zondag 29 juni 2014

Beurs...



Mijn dochter is met glans geslaagd voor haar gymnasium en gaat studeren. Aan een echte universiteit. Zover ben ik nooit gekomen.

Voordat ze echt start met haar studie, doet ze schoonmaakwerk in een verpleeghuis. En ik hoor van haar hoe demente bejaarden het maken en welk werk zij moet doen. Net als ik destijds met mijn vakantiewerk, is zij blij dat dit voor haar slechts vakantiewerk is. En zij verbaasd zich erover dat er mensen zijn die haar werk, haar hele leven moeten doen.

Beurs
Ondertussen verdiept ze zich in de studiefinanciering en ontdekt dat - doordat papa en mama samen teveel verdienen - ze geen recht heeft op aanvullende studiefinanciering. Papa en mama vullen dat dus aan. Nu heeft zij nog mazzel want pas volgend jaar gaat het sociaal leenstelsel in.

Op haar vakantiewerk werkt ze samen met een meisje met zeer rijke ouders. Het meisje vertelde trots dat zij wel aanvullende studiefinanciering krijgt. Ze vertelde trots: 'Dat komt doordat mijn ouders door hun eigen zaak nauwelijks belasting hoeven te betalen, daardoor lijkt het voor de belasting alsof we arm zijn. En dus hebben we recht op die aanvullende financiering. Slim hè!.'

Mijn dochter is wat van slag van die opmerking.  Ze mompelt dingen als 'Maar dat is toch niet eerlijk papa? Die mensen hebben dat toch niet nodig?'

Bezuinigingsscenario zoveel van bezuinigingsplan zoveel
Ik leg uit dat ik al een paar jaar het ene bezuinigingsplan na het andere bezuingingsplan schrijf voor bibliotheken. En dat die bezuinigingsplannen nodig zijn doordat we ooit in een kredietcrisis zijn gekomen. En dat die crisis er is gekomen doordat banken te gretig te veel winst wilden maken. En dat ze daarvoor risico op risico stapelden. En dat dat uiteindelijke risico nu afgewenteld wordt op alle burgers in Nederland met extra bezuinigingsmaatregelen. Opnieuw mompelt ze iets als 'Maar dat is toch niet eerlijk papa?'

ABN Amro
Vervolgens leg ik uit dat ik deze week nog twee van die bezuinigingsplannen heb gemaakt.. En dat in diezelfde week ABN Amro bekend maakt dat zij haar top 20% meer gaat laten verdienen.Dit ter compensatie van exorbitante bonussen die niet meer mogen. Dus terwijl de culturele sector nog de puin aan het opruimen is van de bankencrisis, is de top van de bank al bezig om ervoor te zorgen dat hún hypotheek er niet door wordt geraakt.

Nog één keer hoor ik gemompel: 'Maar dat is toch oneerlijk papa?' Maar het klinkt al veel zachter. Zoveel onrecht kan ze niet aan. Ze is beurs....

Ze gaat Kunst, Cultuur en Media studeren in Groningen. En zachtjes hoor ik ondertussen Boudewijn de Groot al zingen: 'maar liever dat nog, dan het bord voor je kop van de zakenman,want daar wordt ze alleen maar slechter van....'

dinsdag 24 juni 2014

Het einde van het bibliotheeksysteem is nabij.... een tragedie in twee delen : deel 2

Zo, gisteren hebben we het einde van het bibliotheeksysteem alvast beklonken. Via digitale weg kreeg ik flink wat reacties. Zoals bijvoorbeeld die van Maarten Crump:


En daar heeft Maarten natuurlijk een punt. Natuurlijk biedt het kansen. Ik vind het ook geen tragedie maar een paar leveranciers beginnen nu misschien toch wat ongemakkelijk te draaien. Ook Conny Reijngoudt reageerde via de reactiemogelijkheid met de woorden:

Ontwikkeling met kansen. Aanvullende vragen: Inmiddels rijzen de kosten om als middelgrote Bibliotheek aangesloten te blijven op de branche de pan uit. Is dit een oplossing? En hoe past deze centralisatie in de transitie waarin Bibliotheken steeds meer community's worden? Dat vraagt om flexibele systemen!
Dat is een scherpe opmerking. Laten we eens kijken wat we kunnen doen. 

Het vorige blog sloot ik twee prangende vragen af. De eerste: hoe zorg je er nou voor dat leveranciers van systemen zich ook werkelijk andere systemen gaan bouwen?  En de tweede  als je in Nederland één groot systeem hebt, heb je dan nog wel concurrentie tussen systemen?

Ik begin maar eens met de tweede: de concurrentievraag.

OCLC en HKA: in 2017 een cloudsysteem voor Openbare Bibliotheken
In november 2013 maakte OCLC bekend dat HKA door hen was overgenomen. In het persbericht werd al melding gemaakt dat de kennis van OCLC rond cloudtechnieken gebruikt zou gaan worden voor Openbare Bibliotheken. In mei woonde ik een bijeenkomst bij van OCLC waarin ze aangaven dat het WorldsharePlatform (zeg maar het cloudsysteem) in vier stappen gereed zou worden gemaakt voor Openbare Bibliotheken. En daarbij werd als streven genoemd om in 2017 zo'n systeem te hebben.  Het goede nieuws: er is een partij die klaar is voor toekomst. Het slechte nieuws: hoe hoe je dat flexibel?

