'Het doel: de Nederlandse school heeft het beste leesonderwijs ter wereld. Geen kind verlaat ongeletterd de school en in tien jaar tijd halveren we de laaggeletterdheid onder volwassenen.'
zondag 6 juli 2025
Lezen voor je leven: geen kind laaggeletterd van school en in tien jaar tijd laaggeletterheid onder volwassenen halveren
zondag 22 juni 2025
Provinciale atlas voor bibliotheekwerk in zes kaartjes
Ja, ik werk veel met cijfers. Elk jaar maak ik de index van Best Presterende Bibliotheken. En soms vragen mensen uit Overijssel en Gelderland en soms ook daarbuiten om nog eens wat op een rijtje te zetten. Ondertussen had ik dat al zo vaak gedaan dat ik ook voor verschillende andere provincies al van alles had uitgerekend. Dus ik dacht: volgens mij is het een kleine moeite om dan ook de resterende provincies nog even uit te rekenen en in een landkaartje te plotten. En warempel, met nog geen dagdeel zolderkamertjesstatisitiek had ik een provinciale atlas voor bibliotheekwerk.
Ik neem u mee langs zes landkaartjes: van bezoekers tot leden, van activiteiten tot bibliotheek op school en ja, ook de subsidie. Handige cijfers waarmee u ook zelf aan de slag kunt om zelf te zien waar uw bibliotheek staat. En.. het blijkt dat bibliotheekwerk per provincie nog best kan verschillen. Leest u mee?
Voor de kaartjes maakt ik gebruik van de openbare WSOB-gegevens 2023 en het databestand samenwerking primair onderwijs 2022-2023. Binnenkort moeten WSOB-gegevens 2024 al uitkomen dus een update is niet ver weg!
Daar gaan we, op naar de cijfers en kaartjes!
Bezoeken per inwoner
Uitleningen per lid
Een gemiddeld bibliotheeklid, leent 15,8 boeken of andere media per jaar. En het is wel grappig: waar een hoog percentage van de bevolking lid is, is in de regel het aantal uitleningen per lid wat lager. In het vorige staatje zagen we dat heel veel Flevolanders lid zijn maar deze Flevolanders lenen gemiddeld veel minder dan die 15,8 boeken. In Flevoland blijft men steken op 8,9. Toch is dat heel verklaarbaar. Wie veel leden heeft, heeft in de regel ook leden die wat minder lezen. De veellezer blijft altijd lid van de bibliotheek. Maar wie wat minder leent, haakt af.
Bezoek aan bibliotheekactiviteiten
Lang niet alle bibliotheekwerk vindt in de bibliotheek zelf plaats. We zitten inmiddels op meer dan 3.000 basisscholen met het concept van de Bibliotheek op school. Ook die zette ik per provincie eens op een rijtje. Deze cijfers komen uit een andere bron dan de standaard WSOB-gegevens. En volgens mij zag ik dat deze cijfers ook net een update hebben gehad maar die zijn bij mij nog niet door de rekenmolen gegaan. Dit zijn de cijfers van vlak voordat de grote uitrol van de extra impuls begon.
Gemiddeld werkt in Nederland ongeveer de helft van alle basisscholen samen met de bibliotheek voor de Bibliotheek op school (of een volledig vergelijkbaar programma). Maar ook hier zien we wel verschillen per provincie. Hoog scoren: Drenthe, Noord-Brabant, Groningen, Friesland en Overijssel. Allemaal provincies die al vroeg begonnen met de Bibliotheek op school of die een gezamenlijke of centrale aanpak kenden.
Achterblijvers zijn Utrecht, Noord-Holland en in mindere mate Zuid-Holland. In die provincies zitten een paar grote steden die pas relatief laat begonnen met het concept. We zullen zien dat dat de komende jaren snel recht gaat trekken.
Subsidie
Geld. Dat vindt iedereen altijd bere-interessant. Hoeveel krijg ik en hoeveel krijgt die ander? Hier ziet u de bedragen aan gemeentelijke subsidies per inwoner per provincie. En daarbij trekken we altijd de huisvestingkosten ervan af. Dat is een soort landelijke benchmark-afspraak. De huisvestingskosten kunnen door allerlei gemeentelijke constructies nogal versluierend werken en daarom halen we die eraf.
Wie dan naar de cijfers kijkt, ziet dat Zeeuwen hun 'zuinige' aard recht doen. De teller blijft daar steken op € 13,77 per inwoner. Daar waar het gemiddelde in Nederland op € 17,79 per inwoner ligt. Ook in Gelderland houdt het met € 14,99 niet echt over en zitten ze € 2,80 onder het landelijk gemiddelde. Met twee miljoen inwoners in die provincie gaat het dan toch om € 5,6 miljoen minder dan op andere plekken in het land.
