Ook dit keer laat de immer erudiete directeur van de Bibliotheek Oppendam weer zijn licht schijnen over schier onmogelijk oplosbare problemen. Hoe hij het doet weten we niet maar met zijn aanpak lijken maatschappelijke opgaven te smelten als sneeuw voor de zon. Ditmaal lost hij even de laaggeletterdheid op.
Nou, hoe lang vechten we nu al tegen de laaggeletterdheid? Precies! Al veel te lang! Honderden miljoenen hebben we geïnvesteerd en hebben we gezocht naar hét vaccin tegen het virus van de laaggeletterdheid. En bij elke meting blijkt weer dat het aantal mensen dat positief test op laaggeletterdheid toeneemt. Het lijkt er wel op dat hoe harder u werkt tegen laaggeletterdheid, hoe meer laaggeletterden er lijken te komen!
Maar denkt u dat ze mij, als directeur van de Bibliotheek in Oppendam, om advies komen vragen? Welnee, iedereen verzint zijn eigen oplossing, of probeert dat althans! En dat terwijl de oplossing toch zo simpel is.
Wat aandacht krijgt, groeit
Wij denken namelijk dat we door het probleem veel aandacht te geven te kunnen oplossen. Maar verdwijnt iets als je het aandacht geeft? Nee, natuurlijk niet. Alles wat je aandacht geeft groeit! En u snapt het al, daarom stijgt het aantal laaggeletterden jaar na jaar! Ik heb uitgerekend dat met het huidige beleid in 2036 heel Nederland laaggeletterd moet zijn! Lekker dan.
Ik hoor u denken: 'Nou, Van Swelmen, gaat het bij jullie dan zo goed?'. Om eerlijk te zijn moet ik zeggen: ja, het gaat hier prima! Ik durf te zeggen dat we in Oppendam helemaal geen last meer hebben van laaggeletterdheid. Ja, daar staat u van te kijken hè. Geïnteresseerd? Dat dacht ik al. Vooruit ik neem u mee naar ons geheim.
Als we in Nederland te hard rijden, verhogen we toch ook gewoon de maximumsnelheid?
Het belangrijkste heb ik u al verteld: stop met het geven van aandacht aan laaggeletterdheid. Toen in Nederland het de spuigaten uitliep met de softdrugs, wat was toen de oplossing? Precies, gedogen! Toen niemand in Nederland zich nog aan de snelheid hield, wat was toen de oplossing? Precies, de maximumsnelheid verhogen! In Nederland los je problemen op door niet de problemen op te lossen maar door de regels te veranderen!
In Nederland word je als laaggeletterd bestempeld als je onder taalniveau B1 presteert. 20% van alle Oppendammers zit op A1- of A2-niveau. Net als in de rest van Nederland. Dus als teveel mensen dit niet kunnen halen, dan moet je gewoon de norm verlagen! In Oppendam ben je dus pas laaggeletterd als je niveau A1 niet haalt. Dan daalt het aantal laaggeletterden in één keer van 20% naar 5%! Hoppa, zo doe je dat! Overigens is het A1-niveau ongeveer het niveau waarop je de drankenlijst in café het Zwaantje kunt lezen. Dat is voor heel veel Oppendammers, mij incluis, ook meer dan voldoende.
Je bent zo laaggeletterd als je je voelt
"Ho, ho, ho," hoor ik u zeggen, "dan is laaggeletterdheid dus nog niet verdwenen! Je hebt nog 5% laaggeletterden over!" Nou, nou, nou, dat hoeft u niet zo verhit te zeggen. Volgens mij is het gewoon kift dat bij u het aantal laaggeletterden nog stijgt, terwijl het bij mij zo lekker daalt. Maar technisch gezien hebt u gelijk. Maar we zouden Oppendam niet zijn als we ook hier niet een oplossing voor hadden.
Want waar ik echt chagrijnig van wordt is het zeggen dat laaggeletterden een probleem hebben. Hoezo? Zijn ze ongelukkig dan? Wij praten al die laaggeletterden gewoon een schuldgevoel aan. Neem nou mijn vriend Henk. Die stond niet vooraan toen de hersens uitgedeeld werden. En het schrijven van een fatsoenlijk briefje vind hij dan ook strafwerk. Maar hé, Henk is een bijzonder handige loodgieter en hij weet precies welke maat knelfitting hij nodig heeft of welk sifon nodig is bij welk fonteintje. Dus ik vraag je: wie is hier nou slim? Jij of Henk? Want laten we wel wezen, de meeste bibliothecarissen hebben twee linkerhanden maar die noemen we toch ook niet 'technisch analfabeet'? Ik zeg dus altijd maar: 'je bent zo laaggeletterd als je je voelt!'
Van leesoffensief naar Lay's-offensief!
Ik hoor dan ook allerlei bibliothecarissen verhit roepen dat er een leesoffensief moet komen! En daar achteraan komt dan altijd dat er ook altijd veel extra geld nodig is. Het is allemaal preken voor eigen parochie en begroting! En het is een volstrekt gebrek aan creativiteit! Neem een voorbeeld aan Oppendam! Wij hebben ons eigen offensief en het kost ons geen cent!
Wij hebben geen leesoffensief maar Lay's-offensief. Precies, van dat chipsmerk! In Oppendam zijn we een publiek-private-samenwerking aangegaan met Lay's. Samen met de jeugd zijn we een actie gestart waarbij onze chipsfabrikant voor ieder kind elke dag een zakje zoutjes beschikbaar stelt. Dat gebeurt echter onder één voorwaarde: het zakje chips moet opgegeten worden terwijl je een serie kijkt en de ondertiteling leest. Want: met 15 minuten per dag chips eten en ondertiteling lezen, leer je 1.000 nieuwe woorden per jaar. Wetenschappelijk bewezen door de universiteit van Oppendam. Daar kan geen taalmethode tegen op! Moet jij eens opletten hoe onze Cito-score straks omhoog gaat. En ook op de BMI-score, presteert Oppendam opmerkelijk hoger dan in de rest van het land. Een dubbele stijging dus.
Fusie bibliotheek en café
Maar we doen niet alleen aan preventie maar ook curatie krijgt bij ons een plek. Voor volwassenen heeft de bibliotheek Oppendam een apart programma. Want ja, er is nog een hele kleine groep laaggeletterden in Oppendam. Dat is namelijk die groep die niét de drankenlijst en menukaart van ons naburige café Het Zwaantje kan lezen. U snapt, die kans heb ik aangegrepen om te fuseren met het café. En hopla, de bibliotheek in Oppendam werd in één klap zo'n moderne gecombineerde instelling met een gewaagde cross-over met de horeca!
De muren naar het café zijn doorgebroken en de bibliotheek Oppendam is nu elke nacht tot één uur geopend! Het is één groot taalhuis zeg maar! En dus zit ik nu elke dag aan de toog met een drankje. Ho, ho, maar wel aan het werk hoor! Ik werk namelijk als taalmaatje! Ik help daar de allerlaatste Oppendammers die de drankenkaart van het café nog niet kunnen lezen!
Ploetert u nog rustig even verder in uw bibliotheek hoor! Bestel ik ondertussen nog zo'n goudblonde rakker en zakje chips. En knabbel ik tevreden aan mijn eigen Lay's-offensief.
Als u wilt weten wat Mark Deckers zelf van een leesoffensief vindt, moet u hier kijken.