Monopoliepositie of concurrentie?
Het mogelijkerwijs ontbreken van die concurrentie is voor sommige bibliotheekdirecteuren een reden om tegen grootschalige landelijke systemen te zijn. Ze hebben echter ongelijk.

Monopolieposities bestaan  in de markt nauwelijks meer. Zelfs bibliotheken hebben tegenwoordig concurrenten. Wel zijn er grote systemen met internationale concurrentie.

Over deze materie schreef het NISO (een toonaangevende Amerikaanse organisatie voor standaardisatie in ICT) een stevig artikel (verplichte kost voor ICT-managers) over de toekomst van internationaal opererende bibliotheeksystemen. Concurrentie zal bij landelijke systemen niet meer op lokale of provinciale schaal plaats vinden maar op internationale schaal.

Het artikel vergelijkt de volgende cloud/SaaS-oplossingen voor bibliotheken en geeft daarbij onder ander dit overzicht van cloud- en multi-tenant-systemen.



Als ik er snel door heen kijk zijn Intota van Serial Solutions en Alma van Ex Libris mogelijke concurrenten (als je uitgaat van shared data service) Daar staat natuurlijk tegenover dat men in Nederland al jaren heeft geïnvesteerd in OCLC en dat afscheid daarvan dezelfde overstapkosten uit voortvloeien als bij een lokale of provinciale overstap naar een ander systeem. Tegelijkertijd is al bekend dat de UKB-wereld overstapt op Worldshare van OCLC. Met andere woorden: OCLC heeft een prima positie maar wordt wel degelijk scherp gehouden door concurrentie.

Flexibiliteit
Vraag is natuurlijk wel hoe flexibel grote systemen zijn. Dat heeft niet eens zozeer te maken met de systemen zelf als wel hoe je daar als gebruikers mee omgaat. Daarbij moet ik altijd denken aan een zwerm spreeuwen: optimaal wendbaar en toch een eenheid. Elke spreeuw kiest zijn eigen weg en is toch een spreeuw.

Ons systeem moet zich volgens mij op dit manier gaan gedragen. En binnen veel cloud-systemen is het prima mogelijk om systemen klein in te richten en toch optimaal samen te laten werken.

Naast de grote bovengenoemde systemen ook nog wel een aantal Open Source systemen waarin door wereldwijde programmeurs wordt gesleuteld. Zo wees Lotte Sluyser terecht op het bibliotheeksysteem Koha. Hoewel dit soort systemen zich vaak niet leent voor gezamenlijk gebruik van bestanden, zie je Koha zich als klein systeem langzaam ontwikkeld heeft tot netwerksysteem. Ik hou bij zo'n systeem nog wel wat slagen om de arm, maar je moeten ogen nooit sluiten voor bijzondere alternatieven.

En de omgekeerde weg kan natuurlijk ook, als OCLC lichte webinterfaces bouwt zou er zomaar een kleinschalig schoolsysteem op kunnen doemen. Iets waar momenteel weer een baaierd aan systemen voorbij komt.

Wie daar nog wat meer over wil weten, refereer ik nog even naar zes waarnemingen van mij uit 2012.

Wat moet er gebeuren?
Mooi, het einde van het bibliotheeksysteem is nabij. We kunnen de concurrentie in stand houden op internationale schaal. Nu nog even regelen hoe we dit als branche gaan oppakken. Want laten we wel wezen: met 160 bibliotheekdirecteuren snel een beslissing nemen, is natuurlijk een hachelijke zaak. Ik doe u twee makkelijke stappen die u in 2014 nog kunt realiseren. Houdt u nog een paar jaar over om de rest te regelen.

Stap 1: Intentieverklaring
Zeggen dat het tandje minder kan en het ook daadwerkelijk doen zijn twee verschillende dingen. En onze systeemleveranciers zullen elke kans aangrijpen om toch grote systemen in stand te houden. Kortom, er is een stevig statement nodig voor onze leveranciers: 'Wij willen kleinere en goedkopere systemen en geen grotere en duurdere'.

Tegelijkertijd moeten we elkaar binden om - als het landelijk kan - het ook landelijk te gaan doen. Alleen dan haal je met elkaar de besparingen. Anders heb je nog dubbele systemen.

Zo'n statement leggen we vast in een intentieverklaring. We spreken twee dingen af: 1) we beloven de landelijke bestanden te gebruiken waar het kan en 2) we kopen een kleiner en goedkoper systeem dan ons vorige systeem. En daarmee roepen we nze leveranciers op om nu in samenhang met de landelijke infrastructuur te bouwen. Elke bibliotheek, groep bibliotheken of PSO die eigen systeem heeft, kan tekenen. Zij zijn immers degenen die bepalen of er geld wordt uitgegeven aan lokale systemen.

