Boetebarometer: ruim 45% van Nederland kent een vorm van boetevrij lenen

Veel leners herkennen de irritatie: je bent net te laat met het terugbrengen van je boek en hebt een (kleine) boete. Je  was gewoon net te laat met terugbrengen. Je snapt de boete maar vervelend is het wel. Ook kent elke bibliotheek wel een verhaal waarbij de ouders een abonnement van een kind opzeggen omdat deze een paar keer een (flinke) boete heeft gehad door het te laat terugbrengen van boeken. Maar even niet meer lenen, is dan de gedachte.

Steeds meer bibliotheken schaffen de boetes geheel of gedeeltelijk af. Al een tijdje volg ik de boetevrije bibliotheken en afgelopen maand maakte ik een nieuw overzicht.

Bijna helft van de Nederlanders kan kiezen uit een vorm van boetevrij
Ruim 46% van de inwoners van Nederland kan kiezen uit een vorm van boetevrij lenen.

Daar zitten wel een paar 'smaken' in. Op de eerste plaats zijn er bibliotheken die volledig boetevrij zijn. Welke abonnementsvorm je ook hebt, niemand hoeft te-laat-geld te betalen. Deze bibliotheken zijn groen gekleurd in het landkaartje.

Daarnaast heb je bibliotheken die slechts een deel van hun leden geen boete laten betalen. Grofweg zitten daar nog twee mogelijkheden bij: 1) bibliotheken die een topabonnement hebben waarbij tegen extra betaling geen te-laat-geld hoeft te worden betaald en 2) bibliotheken die kinderen geen boete laten betalen. Uiteraard is er ook nog een combinatie van die twee mogelijk. Deze bibliotheken/gemeenten zijn oranje gekleurd in het kaartje.

Forse groei
Doordat ik de bibliotheken al een tijdje volg kan ik ondertussen ook laten zien aan welke opmars de boetevrije bibliotheek bezig is. In 2017 kon 34%  van de inwoners gebruik maken van enige vorm van boetevrij, in 2019 is dit al gestegen tot 46%. Een fikse stijging van ruim 30% in twee jaar tijd.

In het overzicht zie je dat procentueel meer gemeenten dan stichtingen een vorm van boetevrij hebben ingevoerd. Dat duidt erop dat in de regel meer grote stichtingen - die werken voor meer gemeenten - boetevrij hebben ingevoerd dan kleinere stichtingen die voor minder gemeenten werken.  Een directe verklaring heb ik hier niet voor.

Welke bibliotheken zijn er zoal bij gekomen? De stijging van volledig boetevrije bibliotheken zit in het noorden van het land. Na Groningen is nu ook bijna heel Friesland boetevrij. Noord-Fryslan beet daar al eerder het spits af en veel andere clusters hebben het voorbeeld gevolgd. Dbieb in Leeuwarden en omgeving is daar de laatste  nog zonder enige vorm van boetevrij. Van  de andere provincies werd Altena in Noord-Brabant volledig boetevrij.

Daarnaast volgde een hele rits van bibliotheken met een boetevrij plusabonnement. Bibliotheken als Amstelland, Zuid-Kenmerland, Kennemerwaard, Oost Achterhoek, Rijn en Venen, Spijkenisse, Zoetermeer en Idea. In Hoorn, Renkum, Hoeksche Waard en bij de Graafschap bibliotheken hoefden kinderen geen te-laat-geld meer te betalen. Relatief veel groei met plusabonnementen in Noord- en Zuid-Holland.

Opvallend is ook dat alle bibliotheken die ooit begonnen aan boetevrij dit nog steeds handhaven. Men ziet dus geen reden om het terug te draaien.

Achterblijvers bij boetevrij zijn de provincies Zeeland, Drenthe, Overijssel en in mindere mate Limburg.  Volgens hebben Zeeland, Drenthe en Overijssel alledrie een provinciaal tarief en vereist boetevrij dus instemming van alle bibliotheken. In Limburg schijnt Heuvelland in het najaar van 2019 met een vorm van boetevrij te willen starten. Dan zal het programma dat nu de landkaart maakt ook Zuid-Limburg mee gaan nemen.

De opkomst van de boetevrije bibliotheek sinds 2014
In 2009 schreef ik voor het eerst over de mogelijkheid dat een bibliotheek zonder boetes mogelijk moest zijn. Op 1 april 2012 was het Biblioplus (Boxmeer en omgeving) de eerste bibliotheek die bij wijze van pilot startte met een boetevrije bibliotheek. De pilot werd in 2013 grondig geëvalueerd waarna het blijvertje werd in deze bibliotheek. Op 1 januari 2014 startte de Bibliotheek Rivierenland - net voor het aflopen van de pilot bij Biblioplus - met boetevrij lenen in alle vestigingen. En daarmee waren de eerste schapen over de dam. In het najaar van 2016 volgde de eerste complete provincie die volledig boetevrij werd. Dat was de provincie Groningen. 

