Een bibliothecaris die niet af en toe een goed boek aanprijst, is geen knip voor neus waard. Toch? Dus daar is er dus weer één. Dit keer: Het meisje met de halve ster van Judith Visser. Judith Visser waar kent u die ook al weer van? Inderdaad, van die weergaloze autobiografische romans Zondagskind en Zondagsleven. Wat Hersenschimmen van Bernlef is voor dementie zijn Zondagskind en Zondagsleven voor autisme. Deze twee boeken van haar recenseerde ik al een eerder en het waren voor mij echte eyeopeners die veel voor me betekenden. Wat maar weer aantoont hoe boeken een leven kunnen veranderen.
Rotterdam in de oorlog
Toen mijn boek 'Geruisloos verdwenen uit de geschiedenis' uitkwam, kreeg ik contact met Judith Visser. Ze liet mij weten dat ze bezig was met een roman over een Joodse bibliotheekassistent in Rotterdam ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Ik hielp haar met wat vragen rond het bibliotheekwerk in de oorlog. Die roman waar ze toen mee bezig was, Het meisje met de halve ster dus, werd op vrijdag 13 oktober gelanceerd bij Donner in Rotterdam. Ze nodigde me uit om te komen. Het was hondenweer, de wegen stonden vol files en ik arriveerde te laat voor de start maar nog wel op tijd genoeg om een boek te bemachtigen.
Het meisje met de halve ster gaat over de half-Joodse Debra die in de gemeentebibliotheek Rotterdam werkt. Half-Joods is overigens een verzinsel van de nazi's en hun Neurenbergse rassenwetten. In het Jodendom ben je Joods met een Joodse moeder. half-Joods of zelfs kwart-Jood bestaat dus helemaal niet.
Debra maakt het verschrikkelijke bombardement mee in mei 1940 en ziet Rotterdam branden. Een groot deel van de stad wordt verwoest. Ook de diergaarde krijgt het zwaar te verduren. Sommige dieren ontsnappen zoals de zeeleeuwen die vervolgens in de singel zwemmen. Anderen worden afgemaakt. Eén van de dieren die ontsnapt in de roman is een jonge wolf, Chaver, die nog een bijzondere rol zal spelen in het boek.
De duivelse dilemma's van een gemengd gehuwd gezin
Debra raakt haar baan kwijt bij de bibliotheek om haar achtergrond. Het gezin met een Joodse vader en een niet-Joodse moeder maakt mee hoe stap voor stap de bezetter alle Joden samendrijft. Eerst in de stad, dan in Westerbork en dan naar, ja waarheen eigenlijk? Zijn het echt werkkampen of zijn de geruchten over vernietiging toch waar? De roman neemt je als lezer mee in de duivelse dilemma's van een gemengd gehuwd gezin in de oorlog. Moet men zich aan de regels houden of moet men de grenzen opzoeken? Moet men gehoor geven aan een oproep tot 'werkverruiming' of moet men onderduiken. Familiebanden die je graag wilt behouden maar als je onderduikt moest je elkaar vaak loslaten. En dan koos men toch vaak voor bij elkaar blijven.
Debra belandt in een bijzondere vorm van onderduik. Ze komt in haar eentje in de duinen bij Rockanje terecht. En door een speling van het lot treft ze daar Chaver, de ontsnapte wolf uit de diergaarde. Samen proberen ze de oorlog te overleven. Wie haar eerdere romans las, zal niet verbaast zijn over die wolf. Zelf heeft ze een aantal wolfhonden waarvan er ook één altijd meeneemt naar lezingen.
Judith Visser heeft ervoor gekozen om de roman vanuit twee perspectieven te schrijven, die van Debra en die van wolf Chaver. Het levert een boek op met korte hoofdstukken dat leest als een trein. Behalve dat het goed geschreven is, is het ook historisch een goed onderbouwde roman. In die zin is het historische fictie. Van de oorlogssituatie in Rotterdam en het leven in de bibliotheek tot aan het verzet en onderduik op het Zuid-Hollandse eiland Voorne waar Rockanje op ligt.
Is Het meisje met de halve ster de opvolger van Oorlogswinter?
Tijdens het lezen drong de vergelijking met Oorlogswinter van Jan Terlouw zich aan me op. Dat boek dateert inmiddels uit 1972. Het is een boek dat ik las maar dat ik ook voorlas aan mijn kinderen (gewoon blijven voorlezen, ook als ze wat ouder zijn!). Terlouw spitst zich meer toe op goed en fout in de oorlog en gebruikt vooral 'gewone' burgers. Visser staat meer stil bij de dilemma's van de Joden die het moeten ondergaan. Elke optie die Joden ongeveer hadden in de oorlog komt voorbij. Terlouw laat een kind de hoofdrol spelen, Visser heeft een jongvolwassene. De perspectiefwisseling met wolf Chaver zal zeker kinderen en jongeren aanspreken.
Ik denk dus dat dit boek een hele geschikte opvolger is voor Oorlogswinter van Jan Terlouw. Het is overigens zeker niet geschreven als jeugdboek maar ik denk zeker leesbaar als jeugdboek voor 12+ of C-boek. Ik hoop dus dat het boek niet alleen op de volwassenafdeling terecht komt (NBD, leest u mee? Ook aanbieden als jeugdboek)
Judith Visser schreef een krachtige roman. Zo krachtig dat aan het eind inderdaad een epiloog en een nawoord zeer op hun plek zijn. De roman is dan voorbij maar ze zet in het nawoord nog even neer hoe het in historische context zat. Het verhaal landt daarmee volledig en overstijgt daarmee de fictie.
Mijn wens: Jan Terlouw, Judith Visser en Coen Verbraak
Judith Visser gaat nog toeren langs tal van plekken. Gaat dat zien (de agenda van haar, vindt u hier). Maar vooral, lees het boek. Eerder schreef ik al dat dit een prima cadeau is om aan iemand te geven die werkt in een bibliotheek. Gratis cadeautip dus en de feestdagen komen eraan.
Als ik nog echt werkzaam was als bibliothecaris en niet als saaie kantoorklerk met een blog dan zou ik proberen om Jan Terlouw en Judith Visser samen te laten spreken. Beiden hebben een krachtig verhaal. Elk vanuit hun eigen perspectief en generatie. En ik zou ze laten interviewen door Coen Verbraak. Laat ze praten over het leven, over schrijverschap en wat woorden voor mensen kunnen betekenen. Wat vrijheid is en hoe je trouw blijft aan jezelf. Dat moet iets heel moois opleveren. De bibliotheek die dat voor elkaar krijgt, moet mij even een seintje geven. Want dan ga ik voor de deur liggen om een kaartje te bemachtigen. De poster heb ik alvast gemaakt.
U snapt: onbevooroordeeld ben ik niet maar een bibliothecaris ben ik nog zeker. Hup, lezen dus!
Voor wie het boek wil lenen, die kan hier terecht
Voor wie het boek wil kopen bij een echte boekhandel, kan hier terecht.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten