan naar bestaande locaties. Wie meer wil weten kan maandag 6 november kijken naar een Linkedinsessie van BNetwerk, waar meer toelichting zal worden gegeven.  

De investering sluit aan op de eerdere impulsregeling van € 12,9 miljoen waar ook toen veel enthousiasme voor was. En nu komt er dus respectievelijk € 25,6 miljoen, € 24,4 miljoen en € 23,9 miljoen beschikbaar. Er komt voor meerdere jaren geld voor locaties. En wie goed luistert weet dat dit een opmaat is naar structurele financiering vanuit het Masterplan Basisvaardigheden van minister Paul. Want de KWINKgroep doet op dit moment onderzoek namens  het ministerie naar een duurzame verankering en de bedragen die hiervoor nodig zijn. 

Drie keer extra financiering van drie bewindslieden

Het is niet de eerste keer dat bibliotheken vanuit het Rijk extra geld ontvangen. Voor wie het spoor bijster is, heb ik hierboven alle bedragen nog eens op een rijtje gezet. En dat is een indrukwekkend overzicht want de extra middelen lopen vanaf 2025 op naar € 95 miljoen of gemiddeld meer dan € 5,- per inwoner extra. En het mooie is: het meeste is al structureel of wordt structureel. 

Opvallend is ook dat het geld van drie bewindslieden komt. Het geld voor de Bibliotheek op school komt van minister Paul van Onderwijs, het geld van de zorgplicht komt van de staatssecretaris Uslu van Cultuur en het geld voor de IDO's komt van staatsecretaris Van Huffelen van Binnenlandse Zaken. 

De bedragen voor Bibliotheek op school en Boekstart hebben we net al aangehaald. Daar is het nog een tijdelijke regeling met zicht op structurele financiering. Laten we nog eens naar de andere bedragen kijken. 

Zorgplicht

De bedragen rond de zorgplicht kent u waarschijnlijk. De bedragen voor 2023 en 2024 gaan in de zogenaamde SPUK-regeling zitten voor lokale bibliotheekvoorzieningen. Het bedrag voor 2023 is al toegekend in een eerste ronde van aanvragen die in het voorjaar plaatsvond. De regeling was royaal overtekend maar vanaf 15 november start de tweede ronde en zal het bedrag voor 2024 worden toegekend. In een eerdere blog meldde ik al dat bibliotheken die in de eerste ronde niet aan bod kwamen nog hele grote kansen hebben in de tweede ronde. 

Vanaf 2025 zou er een zorgplicht moeten komen voor gemeenten en provincies en zou het bedrag vanaf dat jaar genoemd wordt op een of andere manier moeten worden uitgekeerd aan de gemeenten. Wie de wandelgangen een beetje beluistert, hoort wel dat het spannend wordt of 2025 gehaald wordt. Het Rijk en gemeenten zoeken naar een goede weg waarbij gemeenten toch beleidsruimte hebben terwijl het ministerie toch enige garanties krijgt dat het geld niet in de algemene pot verdwijnt van de gemeente. Dit is een broedende kip, dus ik moet er ook niet teveel over zeggen. Ik wens de partijen veel succes en hoop op een mooie uitkomst. Overigens, hoe het ook zij, het bedrag van 2025 is beschikbaar. Ook als de zorgplicht dan nog niet geregeld zou zijn.

IDO's 

Vanaf 1 januari 2023 kwam er € 17,1 miljoen via een specifieke regeling beschikbaar voor de Informatiepunten Digitale Overheid. Dit na een tijdelijke aanloopregeling de afgelopen jaren die via de Koninklijke Bibliotheek liep. Helemaal nieuw geld is het dus niet. Maar het is heel fors meer dan elke vorige regeling. 

De regeling is overigens een Specifieke Uitkering ofwel SPUK-regeling. Veel mensen denke dat dat een tijdelijke regeling is. Dat is niet zo! Veel SPUK-regelingen hebben inderdaad dat karakter maar deze niet. De regeling is gekoppeld aan de Wet Modernisering Elektronisch Bestuurlijk Verkeer en kent geen looptijd. Met andere woorden: gemeenten hebben eigenlijk hier al een zorgplicht. 

De indexering van het bedrag is hier nog wel een punt. Dit in tegenstelling tot het bedrag dat voor de zorgplicht beschikbaar is. Dat bedrag gaat naar het gemeentefonds en zal dan ook jaarlijks geïndexeerd worden. Maar dat geldt vooralsnog niet voor het bedrag van de IDO's die vastgeklikt zijn in de regeling. Punt van overleg dus.

De praatplaat van voorjaar 2021

Hoe kan het dat bibliotheken zo succesvol zijn? Nou, daar is de afgelopen jaren met de politiek flink in geïnvesteerd. De deur is platgelopen bij politieke partijen door met name VOB, ondersteund door KB en SPN. Eén van de praatplaten die daarbij telkens op tafel kwam was bovenstaande staan. Hij is nog steeds te vinden op de site van de VOB.