Uiteraard moet daar vervolgens een stevig actieplan voor komen maar dat plan komt er niet als we niet de intentie hebben het ook echt te gaan doen. En: iedereen die tekent bij stap 1, mag meekijken of meedoen bij stap 2.

Stap 2: Onderzoek en plan van aanpak multi-tenant of lichtgewicht systemen
Het Pleiade-onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het SIOB. De KB zal deze uitkomsten dus mee nemen. Tegelijkertijd is het onderzoek aangeboden aan de VOB omdat het deel uitmaakt van de speerpunten voor de branche. Hier zijn dus twee partijen aan zet: de KB voor de landelijke infrastructuur en de branche om goed aan te geven wat nodig is om stappen terug te doen in eigen systemen. Dat onderzoek is wel relevant, want zoals in het artikel van het NISO is omschreven zijn er nog wel wat keuzes te maken in de keuze van ontwikkelen en vorm van de infrastructuur. Maar er zijn opties te over.

Het bibliotheeksysteem is dood, leve het bibliotheeksysteem
Dit zouden mijn twee eerste stappen zijn. Ik ruil ze graag in tegen betere, maar volgens mij is dit niet verkeerd. Volgens mij valt er nog veel te winnen.

Het bibliotheeksysteem is dood, leve het bibliotheeksysteem! De toekomst kan mij niet snel genoeg beginnen.

maandag 23 juni 2014

Het einde van het bibliotheeksysteem is nabij.... een tragedie in twee delen : deel 1

Nog even en het eind van de bibliotheeksystemen is nabij. Is dat taal voor onheilsprofeten? Ik denk het niet. Het is in ieder geval dichterbij dan we denken. De afgelopen week werd ik offcieel geattendeerd op het rapport van Maurits van der Graaf van Pleiade. Eigenlijk verplichte kost voor elke bibliotheekdirecteur die nog een beetje visie op ICT wil hebben. Zeker als dat tot de conclusie leidt dat u uw bibliotheeksysteem wel weg kunt doen. In twee delen ga ik u uitleggen wat er gebeurt.

Lesje bibliotheeksystemen
Maar eens even beginnen bij het begin. Voor iedereen die iets minder thuis is bibliotheeksystemen leg ik de basisprinicpes nog maar even kort en versimpeld uit.

Een bibliotheeksysteem bestaat uit meerdere bestanden die aan elkaar worden gekoppeld. Zo is er een titelbestand met daarin keurige titelbeschrijvingen. Er is een exemplarenbestand waarin we aangeven welk boek bij welke titel hoort met welke chipcode of barcode. Er is een ledenbestand waarin we ledengegevens bijhouden en een bestellingenbestand waarin we onze bestellingen opslaan die we hebben doorgegeven aan onze leverancier.

Tot zover goed te volgen, denk ik.

Stille revolutie
Nu heeft zich de afgelopen jaren iets voltrokken wat een eerste aanzet zou kunnen zijn van een stille revolutie. Of die uitbreekt bepaalt de branche zelf.

Het blijkt namelijk dat elk van deze bestanden: exemplaren, titels, bestellingen, leden en transacties minstens voor een deel ens soms in zijn geheel ook op landelijk niveau beschikbaar is gekomen.



Voor bestellingen geldt dat de NBD eigenlijk al jarenlang onze schaduwboekhouding doet: zij hielden onze bestellingen bij, wij hielden onze bestellingen bij. Waarom dubbel werk en niet gewoon vertrouwen op het bestand van de NBD. Ik streep het Bestellingen-bestand vast weg.

Voor titels en exemplaren hebben we de afgelopen jaren flink gewerkt aan synchronisatie met de GGC en open zoekindex onder de naam NBC+. Met een beetje goede wil en wat doorwerken, strepen we ons exemplaren en titelbestand ook weg.

Dan houden nog over het ledenbestand  en het transactiebestand. Voor dit leden en transactiebestand moet je kijken naar de ontwikkeling van het IAM en de tools die nodig zijn om te komen tot een Nationale Bibliotheekpas. Dat is nog niet helemaal een sluitend transactiesysteem, maar wie hier energie op zet zou met een paar jaar toch een heel eind kunnen komen.

Kortom, het einde van het bibliotheeksysteem is nabij. Of blijft u gewoon alles dubbel doen?

Rapport Pleiade
Pleiade komt in haar rapport tot dezelfde conclusie.

Het rapport gebruikt onder ander bijgaande plaatje om te laten zien hoe in het Nederlands bibliotheekwerk gegevens 'rond worden gepompt': ze worden in verschillende systemen doorgekopieerd en daarmee houden wij verschillende systemen met dezelfde functie in stand.

 
Het rapport concludeert dan ook:
"De NBC+ vervangt de OPAC’s. Er zijn bijvoorbeeld nu 25 verschillende implementaties van de Aquabrowser met ieder een eigen index en integratielaag circa 60 bibliotheeksystemen met vaak een eigen publiekscatalogus. Dit wordt dus nu vervangen door één API met daarachter één index en één integratielaag, die alle OB’s kan bedienen. Met andere woorden: de NBC+ betekent een belangrijke efficiëntieslag voor de OB’s in Nederland."
Een conclusie die wat mij betreft net iets te stellig is: het KAN een belangrijk efficiëntieslag worden voor bibliotheken in Nederland. Want dan moet er nog wel wat gebeuren. Bibliotheken zullen dan moeten stoppen met dingen dubbel doen en daarmee hun eigen systemen kleiner maken.