De rest cirkelt een beetje om het landelijke gemiddelde. De enige provincie die echt iets hoger ligt, is Flevoland maar met twee organisaties kun je daar ook makkelijk wat afwijken van het gemiddelde. En als ik bibliotheek in Flevoland was, zou ik zeggen dat ze daar ook een meer dan gemiddeld presterend bibliotheekwerk voor terugkrijgen. Kijk de cijfers maar na.
Wat zegt dit nou en wat kun je er mee?
Leuk, al die landkaartjes. Maar wat kun je er mee? Krijgen we er beter bibliotheekwerk van? Het antwoord is 'ja en nee'. Nee, van cijfers krijg je niet automatisch beter bibliotheekwerk. Maar wat je wel ziet aan deze landkaartjes is dat de verschillen soms historische of culturele achtergronden kennen. Of dat resultaten in bibliotheekwerk ook afhangen van wat voor type inwoners je hebt.
Daarnaast vind ik het altijd interessant om lokale gemiddelden af te zetten tegen provinciale en landelijke gemiddelden. En dat kunt u met deze kaartjes nu dus ook. Maak er gebruik van zou ik zeggen in uw voordeel. En zoek ook naar de verklaring waarom de verschillen er zijn. En wat kun je dan van elkaar leren? Waarom is de aanpak met leden in Flevoland zo goed? Waarom heeft men in Drenthe al zoveel scholen? En wat is het geheim in Groningen achter de bezoekers en activiteiten? Of waarom scoren Gelderland en Overijssel in de volle linie goed?
Het was leuk om weer eens een puike set met landkaartjes te maken. Ik wens u weer een fijne nieuwe bibliotheekweek!
zondag 15 juni 2025
Over Eppo, Mariëlle, Erna en Adriaan
In 24 uur kan veel gebeuren. En dat maakte ik woensdag en donderdag mee. Woensdag vond een algemene ledenvergadering plaats van de Vereniging van Openbare Bibliotheken en daags erop een groot bibliotheekcongres waar maar liefst 1.200 bibliotheekcollega's aanwezig waren. Als je weet dat het er in totaal 8.000 mensen een betaalde baan hebben in het bibliotheekwerk, kan bijna verbaasd zijn dat de bibliotheken open waren op donderdag. Kortom, we maakten ons weer lekker druk.
Maar terwijl de ledenvergadering en het congres plaats vonden, vonden de belangrijkste zaken misschien wel plaats buiten die twee toogdagen. Ik neem u mee naar de buiten- en binnenwereld van iets meer dan 24 uur bibliotheekwerk.
Woensdag 11 juni, 11 uur: € 50 miljoen structureel voor Bibliotheek op school en Boekstart
Wie zijn oor te luisteren legde in de wandelgangen, wist dat dit nieuws er aan zat te komen: structurele financiering voor Bibliotheek op school en Boekstart. Minster Eppo Bruins en staatssecretaris Mariëlle Paul maakten dat rond 11 uur op woensdag bekend op de St. Antonius Mavo in Gouda. Goed en noodzakelijk nieuws want de huidige impulsregeling liep nog tot 2026. Ronkende persberichten uiteraard. Maar heeft u de brief ook al gelezen die daar bij hoort? Nee? Dat treft. Dat deed ik wel en daar zijn toch wel wat interessante zaken in te ontdekken.
In de brief geven minister en staatssecretaris aan hoe het bedrag beschikbaar zal komen:
Er worden structurele middelen beschikbaar gesteld uit zowel het onderwijs- als het cultuurbudget. In 2026 wordt er €10 miljoen beschikbaar gesteld vanuit de onderwijsbegroting om de huidige subsidieregeling, die einde schooljaar 2025/2026 afloopt, met een half jaar te verlengen tot eind 2026. In 2027 is er € 38 miljoen beschikbaar vanuit de onderwijsbegroting; vanaf 2028 gaat het jaarlijks om €50 miljoen. ...
Daarnaast wordt al sinds 2008 jaarlijks € 3,35 miljoen uit het cultuurbudget geïnvesteerd in de professionalisering van dBos. Deze middelen worden gebruikt voor het opleidingsaanbod voor leesconsulenten en taalcoördinatoren en voor kennisdeling, monitoring en onderzoek.
