Nou mensen, ik pak de draad van het leven weer op. Hoe raar dat soms ook is. En vandaag gaat het over de bibliothecaresse van Langedijk. En hoe die in de Tweede Kamer terecht kwam. Eén van de zaken die ik de afgelopen weken miste, was het Kamerdebat dat plaatsvond op 16 en 18 januari over de begroting van het ministerie van OCW voor 2024. Een behandeling die laat is, het jaar is immers al begonnen. Maar door de Tweede Kamerverkiezingen in november loopt de begrotingsbehandeling anders dan andere jaren. Normaal gesproken wordt Cultuur ook apart besproken en nu werden Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in één keer behandeld. En dus een hele hoop onderwerpen in één of eigenlijk twee vergaderingen. Wie de lijst met documenten ziet waar Kamerleden zich door heen moeten werken voor dit overleg krijgt acuut medelijden.
Waarom was dit overleg interessant? Nou, omdat de beleidsbrief Bibliotheken hier behandeld zou worden die eind november vorig jaar uit kwam, net na de verkiezingen. Nog van de hand van Uslu. We zijn inmiddels twee demissionaire staatssecretarissen verder. Wie nog eens wil lezen waar dat over ging, kan hier de samenvatting vinden. De VOB gaf al een hele adequate samenvatting van het debat waar ik straks nog wel op terugkom.
Het mooiste van het Kamerdebat vond ik namelijk een klein verhaal van Sandra Beckerman aan van de SP. Zij zei in het debat het volgende over de waarde van de bibliotheek:
'Ik wil beginnen met het boek De laatste lente van de dinosauriërs. Ik vind het echt een fantastisch boek. Het is heel populair. Het is geschreven door Melanie During. Zij ontdekte dat de dinosauriërs uitstierven in de lente. Ik wil het eigenlijk niet over dit boek hebben, maar over iets wat mij opviel aan het levensverhaal van Melanie. Zij kende als kind en puber veel tegenslagen. Er was een mooi moment in het verhaal dat zij vertelde. Zij woonde in een dorpje, Langedijk. Daar werd een nieuw fietspad aangelegd, waar van die schelpjes op werden gestort. Zij stopte een aantal van die schelpjes in haar zak. Daar zaten ook fossiele schelpjes tussen, maar dat wist zij op dat moment nog niet.
Op een gegeven moment kwam ze bij de bibliotheek om een paar boeken te lenen. Ze probeerde uit haar jaszak haar bibliotheekpasje te halen. Op dat moment vielen de schelpjes die zij op dat fietspad had verzameld, uit haar zak. De mevrouw van de bibliotheek zag dat gebeuren en zei: wij hebben hier ook boeken over, natuurwetenschappelijke boeken. Ze wijst de jonge Melanie op dit soort boeken. Op dat moment is er een fascinatie geboren en daar wil ik het over hebben, want dat is het moment waarop de mevrouw van de bibliotheek haar op een spoor zet dat misschien wel de rest van haar leven bepaalt.
Dat is eigenlijk ook wat goed onderwijs is of zou moeten zijn: iets zien in kinderen wat ze zelf nog niet hebben kunnen zien. Werd het daarna makkelijk voor Melanie? Nou, absoluut niet. Melanie is de eerste in haar familie met überhaupt een diploma van de middelbare school. Ze stapelde vmbo, havo en vwo, kwam leraren tegen die tegen haar zeiden: jij kunt dit niet. Het is bewonderenswaardig hoe ze doorzette en uitgroeide tot, zoals ze nu genoemd wordt, de rockster van de paleontologie.'
Nadat Beckerman veel heeft gezegd hoe belangrijk onderwijs is, komt ze nog een keer terug op de bibliotheek.
'Helemaal tot slot wil ik teruggaan naar het begin. Melanie During laat in de bibliotheek schelpjes uit haar jaszak vallen en de bibliothecaresse wijst haar de natuurwetenschappelijke boekjes die later mede de basis vormen voor een toekomst als paleontoloog. De bibliotheek was cruciaal. In veel wijken, kernen en dorpen zijn de afgelopen jaren bibliotheken verdwenen. Nu liggen er terecht plannen van het kabinet om nieuwe vestigingen te openen en bestaande bibliotheken te verbeteren. Alleen zijn er meer plannen dan er geld is. Het zou zonde zijn als we de volgende Melanie During hierdoor mislopen. Investeer in bibliotheken en lezen voor iedereen.'