In de conclusie van het rapport stelt Pleiade dat er twee opties zijn
Een vereenvoudiging van de lokale ILS systemen: De consequentie voor de lokale ILS systemen is dat deze vereenvoudigd kunnen worden en zich uitsluitend op transacties zouden kunnen focussen (‘light weight ILS’en’). De bezitsregistratie kan dan in de toekomst plaatsvinden door een link te leggen met de exemplaren en de bibliografische beschrijving in de NBC. M.a.w. een lokaal systeem heeft nog maar beperkte functionaliteit nodig en zou daardoor goedkoper voor de OB’s kunnen zijn.

Een multitenant ILS systeem voor alle OB’s: in een andere visie wordt gesteld dat er nu erg veel zaken op nationaal niveau worden geregeld: de nationale discovery omgeving, een nationale bibliotheekpas met een daar achterliggende nationale lenersadministratie en een identity en access management functie, het gecentraliseerde acquisitieproces van fysieke informatie door NBD BIBLION en de centraal aangekochte licenties van Ebooks door de inkoopcommissie. Het lijkt dan ook een logische stap om een nationaal, multitenant ILS systeem voor de Openbare Bibliotheken in te richten. Één bibliotheeksysteem voor alle OB’s zou veel efficiënter werken en daardoor aanzienlijk veel geld besparen.
 
Ik onderschrijf dezen uitkomsten van harte. Sterker nog, ze lijken verdacht veel op de visie van de Overijsselse bibliotheken uit 2011.

Twee prangende vragen...
Aantrekkelijke opties. Maar hoe zorg je er nou voor dat leveranciers van systemen zich ook werkelijk dit gaan doen? Want leer mij systeemleveranciers kennen: die bouwen uit zichzelf geen kleinere systemen. Hoe krijg je dit soort leveranciers op de knieën? Een een tweede vraag: als je in Nederland één groot systeem hebt, heb je dan nog wel concurrentie tussen systemen?

Morgen geef ik antwoord op die twee vragen. Maar ik voorspel u vast: het einde is nabij.

zondag 15 juni 2014

De meest vrijzinnige stad ter wereld....

Het is weekend, tijd om maar weer eens over een boek te schrijven. Ditmaal het boek Amsterdam van Russel Shorto. Een boek met als ondertitel: 'Geschiedenis van de meest vrijzinnige stad ter wereld'.

In oktober vorig jaar schreef ik over een eerder boek van Shorto: Nieuw Amsterdam. Dat boek ging over de komst van Nederlanders in New York. Ik zei toen dat dat boek stilletjes mijn boeken top-10 was binnengeslopen. Dit boek komt daar dicht bij in de buurt.

In een tiental hoofdstukken doorloopt Shorto perioden van de geschiedenis: beginnend bij 1345 en het mirakel van Amsterdam en eindigend met een hoofdstuk met als titel 'het magies sentrum' dat de periode sinds de hippies bestrijkt.

Mirakel van Amsterdam
Die hippies die kent u wel maar het mirakel van Amsterdam vast niet. Amsterdam is lang een bekende bedevaartsplaats geweest om dit mirakel. Het mirakel gaat over een zieke man in de Kalverstraat die een hostie en ander voedsel heeft genuttigd maar die daarna moet braken. Het braaksel wordt in het vuur geworpen om het op te ruimen maar de volgende ochtend blijkt de hostie in volmaakte staat terug te vinden te zijn in de haard. De betreffende man is genezen.  Amsterdam was tot 1578  een katholiek bolwerk. Tot op de dag van vandaag schijnt dit mirakel bedevaartgangers te trekken.


25 oktober 1555
De grote omwenteling voor Amsterdam - van prutsplaatje naar wereldstad - brengt Shorto terug tot één datum: 25 oktober 1555. Het is de dag dat Karel V afstand doet van de troon en Filips II de troon bestijgt. Filips II is degene die een soort katholieke superstaat wil creëren en daarmee start hij het verlies van de Nederlanden. Want onder het mom van een godsdienstoorlog vechten de Nederlanders in 80 jaar de Spanjaarden het land uit om eigen handelsbelangen veilig te stellen. Met allerlei gelegenheidscoalities, maar toch.

De veelkleurigheid van Amsterdam neemt in de Gouden Eeuw grote proporties aan. Door handel en door  het opnemen van vluchtelingen ontstaat een grote concentratie van kennis. Dit alles tot voordeel van Nederland.