Scholen kunnen ervoor kiezen om (een deel van) de gerichte bekostiging te besteden aan dBos. Bibliotheken moeten de structurele financiering inzetten om de samenwerking met het funderend onderwijs en/of de pabo, het mbo en de kinderopvang (BoekStart) voort te zetten.
maandag 9 juni 2025
De bibliotheek is 'gezelliger' geworden en een sociaal-kulturele supermarkt...
De komende week zal het Nationale Bibliotheekcongres plaatsvinden. Zo'n 1.000 bibliothecarissen zullen elkaar dan treffen en er zullen tientallen workshops zijn over innovatieve onderwerpen. De ene nog innovatiever dan de andere. Maar is alles zo innovatief? Lees mee wat ik deze week meemaakte in het archief.
Het was in het Gelders archief. Het ging om oude bedrijfsstukken die ik na moest lopen. Tussen die stukken kwam ik deze klachtenbrief tegen uit 1972. De indiener van de klacht ergert zich in hoge mate aan jongeren in de bibliotheek in het toch verder zo lieflijke Epe. Zie hier die boze brief.
"Gedurende de 3,5 jaar die wij thans in Epe wonen, zijn we trouwe leden en gebruikers van de leeszaal. De vorige directeur, de heer xxxx, al was het geen krachtfiguur, hebben toch verschillende malen zien optreden tegen lawaaierige jeugd. Sinds echter yyyy de leiding heeft, is het ondragelijk geworden. Ik heb hier enige malen wat van gezegd, omdat het mij ten enemale onmogelijk was mijn hoofd bij mijn lectuur te houden en ook de leidster heb ik verzocht om wat meer gezag uit te oefenen. Tot op heden geen enkel resultaat. Laatst zaten er zelfs 6 jongens en meisjes aan lage tafeltjes bij de grote leestafel met de voeten op de tafel in zeer luidruchtige "discussie", zonder dat één van hen zelfs maar een boek of tijdschrift in de hand had. Ook gisteren was het weer bar en boos. Een 7 à 8 jongens en meisjes om de grote tafel, meer gelegen dan gezeten, hieven met z'n allen zelfs een refreinzang aan."
Tjonge, tjonge. Die vervelende jongeren toch ook . Zo vervelend dat ze in de bibliotheek zijn. Toen al. De bibliotheek in Epe viel onder de Provinciale Bibliotheek Gelderland (wat later PBC Gelderland, weer later Biblioservice Gelderland en nog weer later Rijnbrink zou worden). De indiener van de klacht vindt dat er wat aan moet gebeuren: een brief naar de scholen en een krachtiger optreden in de bibliotheek is wat hij vraagt.
Als voorbeeld noemt hij overigens de bibliotheek van mijn vijftien kilometer verderop gelegen eigen stadje Deventer:
"Als ik zoals laatst zie hoe heerlijk rustig het bijvoorbeeld in de toch zeer drukke Deventer leeszaal toegaat, dan blijkt dat het moet kunnen."
Want antwoord je dan? Je personeel is al onbekwaam genoemd en er wordt gedreigd met ingezonden stukken. Het mooie is: het antwoord is ook bewaard. En wat mij betreft even brilant als de klacht zelf.
Het antwoord van rayonchef Scheepstra
Zie hier die brief. Rayonchef Scheepstra. Ik had even het vermoeden dat dit de latere directeur van Probiblio was, maar vond daarvoor geen bewijs. Wie het weet mag het zeggen. Scheepstra geeft zelfs aan dat het probleem waar de klacht over gaat ook al in het bestuur is besproken. En hij antwoordt:
"Voor dit probleem, wat overigens bepaald geen plaatselijk probleem is, is als voornaamste reden aan te wijzen dat de bibliotheek gezelliger is geworden. Vooral de jeugd vindt de bibliotheek een plaats waar men graag verblijft. Ik dacht dat dit positief opgevat moest worden."
Bij zo'n antwoord zit ik al met een grote grijns te lezen. Met jongeren in de bibliotheek moeten we in de eerste plaats blij zijn. En zo lekker vilein gezegd 'Ik dacht dat dit positief opgevat moest worden.' Hup rayonchef Scheepstra! Ik ben gelijk fan. Maar hij gaat verder.
"Een dure gemeenschapsvoorziening als de bibliotheek is moet multi-funktioneel zij, dus meer dan een boekenmagazijn. De moderne bibliotheekopvatting gaat daarom steeds meer uit van de bibliotheek als een sociaal-kulturele supermarkt, waar naast het uitlenen van boeken, men rustig kan lezen en studeren, platen worden uitgeleend, tentoonstellingen worden gehouden, er verschillende verbindingen zijn met onderwijs enz."