In november 2017 schreef ik een rapport over de boetevrije bibliotheek. Daarin constateerden we dat het niet de 'rijkste' bibliotheken waren die het invoerden en dat de bibliotheken die startten met volledig boetevrij een doelstelling hadden om 1) het lenen aangenamer te maken voor leden, 2) leden beter vast te houden en 3) om minder tijd en aandacht kwijt te zijn aan dit onderdeel en meer ruimte te maken voor programma's van de bibliotheek. Toen werd geconstateerd dat doel 1 en 3 goed gehaald werden maar dat het tweede doel (leden vasthouden) nog niet goed te meten was. Als ik tijd en ruimte vind de komende tijd wil ik wel eens kijken of ik ook daar een update van kan maken.

Boetevrij is een blijvertje...
Voor nu: boetevrij blijkt een blijvertje en stijgt fors. En het lijkt een win-win voor zowel lezers als bibliotheek.

Petruskerk: de bazar voor persoonlijke ontwikkeling van Vught

Op een wat onbestemde dinsdag trok met Anja Kaashoek, directeur van de Bibliotheek Wijchen naar Vught.Dit om samen te kijken bij de Petruskerk. Allebei hadden we hem nog niet gezien en de top-3-notering bij de Beste Bibliotheek van Nederland.

Kerken die herbestemd worden zijn altijd een bijzondere locatie. Maar ook locaties waar het niet altijd even eenvoudig is om tot een goede en functionele nieuwe invulling te komen. In Vught is dat echter prima gelukt.

Meer dan dakdelers...
De Petruskerk in Vught is veel meer dan de bibliotheek. Het is een gebouw waarin vele partners samen onderdak vinden en dat in april 2018 officieel geopend werd. Naast de bibliotheek, vinden ook het Vughts museum,  de Wereldwinkel, Welzijn Vught en Anders Bezig Zijn hier een plek. Het bijzondere is dat ze allemaal dezelfde ruimte delen. Het museum zit gewoon in dezelfde ruimte als de bibliotheek en de Wereldwinkel zit daar weer bij in. De bibliotheek verbindt met de boekenkasten eigenlijk alle spelers. De kerk krijgt daardoor een beetje het karakter van een bazar. Achter elke boekenkast verschijnt weer een nieuw winkeltje. En dat de bevolking de Petrus omarmt heeft, zie ik letterlijk gebeuren op de dinsdagmiddag dat wij daar zijn. Mensen vinden het niet alleen leuk om er te komen maar er zijn ook tal van professionals en vrijwilligers op de vloer die het leuk vinden om mee te helpen. En allemaal met een even aanstekelijk enthousiasme lijkt het wel. Niet in het minst Elske Helmich, de community librarian die ons die middag rondleidde.

Schuivende boekenkasten
De Petrus is dan ook het hart geworden van Vught. Het is een vloer waar van alles georganiseerd kan worden. Van Klik en Tik-cursussen tot Harry Potterfeesten (ja, daar is het natuurlijk ideaal voor). Maar hoor ik u denken: die kasten dan, die staan toch ongenadig in de weg? Dat is inderdaad het geval. Maar wie de vloer in de Petruskerk bekijkt ziet dat alle kasten op een soort spoorrails staan en naar links en rechts verschoven kunnen worden. Daarmee kun je met een kleine inspanning toch een grote ruimte maken. Dat is een leuk oplossing die architect Jan David Hanrath heeft toegepast.

Bijzonder is ook wel dat er gebiljart kan worden in de bibliotheek en dat er twee biljartverenigingen actief zijn. Ook de horeca is in Vught op een creatieve manier opgelost. Een horecaondernemer in een aanpalend pand runt het café en kan vanuit de ene bar de andere bar in de gaten houden.

Hart van Vught
Alles bij elkaar zit de Petruskerk in Vught vol slimme oplossingen waarvan de samenwerking tussen de partijen denk ik wel de belangrijkste is. Geen van de partijen had zelfstandig kunnen realiseren wat nu in de Petruskerk toch maar mooi staat. De komst naar Petruskerk van de bibliotheek ging niet echt over rozen.

De samenwerking zorgt er bijvoorbeeld voor dat er veel vloeroppervlakte beschikbaar is. Er zijn bijvoorbeeld drie leslokalen en zoiets zou een bibliotheek van deze omvang alleen nooit voor elkaar krijgen. Maar nu wordt het gedeeld met partners die ook cursussen geven en deels verhuurd aan derden.

Vlog
Voor mij was het weer een moment om weer eens te oefenen met een vlog. En dit keer moest ik ook zelf monteren. Om eerlijk te zijn: een artikeltje tik ik toch nog sneller weg. Maar ik denk dat het goed is dat ik deze vaardigheden ook onder de knie krijg en het eens flink uitprobeer. Ik ben me bewust dat ik nog aan het begin sta maar zonder begin ook geen groei. Ook vond ik het leuk om dit samen met Anja te doen en Anja was zo sportief om mee te doen. Zo helpen we elkaar in groeien.

Iets moois gezien, mooie mensen ontmoet en ondertussen ook nog aan je eigen vaardigheden werken. Ik noem het win-win-win.

En voor de mensen in Vught: gefeliciteerd met die prachtige plek die terecht in de top-3 staat van Beste Bibliotheken van Nederland. De Petrus is Vught is een prachtige bazar voor een leven lang ontwikkelen!