En dan nog wat bijzaken....
Tja, wat moet je na deze tekst nog zeggen? Volgens mij zegt dit alles. En ik ben wel benieuwd wie die bibliothecaresse is geweest. Als ik de biografie van During nakijk moet dat een bibliothecaresse zijn geweest die begin jaren '90 van de vorige eeuw in Langedijk werkte. Dat kunnen er niet al te veel zijn geweest. Zoeken jullie even mee?
En ja, dan komen er nog wat bijzaken aan de orde in het debat. Inderdaad, er was teveel geld aangevraagd bij de SPUK-regeling en de staatssecretaris zegde toe te gaan zoeken naar extra geld. Ik heb daar wel goede hoop op. Het gaat niet om een groot bedrag, het is niet complex maar wel aaibaar en er is veel draagvlak.... Wie kan er nou tegen bibliotheken zijn? En daarmee citeer ik Klaas Gravesteijn, de directeur van de VOB die dat ooit tegen me zei. En hij had de uitspraak weer geleend van voormalig staatssecretaris Uslu. En ze hebben gelijk.
Verder bracht Paternotte van D66 nog een motie in om het proces van de wetswijziging te versnellen. De staatssecretaris meldde dat ze dat wel wilde maar dat het niet kan. Westerveld van GroenLinks-PvdA diende een motie in voor een gratis bibliotheeklidmaatschap, te beginnen met de laagste inkomensgroepen.
Beide moties haalden het niet omdat de formerende partijen tegen stemden. Sommige mensen fluisteren dat de formerende partijen, zelf het punt willen scoren van wetswijziging en de zorgplicht en daarom tegen stemden. Het zou kunnen, ik weet het niet. Zo diep zit ik niet in de politieke krochten. Maar wie de moties beziet zou ook partijpolitieke overwegingen kunnen bedenken om tegen te stemmen.
De belangrijkste antwoorden in het debat kwamen niet van de staatssecretaris van Cultuur Gräper maar van minister Paul van onderwijs. Er vond namelijk een vrij uitgebreid debat plaats tussen minister Paul en het CDA en de SGP over ouderbetrokkenheid. De minister positioneerde daar de vierhoek onderwijs-ouders-bibliotheek-gemeente als een spil rond lees- en taalvaardigheid. Aanvullend vroeg - opnieuw - Westerveld van GroenLinks-PvdA vroeg expliciet om de Bibliotheek op school een wettelijke verankering te geven als scholen in 2026 structureel geld krijgen.
De minister antwoordde hierop dat zij in het voorjaar hierop terugkomt en met een wetsvoorstel om tot financiering van deze lijn te komen. Dan zal er ook een beleidsreactie komen op het KWINK-onderzoek naar de borging van de Bibliotheek op school. Dit alles doet dus nog steeds vermoeden dat er vanaf 2026 structurele financiering zou kunnen komen. Naast de zorgplicht en extra lokale middelen voor bibliotheekwerk, lijkt er dus ook structurele financiering te komen voor Bibliotheek op school. Dit is de grootste winst van dit debat.
Terug naar de hoofdzaak: het vuur van persoonlijke ontwikkeling faciliteren
Maar uiteindelijk gaat het natuurlijk om wat Beckerman in haar inleiding zei. Zij sloeg de spijker op zijn kop. We kunnen ons druk maken over SPUK-regelingen, wetsteksten en convenanten maar uiteindelijk gaat het om wat er gebeurt in die bibliotheek van Langedijk. Een bibliotheek die 31 uur per week open is, waar een collectie staat, een leestafel, waar een cursusruimte is en waar men programmeert.
Maar bovenal: een bibliotheek waar die bibliothecaresse (m/v/x) rondloopt. Een bibliothecaresse die het vuur van de persoonlijke ontwikkeling faciliteert. En geloof me: er zijn heel veel plekken als Langedijk in Nederland. Een hartverwarmende gedachte.