En wat schetst Scheepstra hier eigenlijk? Nou, de moderne bibliotheek begin jaren '70! En dat is een sociaal-kulturele supermarkt. Een plek waar allerlei vormen van ontwikkeling en zelfontplooiing een plek kunnen krijgen: lezen studeren, tentoonstellingen en koppeling met het onderwijs. Ergens klinkt het toch verdacht als het mantra dat heden ten dage door bibliotheken wordt gehuldigd: van klassieke naar maatschappelijk educatieve bibliotheek. De woorden zijn anders maar de richting is hetzelfde.
Overigens: nadat Scheepstra de moderne bibliotheek heeft geschetst, zegt hij toe dat er harder zal worden opgetreden. Zo nodig met behulp van de politie. Het klinkt allemaal nog onschuldig in vergelijking met de beveiligingsmaatregelen die op sommige plekken bij bibliotheken nodig zijn om de toegang voor iedereen veilig te houden.
Innovatie
Twee brieven uit 1972. Het zijn brieven die 53 jaar oud zijn en die een richting schetsen waar we nog steeds vorm aan geven: zorgen dat mijn dorp, mijn stad, mijn provincie of mijn land (kruis aan wat bij uw functie past) slim, creatief en vaardig is.
Zoals gezegd: de komende week zal het Nationale Bibliotheekcongres plaats vinden. Zo'n 1.000 bibliothecarissen zullen elkaar de kop gek maken met innovatieve, nog innovatievere en innovatiefste idee. Dat is natuurlijk hartstikke goed. Maar wat reflectie op hoe lang we samen al bezig zijn en in welke traditie we staan, kan geen kwaad. Samen bouwen we de toekomst.
En in 1972 deden we dat dus ook al: een sociaal-kulturele supermarkt! En gewoon in Epe!
Ik vroeg AI hoe een sociaal-culturele supermarkt eruit ziet. Dat plaatje ziet u bovenaan. En jawel: luidruchtige jongeren... Ik dacht dat dat maar positief opgevat moest worden...
Ik verheug me nu al op dat bibliotheekcongres. En ik neem de brieven uit 1972 mee.
Hup Scheepstra!
dinsdag 27 mei 2025
Bouw niet alleen dijken maar ook bibliotheken...
Kunt u het zich nog herinneren dat Covid onze wereld trof? Mensen gingen massaal hamsteren. Pasta, rijst maar vooral... toiletpapier. Angst doet rare dingen met mensen. De premier moest er aan te pas komen om te zeggen dat er echt voldoende toiletpapier was om tien jaar te poepen.
Maak werk van schuilplekken voor naderend klimaatonheil.
Door Covid maar ook door toegenomen dreiging in de wereld zijn we serieuzer gaan nadenken over allerlei rampen die ons kunnen overkomen. En de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid bracht op 21 mei een rapport uit waarin het de regering oproept werkt te maken van schuilplekken aan te wijzen voor naderend klimaatonheil. En jawel: bibliotheken worden in dit rapport genoemd als mogelijke plekken. Ik neem u even mee naar de inhoud van dit rapport, dan hoeft u de 182 pagina's met toch wel droge ambtelijke taal niet zelf te lezen.
Steeds meer klimaatrampen
De overheid moet hogere doelen stellen en een hoger tempo aanhouden bij het versterken van de sociale infrastructuur in wijken en regio’s waar klimaatkwetsbaarheden en sociaal-economische kwetsbaarheden zich opstapelen. Juist omdat mensen in zulke omgevingen in en om hun eigen woning vaak minder weerbaar zijn, moeten de mogelijkheden om in publieke ruimten en gebouwen bescherming te genieten groter zijn. Geef in die wijken bijvoorbeeld prioriteit aan de aanleg van luchtkoelingssystemen in buurtcentra, bibliotheken, scholen en zorginstellingen. En zorg ervoor dat dit soort publieke ruimten ook een functie kunnen vervullen in het verschaffen van informatie en in het stimuleren van initiatieven.
zondag 18 mei 2025
Vijf acties die je kunt ondernemen als je je zorgen maakt over wat in de VS gebeurt (en je in een bibliotheek werkt)
“Een ieder heeft het recht op vrijheid van mening en meningsuiting; dit recht omvat de vrijheid om zonder inmenging een mening te koesteren en om inlichtingen en denkbeelden te zoeken, te ontvangen en door te geven, ongeacht grenzen, in welke vorm ook.” - Artikel 19 van de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens.