Liberalisme
Shorto laat zien hoe alle vormen van liberalisme in Amsterdam voorbij zijn gekomen: van Spinoza via  Locke naar Multatuli. En van Multatuli via Alletta Jacobs naar Roel van Duyn. Telkens laat hij zie hoe Amsterdam voorop liep in vrijzinnigheid. Overigens was dat liberalisme altijd gecombineerd met handel. Als het de handel uitkwam, bleek alles mogelijk. Tegelijkertijd laats Shorto zien dat de liberale opvatting, nooit de opvatting was van alle Amsterdammers, of zelfs van de grootste groep Amsterdammers.

Mogen is moeten
Jan Kuitenbrouwer schreef over de Nederlands taal ooit dat het woordje 'mogen', 'moeten' betekent in het Nederlands. Daarmee bedoelde hij dat als wij vinden dat iets mag, dat we normatief vaak vinden dat het moet. Tegelijkertijd is 'moeten' te autoritair voor ons en verpakken we het in 'mogen'. Denk bijvoorbeeld aan de directeur die zegt: 'ik mag hier leidinggeven'.  Kuitenbrouwer heeft de voortdrijvende kracht van anti-autoriteit van de Nederlanders wel getypeerd. Nog altijd zijn de koopman en de dominee aanwezig. En meestal wint de koopman en krijgt de dominee een stoeltje achterin. Het bezoek van onze koning en onze minister-president aan de Olympische Spelen en hun ontmoetingen met Poetin zijn daarvan treffende voorbeelden. Tegelijkertijd: Poetin gaat toch maar mooi het gesprek aan met een staatshoofd waar drugs gedoogd worden en waar homo's 'mogen' trouwen.

Wat je ook van alle standpunten mag vinden: Shorto plaatst ze in  historisch perspectief en laat zien dat juist die houding ons in onze handel zoveel voordeel heeft gebracht. Een open samenleving die juist die veelkleurigheid gebruikt om een economie te laten groeien.

 
Van Amerikaanse trots en Amsterdamse kapsones
Job Cohen - oud-burgemeester van Amsterdam - schreef over dit boek: 'Shorto houdt van de stad, ik van zijn boek'.  Ik vond het een opvallende zin. Je zou verwachten dat Cohen zou schrijven: Shorto houdt van de stad..... net als ik. Dat schrijft hij niet. En ik denk dat ik weet waarom. Shorto heeft een lichtelijke neiging tot een jubelzang over Amsterdam. Het is een soort Amerikaanse trotsheid. En misschien vindt die trots uiteindelijk wel zijn oorsprong in de Amsterdamse kapsones van de Gouden Eeuw.

Een prachtig geschiedenisboek waar alle grote evenementen van de Nederlandse historie voorbij komen.

Bestel hier het boek in de Overijssel Catalogus
Bestel hier het boek in heel Nederland

woensdag 11 juni 2014

Over de bibliotheekwet, Maserati's, Porsches en de rekening van de crisis

De gevolgen van de crisis worden betaald door gewone mensen die lid zijn van de bibliotheek, die wonen in een huurhuis en die rijden in een Opel. Hoe ik dat weet? Ik deel een paar observaties met u en u komt dan tot dezelfde conclusie.

Maserati
Vorige week werd voormalig corporatiedirecteur Möllenkamp verhoord door de parlementaire enquêtecommissie. Het leverde een onthutsend interview op van een directeur die probeert uit te leggen waarom je een Maserati én een Audi A8 van de zaak kunt hebben. Technisch heeft de directeur gelijk: het personeelshandboek bood deze ruimte. Maar tegelijk is duidelijk dat hij dan allang een aantal morele grenzen over is. Hij rijdt in auto's met waarde van hele huurhuizen. Opgebracht door de huurders zelf. Hoezo crisis?

Porsche
Al enkele weken denk ik steeds meer Porsches op de weg te zien. Maar ik vraag me af: 'zie ik meer Porsches omdat ik erop ga letten?' of 'zijn er echt meer Porsches?' Omdat ik wil weten hoe het zit, besluit ik op zoek te gaan naar de verkoopcijfers van Porsche. Hiernaast ziet u wat er sinds 2004 met het marktaandeel Porsche is gebeurd. Er worden meer en meer Porsches verkocht. In de crisis is Porsche overeind gebleven en sinds 2012 trekt het marktaandeel - ondanks de crisis - sterk aan.  Welke crisis?

Voor de goede orde: het tweede plaatje laat zien wat er gebeurde met Opel in diezelfde periode. Dan ziet u dat groei in deze periode absoluut geen logische is. Dat is dus crisis.

Bibliotheekwet
Gisteren is in de Tweede Kamer gestemd over de Bibliotheekwet.  Naast de wet zijn een paar mooie moties en amendementen aangenomen. Chapeau dus voor allen die daaraan werkten..

SP-kamerlid Jasper van Dijk heeft in het debat rond de wet lang gepleit voor één bibliotheek per gemeente. 'Eén bibliotheek per gemeente', dat zou toch moeten kunnen? Aan de andere kant: de minister gaat er natuurlijk niet over want de gemeenteraad betaalt de rekening. Van het begin af aan was duidelijk dat het pleidooi van Van Dijk kansloos was. Technisch heeft de minister gelijk maar moreel zou je willen dat het anders was.