De praatplaat laat prachtig zien hoe de sector wil groeien van vier miljoen leden naar acht miljoen verbonden gebruikers. En welke functies daarvoor een investering nodig hebben. De drie lijnen die we in het bovenste financiële schema terugzien, zie je hier ook. Naast deze plaat was er ook nog een vertrouwelijke tweede plaat. Op die plaat stonden ook bedragen die gevraagd werden aan de politiek. Ik kan u vertellen dat de bibliotheken ondertussen een heel eind op streek zijn met die extra financiering. Alleen de structurele financiering voor de Bibliotheek op school en Boekstart wacht nog. Maar zoals ik al meldde, daar doet het ministerie op dit moment nog onderzoek naar.

En last but not least: de praatplaat - en ja, ook de extra middelen - laten vooral zien hoe succesvol de formule van openbare bibliotheken is: lokaal organiseren met burgers en partners maar landelijk manifesteren. 

Ravijnjaar?

Toch zijn veel gemeenten en bibliotheek directies nog voorzichtig. Waarom? Omdat ze het 'ravijnjaar' vrezen. Het ravijnjaar is 2026. Op dat moment zou er minder geld komen voor het gemeentefonds en zien gemeenten dus bezuinigingen aan komen. 

Toch is er goed nieuws. Want bijna alle grote partijen willen namelijk de bezuinigingen op het gemeentefonds terugdraaien, dat blijkt uit deze analyse van Binnenlands Bestuur. Zelfs de Vereniging van Nederlandse Gemeenten is hier hoopvol over. Nou, als zelfs de VNG hoopvol is - dat zijn ze namelijk niet zo vaak - dan mag je ook echt wel hoopvol zijn. Ik weet eigenlijk wel zeker dat in een nieuw regeerakkoord hier iets over opgenomen gaat worden. 

Ook in één van de laatste vergaderingen van de kamer kwam het ravijnjaar aan bod. Bij de behandeling van de begroting van Binnenlandse Zaken (die ook over het Gemeentefonds gaat) bracht PvdA-kamerlid Nijboer bijgaande motie in over het ravijnjaar. 

De motie roept dus op om voorstellen voor te bereiden die het ravijn dichten. De motie werd aangenomen, wel nipt met 77 stemmen. Er wordt dus serieus gewerkt aan reparatie.

Bibliotheken (en gemeenten): aan de bak!

Wat denkt u als u dit zo leest? Er komt veel geld op de sector af. En het is structureel geld of het wordt nog structureel geld. Het gaat om een oplopend bedrag van € 95 miljoen voor de sector. Gemiddeld meer dan € 5,- per inwoner in elke gemeente. En dat met een staatssecretaris die niet bereid is het geld aan gemeenten te geven als er geen goede afspraken zijn met gemeenten dat het ook naar bibliotheken.  

Die € 95 miljoen per jaar landt in een sector die op dit moment € 492 miljoen aan gemeentelijke subsidie krijgt. En dan tel ik ook de incidentele subsidies al mee. En dan ook nog het nieuws dat het ravijnjaar naar verwachting verdwijnt of flink gedempt gaat worden.  Ik zie een sector die de komende jaren met een kwart gaat groeien.

Dus?

Mijn conclusie is: Alle hens aan dek! De IDO's hebt u wellicht al wel voor elkaar maar voor zowel de gelden van de zorgplicht als de gelden voor Bibliotheek op school en Boekstart mag u als bibliotheek een flinke ambitie gaan tonen. Ambitie waar u uw gemeente mag en moet verleiden. Want een aantrekkelijk plan helpt een gemeente natuurlijk om de gelden ook echt beschikbaar te stellen. Die praatplaat uit 2021 kunt u misschien wel vertalen naar uw lokale situatie. Ik heb de eerste bibliotheek al gezien die dat aan het doen is. En als het kan: maak de plannen samen met uw gemeente. Dat is wel de grootste garantie op succes. 

Ik riep: alle hens aan dek! Maar ik denk dat we niet matrozen genoeg hebben. Dus ja, ik zie ook aankomen dat we nogal wat extra personeel nodig gaan hebben. Honderden extra leesconsulenten, een klein leger aan programmeurs en ja, ook extra betaald personeel in vestigingen. Waar gaan we die vandaan halen en hoe gaan we die opleiden als het nodig is? En ook zie ik extra investeringen in  bibliotheekgebouwen of zelfs extra vestigingen. Meer ruimte om te studeren, meer ruimtes voor workshops en meer ruimte voor partners die ook hun onderdeel in de bibliotheek inbrengen. 

Zo, ik hoop dat ik u weer wat overzicht heb gegeven. Bibliotheken staan er misschien wel beter voor dan u dacht. 

Alle hens aan dek! En: tjonge, wat heb ik zin de toekomst!