Toegang tot informatie is een mensenrecht. Ik haal dit wetsartikel aan in de week waarin Jan Terlouw overleed. De man waaraan vaak de uitspraak wordt toegeschreven dat de bibliotheek geen luxe was maar een noodzaak. Dit omdat dat bibliotheken een essentiële rol spelen in het bevorderen van lezen, kennisdeling en gelijke kansen, vooral voor kinderen en jongeren. En hoe logisch dit mensenrecht en de bijbehorende democratische instituties zoals vrije pers, onderwijs en bibliotheken ook lijken, zo vanzelfsprekend blijkt het ook in de 'vrije' westerse wereld niet te zijn.
Een maand geleden schreef ik voor het eerst uitgebreid over de ontwikkelingen bij bibliotheken in de Verenigde Staten. Het ging over verboden boeken in bibliotheken, verboden woorden op website en financiering die werd stopgezet. Alles bij elkaar een verontrustend rijtje.
Na dat artikel wam de Authoritarian Threat Index uit waaruit bleek dat de VS snel afgijden naar een autocratie. En een week geleden kwam het nieuws dat Carla Hayden, directeur van de Library of Congress ontslagen was. De reden van haar ontslag: ze zou te veel inzetten op diversiteit, inclusie en gelijke kansen. Vriend en vijand zijn het erover eens dat een ontzettend goede directeur van de Library of Congress was. Hayden was de eerste vrouw, de eerste Afro-Amerikaan en sinds 1974 ook weer eerste beroepsbibliothecaris in deze functie. Deze directeur wordt louter ontslagen om wie ze is en wat ze uitdraagt. Lees ook het commentaar van de Amerikaanse Library Assocation die het een 'onrechtvaardig' ontslag noemen.
Vorige week schreef ik er nog niet over. Want ik merkte dat ik nog zo boos was dat ik bang was dat dit zou leiden tot een nutteloze scheldpartij. Een week later heb ik me herpakt en denk ik na over wat je zou kunnen doen. En met velen sprak ik er ook over. Ondertussen gaf de KB Nationale Bibliotheek al een statement af waarin de organisatie oproept om op te komen voor een Weerbare Samenleving. Een oproep die ik van harte ondersteun. En die ik ook graag handen en voeten geef. Want belangrijker dan roepen hierover is iets doen. En velen met in de sector vinden dat ook. Ik geef u dan ook vijf dingen die u kunt doen als bibliotheekmedewerker in deze enge ontwikkeling.
Tip 1: Onderteken de petitie tegen het ontslag van Hayden
Een eenvoudige actie is het ondertekenen van de petitie tegen het ontslag van Hayden. Daar werd ik al vroeg op gewezen door Maria Schledorn. De petitie is gestart door EveryLibrary. EveryLibrary is een lobby-organisatie voor openbare bibliotheken, schoolbibliotheken en universiteitsbibliotheken. Ook zetten ze zich in tegen verbieden van boeken, ongeoorloofde politieke inmenging en dreigende sluiting.
Tip 2: Lees en luister verder
Van meerdere collega's kreeg ik tips om verder te lezen of te luisteren. Zo kreeg ik van Marjoleine Molenaar van de Bibliotheek Rotterdam (zie ook verderop) de tip van de podcast De Cartooncrisis van Stine Jensen over vrijheid van meningsuiting.
Van Martijn Kleppe van de KB Nationale Bibliotheek kreeg ik een heel leeslijstje toegestuurd waar ik een paar titels uitpik die vooral aantoont hoe op meerdere vlakken het taalgebruik wordt veranderd of toegang tot informatie onder druk staat:
- Bommenwerper te gay voor Trump
- Wetenschappers halen stilletjes al onderzoeksdata weg uit VS om toegang te houden
- War heroes and military firsts are among 26,000 images flagged for removal in Pentagon’s DEI purge
- Nederlandse organisatie redt data die onder Trump dreigen te verdwijnen
En word ook lid van de besloten Linkedingroep 'Librarians not looking away'. Dit is een plek waar meer initiatieven gedeeld kunnen worden. Daar zit vast iets tussen van wat je kunt doen.
Tip 3: Acties rond Verboden boeken
In mijn blogje van een maand geleden meldde ik al dat er in de VS in 2024 wel 2.452 boeken verboden waren. Per staat en plaats kan het verschillen maar de optelsom doet je toch schrikken. Het is een onderwerp dat ook David Rozema van Probiblio bezig houdt.
Speciaal overzicht van verboden boeken
Hij hielp me aan een lijst met een recent overzicht van verboden boeken. Dat overzicht heb ik op een aparte pagina geplaatst. Die pagina vindt u hier. Met grote dank aan David.