Eerder liet ik de afname van bibliotheekvestigingen zien en schreef ik dat in Nederland elke week één bibliotheekvestiging wordt gesloten. Ik laat u hier het bijbehorende staatje nog een keer zien. Het is wel duidelijk dat het bibliotheekwerk meer op Opel lijkt dan op Porsche.

De rekening van de crisis
En zo ziet u maar. Het is helder wie de rekening van de crisis betaalt: gewone mensen die lid zijn van de bibliotheek, die wonen in een huurhuis en die rijden in een Opel.

Ik weiger me erbij neer te leggen. Gaan we morgen dus gewoon weer proberen de wereld mooier te maken!

*voor de goede orde: Hoewel de schrijver van het stuk woont in een huurhuis en lid is van de bibliotheek, rijdt hij al jaren in een tweedehands Fiat. Het artikel is dus volstrekt objectief.

dinsdag 10 juni 2014

Hoe een rapport een spel werd.... : Best practices Leven Lang Leren


Afgelopen vrijdag werd in Zwolle een mooie conferentie georganiseerd voor de Overijsselse en Gelderse bibliotheken. Het thema: 'Op waarde geschat' over waardecreatie en verdienmodellen voor bibliotheken. Een dag waarop ik mijn eindresultaten van mijn onderzoek naar Best Practices van een Leven Lang Leren mocht presenteren.

Giep Hagoort en Astrid Vrolijk
Een genoeglijke dag met onder andere prof. Giep Hagoort, de uitvinder van het woord 'cultureel ondernemerschap' in Nederland. Hij ging samen met Astrid Vrolijk, directeur van de Bibliotheek Zwolle in op het langdurige onderzoek dat zij samen doen naar verdienmodellen van bibliotheken in Nederland. De eerste resultaten van onderzoek en interviews waren beschikbaar. Zij delen bibliotheken in op de hoofdkenmerken: missie, organisatie, gebouw of kennis. Bibliotheken die in Nederland goed bekend staan scoren op minimaal één van deze kenmerken het predicaat 'excellent'. Een interessant gegeven. Vooral ook  omdat matig scoren op alle vlakken tot minder resultaat leidt dan excellent scoren op één van de kenmerken. En bovendien laat dit model veel ruimte voor meerdere verdienmodellen die afgestemd zijn op de lokale situatie.

Yvonne Sinkeldam
Yvonne Sinkeldam presenteerde in het middagdeel de eerste uitwerkingen van een werkmodel voor de participerende burger. Het is een model dat mooi inzicht geeft in wat de participerende burger nodig heeft en waarin de bibliotheek ondersteuning kan bieden. Als ik bibliotheekdirecteur was zou ik dat model koppelen aan mijn dienstverlening en zou ik daarmee een prachtig verhaal voor mijn gemeente hebben.


 
Het eindrapport!
Aan mij de eer om de conferentie in de middag af te sluiten. De tien voorbeelden waar ik de afgelopen tijd over geblogd had, passeerden natuurlijk de revue maar ook de eindconclusies waarin vijf observaties doe en drie cruciale factoren voor de toekomst benoem. Die drie cruciale factoren zijn 1) unieke faciliteiten 2) onverwachte activiteiten en 3) excellent ondernemerschap en samenwerking. Binnenkort ga ik daar nog wat meer op in, in verschillende blogs.

Het rapport zie je hierboven. Het bestaat uit een flinterdun boekje - flinterdun trouwens - maar tevens uit een spel. Een spel dat is afgeleid van het ouderwetse advertentiespel waar je drie kaartjes met een net niet bij elkaar horende tekst achter elkaar legde. Daarbij combineren we op een grappige manier bovengenoemde factoren. Ik denk dat het maken van nieuwe en onverwachte verbindingen in de samenleving wel eens de belangrijkste kwaliteit van bibliotheken kan worden.

Ik heb volop van de dag genoten. Zoals gezegd, ik zal over de overige uitkomsten van het rapport binnenkort een aantal blogs wijden. Stay tuned!

zondag 8 juni 2014

Duurt die oorlog nog lang papa?....


In 1813 en 1814 werden de Fransen ons land uitgeveegd en kwam koning Willem I op de troon. Het afgelopen jaar is er al veel aandacht aan besteed. In het afgelopen weekend werd in het plaatsje Bathmen (onder de rook van Deventer) de veldslag tussen de Fransen aan de ene kant en de Pruisen, Kozakken, Orangisten en Engelsen aan de andere kant.

Als Napoleon in 1812 zijn rampzalige nederlaag lijdt in Rusland wordt de zogeheten 'zesde coalitieoorlog' gestart. Eigenlijk een Wereldoorlog 'avant le lettre' want het hele continent keert zich op dat moment tegen de Fransen. Het waren dus niet altijd de Duitsers met die wereldoorlogen. Stapje voor stapje wordt Frankrijk in twee jaar tijd terug gebracht tot 'normale proporties'.

Het naspelen van de veldslag duurde een uur en werd gevolgd door 25.000 toeschouwers. Veel spektakel met rook en vuur.

Mijn dochter van zeven verzuchtte echter na een half uur: 'duurt die oorlog nog lang papa? Ik verveel me een beetje.' Zo gewend zijn we dus aan de vrede.  

woensdag 4 juni 2014

De Studieplaats : deel 5 en slot : Over business modellen en het S-woord

Zo, in vijf delen heb ik u weer bijgepraat over een mooie klus in Rivierenland. Maar niet voordat ik u nog even uitleg wat er moet gebeuren om dit te realiseren en wat het doet met het - excusez le mot -  'business model' van de bibliotheek.

Van software en hardware
Op basis van de programma's voor de vier doelgroepen is gekeken wat nodig is om deze programma's te realiseren. Daarbij maken we onderscheid tussen 'software' en 'hardware'. Onder software staan alle partijen waar samenwerking mee geïntensiveerd of opgestart moet worden. Onder hardware staat welke faciliteiten (nog) nodig zijn  voor de verschillende doelgroepen.


Vervolgens is gekeken bij alle zeventien vestigingen wat er al is en wat er nog benodigd is. Daar is nu een investeringsplan voor waar ook nog externe financiers bij worden gezocht.

Het nieuwe businessmodel

Bijzonder is wel dat deze Studieplaats leidt tot een andere begroting dan die van de bibliotheek. Schematisch is dat in het plaatje hieronder weergegeven.

Aan de inkomstenkant zien we een diverser beeld dan we tot nu toe kennen van de bibliotheek. Een deel kan de bibliotheek financieren vanuit hun bestaande begroting, een ander deel komt van samenwerkingspartners, een deel van gemeenten (daar waar het gaat om participatie) en  het laatste deel is inzet van burgers zelf.
 
U snapt zo komt het natuurlijk niet helemaal de begroting in. Want participerende burgers zitten niet in de boekhouding. Maar het toont wel aan dat de bibliotheek meer en meer in samenwerking werkt. In samenwerking met professionele samenwerkingspartners maar evenzeer met burgers die samen met ander partijen maatschappelijke meerwaarde creëren.
 
Ik voorspel alvast dat samenwerkingsovereenkomsten in de toekomst even belangrijk worden als de begroting. We zijn dus nog niet van het S-woord af!
 
De 'nieuwe bibliotheek' bestaat al
Wat ik heb geleerd in Rivierenland is vooral dat heel veel van die 'nieuwe bibliotheek' er al is. Alleen zien we de werkelijkheid nog niet altijd omdat we gewend waren anders te kijken. En wie door dit verhaal heen leest, ziet ook dat de vijf functies die nu genoemd worden in de Bibliotheekwet ook goed in te vullen zijn door kleinere bibliotheken. Alleen de organisatiewijze zal verschillen.
 
Wie meer informatie wil, of wie eens verder wil praten, is uiteraard altijd van harte welkom. Ik dank jullie weer voor vijf delen lang jullie aandacht!

dinsdag 3 juni 2014

De Studieplaats : deel 4 : Van laaggeletterden, ouderen, middelbare scholieren en cultuurgenieters

De Studieplaats kent vier doelgroepen en voor elk van die doelgroepen, kan een bibliotheek veel betekenen. We zetten de verschillende mogelijkheden maar eens bij elkaar: laaggeletterden, middelbare scholieren, ouderen en cultuurgenieters.

 
Kijk er maar eens naar en je ziet dat als je de doelgroepen zo eens naast elkaar zet dat de bibliotheek eigenlijk al een prachtige Studieplaats is. Her en der is een stevige verbetering mogelijk maar het fundament staat als een huis. Wat ik ook grappig vind, is dat als je de doelgroepen zo benadert, de collectie plotseling niet meer centraal staat. De collectie is zeker nog ondersteunend maar even ondersteunend als andere activiteiten.
 
Bij elk van de doelgroepen zal ik iets langer stil staan.
 
Laaggeletterden
 
 Voor laaggeletterden werd al samen gewerkt met een tweetal ROC's. Zij gebruiken de bibliotheek als cursuslocatie. De samenwerking met deze en andere partners kan echt nog veel beter. Om die reden zal er nog dit jaar een Bondgenootschap Laaggeletterdheid worden opgericht. De verwachting dat de bibliotheek een sterke verbindende rol kan spelen tussen allerlei partners. De bibliotheek biedt zich daarbij aan als faciliterende partij.  Veel vaker dan nu het geval is, zullen ook allerlei vrijwilligers zich gaan inzetten: denk aan een formulierenbrigade of aan taalmaatjes.
 
Middelbare scholieren
 
 
Een trend die ik al zag in andere bibliotheken is dat middelbare scholieren de bibliotheek weer op een nieuwe manier ontdekken. Wat in universiteitsbibliotheken al gemeengoed is, gaat ook in openbare bibliotheken ontstaan: de bibliotheek als studieplek. De bibliotheek als studie-oase en die uitnodigt om te studeren. Uiteraard blijven ook leesbevorderingsprogramma's op scholen nodig maar de bibliotheek kan ook als fysieke ruimte interessant zijn: met huiswerkbegeleiding en buitenschoolse programma's . Dat hoeven zeker niet alleen gratis programma's te zijn.
 