Display
Veel van de boeken hebben ook een Nederlandse vertaling. Deze boeken kun je op een aparte tafel leggen met de opmerking: Deze boeken zijn in de Verenigde Staten verboden. Daar kun je maandag al mee beginnen.
Banned books week
Het idee van David Rozema van Probiblio gaat echter verder. Zijn plan - en dat steun ik van harte - is om de verboden boeken extra onder de aandacht brengen van het Nederlandse bibliotheekpubliek. In Amerika kennen ze daar al een speciale week voor: de Banned Books Week. Een week waarin bibliotheken wijzen op welke boeken op andere plekken verboden zijn. David wil dit idee dit najaar ook graag in Nederland uitvoeren. Met landelijk promotiemateriaal en de mogelijkheid om deze boeken via NBD|Biblion ook extra aan te schaffen.
Zijn idee is om in iedere bibliotheek zo aandacht te vragen voor verboden boeken. En zo'n actie kun je landelijk natuurlijk ondersteunen met stickers en promotiematerialen. Ook zou je dit kunnen koppelen aan een petitie waarbij mensen de mogelijkheid krijgen om hun onvrede te laten blijken door je handtekening te zetten. De handtekening worden dan aangeboden aan de Amerikaanse ambassade.
Tip 4: Organiseer een lezing en het gesprek
Marjoleine Molenaar
Wij organiseren om de haverklap lezingen. Dus waarom zou dit daar niet een goed onderwerp voor zijn? Zoek je ideeën? Ik noemde net al Marjoleine Molenaar van de Bibliotheek Rotterdam. Zij schreef een boek over verboden boeken (ook een leestip), heeft er een website over en.. ze geeft er ook lezingen over. Ze is te boeken via deze link bij de schrijverscentrale.
Midden-Brabant: Controverses in de boekenkast
Een bibliotheek die al langer aandacht besteed aan diversiteit in de collectie is de Bibliotheek Midden-Brabant. En onlangs organiseerden zij vijf avonden over controverses in het collectiebeleid van bibliotheken. Daarbij kwamen vragen aan de orde als: Wat als je je niet herkent in hoe vrouwen in bepaalde romans worden beschreven? Wat als boeken een andere koloniale geschiedenis vertellen dan die van jou? En wat als je je stoort aan niet-inclusief taalgebruik in oudere werken, of dat juist de ingrepen van sensitivity readers je storen? En dan zijn er nog muziek, films en videogames die seksistisch zouden zijn of aanzetten tot geweld.
Hoewel ik zelf niet bij deze bijeenkomsten was, heb ik wel gehoord dat het mooie gesprekken opleverde met het hierop toegestroomde publiek. Een waardevolle dialoog dus. Maar ook wel iets wat de nodige kwaliteiten vraagt. Dus wie dit wil doen, vraag even verder bij deze goede bibliotheek.
Tip 5: Verboden Boeken-club
Deze tip kreeg ik weer van Bert Hogemans van de Bibliotheek Gelderland-Zuid was de volgende. Bibliotheken helpen op heel veel plekken allerlei leesclubs. Waarom zou je voor deze leesclubs het aanbod niet eens op verboden boeken leggen? Het zijn natuurlijke plekken waar al over lezen wordt gepraat. En zeg nou zelf de Verboden Boeken-club klinkt toch veel spannender dan Leeskring Oppendam?
En nog meer...
Toen ik erover na begon te denken en eens wat rondvroeg, kostte me het niet heel veel moeite om de ideeën te vinden. En dus zijn er vast nog veel meer ideeën te vinden. Zullen we elkaar verder helpen en die ideeën maar delen? Deel ze gerust rond dit artikel.
En verder: praat er eens over met je collega's, geef je directeur eens een por en vraag of hij niet wat kan doen samen met de andere bibliotheken in Nederland.
En voor wie zich afvraagt, waarom maak ik me druk? Dan haal ik graag een deel aan van het statement van de KB Nationale Bibliotheek:
'In de Nederlandse bibliotheken maken we ons grote zorgen over de inperking van de vrije toegang tot informatie in de Verenigde Staten. Al langere tijd wordt bibliotheken gevraagd onwelgevallige boeken uit hun collecties te verwijderen. Daarnaast verspreidt de Amerikaanse overheid lijsten met woorden die niet langer in haar publicaties mogen worden gebruikt.
Maatregelen als deze zijn bedoeld om de vrijheid van informatiestromen in te perken, en de onafhankelijke rol van informatieverstrekkers aan banden te leggen. Dit druist volledig in tegen de essentiële rol die bibliotheken spelen in de vrije ontwikkeling van burgers in een democratisch land. In Nederland is er gelukkig geen sprake van dat de overheid zich bemoeit met de manier waarop wij onze meningen mogen vormen. Maar Amerika laat zien dat we voor de weerbare samenleving moeten blijven opkomen.'
Toegang tot informatie is een mensenrecht!
Overzicht van verboden en geweerde boeken in de Verenigde Staten en andere landen
Het overzicht dat ik hier publiceer hoort bij het artikel 'Vijf acties die je kunt ondernemen als je je zorgen maakt over wat in de VS gebeurt (en je in een bibliotheek werkt)'. Je vindt hieronder titels die verboden zijn in de VS en andere landen waarmee je aandacht kunt vragen voor vrije toegang tot informatie. Veel informatie heb ik verkregen van David Rozema en ik ben hem dankbaar voor al het werk dat hij daarin gestoken heeft.
Hieronder vind je:
- De David-Rozema-top-25-most-banned-books-op-basis-van-ALA-top-10's
- ALA Top 100 meest geweerde boeken
- De ChatGPT-lijst van geweerde boeken in de VS
- De lijst van Marjoleine Molenaar
De David-Rozema-top-25-most-banned-books-op-basis-van-ALA-top-10's
De American Library Assocation maakt elk jaar een top-10 van meest geweerde boeken. David Rozema van Probiblio, legde de top-10's van de afgelopen jaren bij elkaar en kwam tot deze top-25 van meest geweerde boeken. Ook heeft hij gecontroleerd of er een Nederlandse vertaling van is.
- Alexie, Sherman / The absolutely true diary of a part-time indian, 2007, vertaald
- Anderson, Laurie / Halse Speak,1999, vertaald
- Andrews, Jesse / Me and Earl and the dying girl,2012, vertaald
- Celano, Marianne; Collins, Marietta; Hazzard, Ann / Something happened in our town,, 2018 niet vertaald
- Chbosky, Stephen /The perks of being a wallflower. 1999, vertaald
- Curato, Mike / Flamer, 2020, niet vertaald
- Dawson, Juno / This book is gay, 2014, niet vertaald
- Evison, Jonathan / Lawn boy, 2018, niet vertaald
- Gino, Alex / George, 2015, vertaald
- Green, John / Looking for Alaska, 2005, vertaald
- Hope Perez, Ashley / Out of Darkness, 2015, niet vertaald
- Hopkins, Ellen / Tricks, 2009, niet vertaald
- Hopkins, Ellen / Crank, 2004, niet vertaald
- Johnson, George M. / All boys aren't blue, 2020, niet vertaald
- Kendi, Ibrahim X.; Reynolds, Jason / Stamped, 2020 niet vertaald
- Kobabe, Maia / Gender Queer, 2019, vertaald
- Kuklin, Susan / Beyond magenta, 2014, niet vertaald
- Lee, Harper / To kill a mockingbird, 1960, vertaald
- Maas, Sarah J. A / Court of mist and fury, 2016, vertaald
- McCormick, Patricia / Sold, 2006, vertaald
- Moen, Erika / Let's talk about it, 2021, niet vertaald
- Morrison, Toni /The bluest eye, 1970, vertaald
- Reynolds, Jason / All American boys, 2015, vertaald
- Steinbeck, John / Of Mice and Men, 1937, vertaald
- Thomas, Angie / The hate u give, 2017, vertaald
De ALA publiceerd op haar website een top-100 van meest geweerde boeken in de periode 2010-2019. Daarbij wordt gemeld dat de lijst verre van uitputtend is omdat heel veel boekverboden niet gemeld worden. Ik heb de lijst overgenomen van deze webpagina.