Ouderen
 
 
Een hele logische doelgroep is natuurlijk ouderen. Bijzonder is wel dat we voor deze doelgroep eigenlijk altijd alles uit elkaar trekken. Daarmee bedoel ik het volgende. We hebben nog wel een aparte korting voor ze maar dat is weer niet gekoppeld aan verder gebruik. Binnen de collectie beschouwen we ze vooral als algemene lezer en soms als krantenlezer. En vervolgens hebben we nog een groep ouderen die gebruik maakt van een iPad-café en weer een andere groep maakt gebruikt van de dienst Boek-aan-huis. Als je al die inzet nu eens bundelt? Dan ontstaat er plotseling een echt arrangement. Wij kunnen ouderen een schat aan ondersteuning bieden.  
 
Uiteraard geldt ook hier dat we onze samenwerking met partners dan wel moeten intensiveren om een goed programma te bieden.
 
Cultuurgenieters
 
De minst logische in dit rijtje lijken misschien de 'Cultuurgenieters'. Het is een groep die komt uit het segmentatiemodel van 'De klant is koningin'. Het gaat om een doelgroep die heel natuurlijk al op de bibliotheek af komt en bij elke activiteit al zo ongeveer aanwezig is. Juist om die reden hoort die doelgroep er ook bij. Wie kennis heeft, moet kennis bijhouden. Dit is de doelgroep die al weet dat je gelukkig kunt worden van de bibliotheek.
 
Tegelijkertijd is er nog een dubbele doelstelling met deze doelgroep. Het is namelijk ook een doelgroep die we mogen vragen om zich in te zetten voor bijvoorbeeld laaggeletterden of ouderen. Onze doelgroep is dus niet alleen consument maar ook producent!
 
Het S-woord
Wie mij een beetje kent, weet wat ik bedoel met het S-woord: Samenwerking. Ook bij al deze doelgroepen geldt dat we meer en meer op zoek moeten naar het samenwerking. Een deel van ons toekomstig verdienmodel (hoe lelijk het woord ook is) zal daar vandaan komen. 



maandag 2 juni 2014

De Studieplaats : deel 3 : Gelukkiger worden met de bibliotheek?

Na twee inleidende verhaaltjes over de omgeving van Rivierenland wordt het toch eens tijd voor actie. Want wat houdt die Studieplaats nou in? Daarover heb ik met diverse personeelsleden van de bibliotheek een brainstorm gehouden en een later stadium heb ik die doelstelling besproken met allerlei samenwerkingspartners. En dat leverde de volgende doelstelling op voor De Studieplaats.

Leer mensen zelf regie te (blijven) nemen in hun leven. Kijk, dat is nog eens een doelstelling! Niet te gering ook. Maar voor wie kijkt naar de oorsprong van de bibliotheek: "volksverheffing", is het helemaal geen gekke doelstelling. Uiteindelijk waren daar onze boeken vroeger natuurlijk ook voor bedoeld. 
 
'Leren', 'mensen', 'regie' en 'leven' nader verklaard
Toch is enige inkadering wel relevant. Zo gaat het bij leren er natuurlijk niet om dat de bibliotheek zelf allerlei onderwijsmethoden gaat zitten maken. Maar de bibliotheek kan natuurlijk wel faciliteren en verbinden. De bibliotheek heeft een groot bereik en kan burgers onderling en en instellingen en burgers goed van elkaar gebruik laten maken.
 
Wat betreft de doelgroepen is - vooralsnog - gekozen voor vier doelgroepen: laaggeletterden, middelbare scholieren, ouderen en cultuurgenieters. Op die keuze ga ik in, in mijn volgend blog en zal ik ook laten zien wat voor elk van de doelgroepen gebeurt.
 
Het 'nemen van regie' kan heel breed zijn maar is vooral afgestemd op de doelgroepen: basisvaardigheden en activiteiten rond diverse maatschappelijke thema's.
 
Tot slot nog iets over het woordje 'leven'. Dat kan net als 'regie nemen' wel heel breed ingevuld worden. In deze context gaat het vooral om 'betere keuzes te maken in je leven, 'je arbeidsmarktmogelijkheden te vergroten' en 'gelukkiger te worden'.
 
Jaja, gelukkiger worden van de bibliotheek?
 
 
Jaja Deckers, gelukkiger worden met de bibliotheek? En jij gelooft dat? Jazeker! Het is zelfs onderzocht. NRC publiceerde enige tijd geleden een onderzoek van de London School of Economics. Deze opleiding onderzocht de waarde van allerlei activiteiten. Vervolgens vertaalde deze opleiding het 'gelukgevoel' van deze activiteiten in hetzelfde 'geluksgevoel' dat mensen hebben bij een salarisstijging. En jawel: bibliotheekbezoek levert evenveel geluksgevoel op als een jaarlijkse salarisverhoging van € 1.666.-.
 
Zelfs de wetenschap geeft ons gelijk.
 
Ga ik morgen eens in op die vier doelgroepen.