De lijst ziet er als volgt uit:
- The Absolutely True Diary of a Part-Time Indian by Sherman Alexie
- Captain Underpants (series) by Dav Pilkey
- Thirteen Reasons Why by Jay Asher
- Looking for Alaska by John Green
- George by Alex Gino
- And Tango Makes Three by Justin Richardson and Peter Parnell
- Drama by Raina Telgemeier
- Fifty Shades of Grey by E. L. James
- Internet Girls (series) by Lauren Myracle
- The Bluest Eye by Toni Morrison
- The Kite Runner by Khaled Hosseini
- Hunger Games by Suzanne Collins
- I Am Jazz by Jazz Jennings and Jessica Herthel
- The Perks of Being a Wallflower by Stephen Chbosky
- To Kill a Mockingbird by Harper Lee
- Bone (series) by Jeff Smith
- The Glass Castle by Jeannette Walls
- Two Boys Kissing by David Levithan
- A Day in the Life of Marlon Bundo by Jill Twiss
- Sex is a Funny Word by Cory Silverberg
- Alice McKinley (series) by Phyllis Reynolds Naylor
- It's Perfectly Normal by Robie H. Harris
- Nineteen Minutes by Jodi Picoult
- Scary Stories (series) by Alvin Schwartz
- Speak by Laurie Halse Anderson
- Brave New World by Aldous Huxley
- Beyond Magenta: Transgender Teens Speak Out by Susan Kuklin
- Of Mice and Men by John Steinbeck
- The Handmaid's Tale by Margaret Atwood
- The Hate U Give by Angie Thomas
- Fun Home: A Family Tragicomic by Alison Bechdel
- It's a Book by Lane Smith
- The Adventures of Huckleberry Finn by Mark Twain
- The Things They Carried by Tim O'Brien
- What My Mother Doesn't Know by Sonya Sones
- A Child Called "It" by Dave Pelzer
- Bad Kitty (series) by Nick Bruel
- Crank by Ellen Hopkins
- Nickel and Dimed by Barbara Ehrenreich
- Persepolis by Marjane Satrapi
- The Adventures of Super Diaper Baby by Dav Pilkey
- This Day in June by Gayle E. Pitman
- This One Summer by Mariko Tamaki
- A Bad Boy Can Be Good For A Girl by Tanya Lee Stone
- Beloved by Toni Morrison
- Goosebumps (series) by R.L. Stine
- In Our Mothers' House by Patricia Polacco
- Lush by Natasha Friend
- The Catcher in the Rye by J. D. Salinger
- The Color Purple by Alice Walker
- The Curious Incident of the Dog in the Night-Time by Mark Haddon
- The Holy Bible
- This Book is Gay by Juno Dawson
- Eleanor & Park by Rainbow Rowell
- Extremely Loud & Incredibly Close by Jonathan Safran Foer
- Gossip Girl (series) by Cecily von Ziegesar
- House of Night (series) by P.C. Cast
- My Mom's Having A Baby by Dori Hillestad Butler
- Neonomicon by Alan Moore
- The Dirty Cowboy by Amy Timberlake
- The Giver by Lois Lowry
- Anne Frank: Diary of a Young Girl by Anne Frank
- Bless Me, Ultima by Rudolfo Anaya
- Draw Me a Star by Eric Carle
- Dreaming In Cuban by Cristina Garcia
- Fade by Lisa McMann
- The Family Book by Todd Parr
- Feed by M.T. Anderson
- Go the Fuck to Sleep by Adam Mansbach
- Habibi by Craig Thompson
- House of the Spirits by Isabel Allende
- Jacob's New Dress by Sarah Hoffman
- Lolita by Vladimir Nabokov
- Monster by Walter Dean Myers
- Nasreen’s Secret School by Jeanette Winter
- Saga by Brian K. Vaughan
- Stuck in the Middle by Ariel Schrag
- The Kingdom of Little Wounds by Susann Cokal
- 1984 by George Orwell
- A Clockwork Orange by Anthony Burgess
- Almost Perfect by Brian Katcher
- Awakening by Kate Chopin
- Burned by Ellen Hopkins
- Ender's Game by Orson Scott Card
- Fallen Angels by Walter Dean Myers
- Glass by Ellen Hopkins
- Heather Has Two Mommies by Lesle´a Newman
- I Know Why the Caged Bird Sings by Maya Angelou
- Madeline and the Gypsies by Ludwig Bemelmans
- My Princess Boy by Cheryl Kilodavis
- Prince and Knight by Daniel Haack
- Revolutionary Voices: A Multicultural Queer Youth Anthology by Amy Sonnie
- Skippyjon Jones (series) by Judith Schachner
- So Far from the Bamboo Grove by Yoko Kawashima Watkins
- The Color of Earth (series) by Tong-hwa Kim
- The Librarian of Basra by Jeanette Winter
- The Walking Dead (series) by Robert Kirkman
- Tricks by Ellen Hopkins
- Uncle Bobby’s Wedding by Sarah S Brannen
- Year of Wonders by Geraldine Brooks
De ChatGPT-lijst
David Rozema, liet via ChatGPT ook een lijst opmaken van verboden boeken en controleerde die lijst ook. De lijst geeft naast titels ook een toelichting waarom deze titels geweerd worden.
De ChatGPT-lijst is 9 pagina's lang en kun je via deze link downloaden.
De lijst van Marjoleine Molenaar
Ook Marjoleine Molenaar, schrijver van het boek Verboden Boeken, publiceerde op haar website een lijst met verboden boeken. Deze lijst is niet beperkt tot de Verenigde Staten. Voor deze lijst klik je hier.