zondag 27 juni 2021

Turmac Cultuurfabriek in Zevenaar: van een sigarettenfabriek naar een werkplaats voor een leven lang ontwikkelen


U bent met z'n allen wezen kijken bij het Groninger Forum en u hebt met grote verwondering een bezoek gebracht aan de Lochal in Tilburg. Ik ook, en ik was vol lof over die instellingen. Nog steeds trouwens. Maar soms zijn het niet de grote kathedralen die het meeste indruk maken maar de kleine kapelletjes met precies de juiste sfeer en lichtval. En soms is het geluk niet ver weg, maar ligt het gewoon bij je om de hoek.  Nou zoiets overkwam me deze week ook. Geïnteresseerd? Lees dan verder.

De afgelopen week bracht ik namelijk voor het eerst een bezoek aan de Turmac Cultuurfabriek in Zevenaar. De grote drager van deze fabriek is Liemers Kunstwerk!, een organisatie die bibliotheek, museum, theater, muziekschool, volksuniversiteit en nog een handvol andere functies omvat. Kunstwerk! werkt voor meerdere gemeenten in de Liemers.  

De Turmac Cultuurfabriek huisvest een bibliotheek, filmhuis, museum, kent een flink aantal lokalen voor allerlei cursussen en men heeft hier eigen horeca in het pand. Zevenaar zelf is een stadje met 25.000 inwoners. Een stadje dus zoals vele andere.

Van sigarettenfabriek naar cultuurfabriek

Turmac is herontwikkeld industrieel erfgoed. De cultuurfabriek was namelijk vroeger een sigarettenfabriek. In 1920 is het gebouwd en vele Zevenaren hebben hier gewerkt. 'Turmac' is dan ook een begrip. De naam Turmac komt van 'Turkish-Macedonian Tobacco Company’. Tot de jaren '60 werd onder die naam geproduceerd en later werd een het fabriek voor Peter Stuyvesant. Toenmalig directeur Alexander Orlow begon een kunstverzameling, de later wereldberoemde Peter Stuyvesant-collectie. Hij hing de werkplaatsen vol met werk van moderne kunstenaars als Karel Appel, Armando en Corneille om de werklust te stimuleren. De kunstcollectie is na sluiting van de fabriek voor een groot deel geveild maar er hangen nog enkele originele kunstwerken door het gebouw. Nu niet boven sigarettenmachines maar boven boekenkasten en 3D-printers.

Cultureel ondernemerschap

Het feit dat Zevenaar, met slechts 25.000 inwoners, zo'n cultuurfabriek heeft is een wonder van cultureel ondernemerschap. Bert Frölich, directeur van Liemers Kunstwerk! en die in Zevenaar ooit begon als directeur van het theater, heeft samen met de muziekschool en de bibliotheek, een nieuw cultureel fundament gelegd met een gecombineerde instelling die veel meer is dan de som der delen. In de afgelopen tien jaar heeft hij gebouwd aan samenvoeging van functies en gebouwen. Maar wel in die volgorde, eerst de mensen, dan de stenen. Ook het Groninger Forum deed het op die manier en ik denk dat het één van de geheimen van het succes is. Zo ontstond er een nieuwe afdeling educatie die zowel vanuit de muziekschool en cultuureducatie, museum als vanuit de bibliotheek de scholen benaderd. De gemeenten in de Liemers moeten hun handjes dichtknijpen met Bert Frölich en zijn team van cultureel ondernemers. Want in dezelfde periode had je ook alles kwijt kunnen raken. Want tel maar na: bankencrisis, overheveling van de jeugdzorg en nu corona. En er staat meer dan ooit...

Bibliotheek

De bibliotheek, die voorheen nog stand-alone in oud jaren-'80-pand zat, heeft hier een de plek gekregen die zo goed past bij de nieuwe functies. Veel verblijfs- en studieplekken, veel ruimtes waar met groepen geprogrammeerd kan worden. En prachtige kantoorruimtes die boven de fabriekshal zitten. 

Hoewel de bibliotheek zeker goed herkenbaar is in het pand, kent het een logische overgang naar horeca, naar museum en naar filmhuis. 


Geopend in Coronatijd

Het pand is open gegaan in april 2020, in coronatijd dus. Telkens volgens de regels van wat kon. Het komend jaar mag het pand dus hopelijk op volle toeren gaan draaien. Aan het museum wordt op dit moment nog gewerkt en dat verhuist officieel later dit jaar. 


Van sigarettenfabriek naar een werkplaats voor een leven lang ontwikkelen

Turmac was een begrip in Zevenaar. En het blijft een begrip maar met een nieuw lading. Het was een sigarettenfabriek en het is een werkplaats geworden voor een leven lang ontwikkelen. Een plek waar je kunt studeren en waar je films kunt kijken. Een plek waar je boeken kunt halen en allerhande cursussen kunt doen. Van computercursussen tot schilderen. 

Die sigaretten waren kankerverwekkend. Maar dit gebouw is kansenverwekkend.


Beste Bibliotheek van Nederland?

Het zijn vaak de grote bibliotheken en cultuurpaleizen die de prijs winnen voor Beste Bibliotheek van Nederland. Dat is natuurlijk helemaal verdiend maar eigenlijk hoort dit keer eigenlijk eens zo'n parel als Zevenaar te winnen. Voor dit jaar ben ik misschien al te laat maar dit zie ik dit maar vast als de openbare aanmelding voor volgend jaar.

Is er dan niets op aan te merken? Ik zie één gemiste kans. En dat is de balie van het gemeentehuis, die net een deur verder ligt. Die had geïntegreerd moeten worden in dit gebouw. Maar ik vermoed dat dat niet ligt aan Kunstwerk!

Wat ik nog vergat te vermelden is dat de bibliotheek van Liemers Kunstwerk! al jaren behoort tot de bibliotheken met de laagste subsidie per inwoner. Met zo weinig geld dit neerzetten in een relatief kleine gemeente en zo consquent jaar na jaar bouwen aan je organisatie en programma verdient meer dan een pluim. Om in de termen van kathedralen en kapelletjes te blijven: dat is zo ongeveer een wonder. Dus bibliotheekmanagers, wethouders en raadsleden: ontdek dat wonder van Zevenaar en ga op bedevaart naar dit kleine stadje. Geen kathedraal maar een kapelletje in vergelijking met die cultuurpaleizen. Maar een kapelletje waar je de ervaring van een een leven lang ontwikkelen elke dag kunt meemaken.  

Vijf sterren voor deze plek!

donderdag 24 juni 2021

'Velen praten over maatschappelijk opgaven, bibliotheken doen er wat aan' : Opening 200e Informatiepunt Digitale Overheid

Op 1 juli 2019 schreef ik over de opening van het eerste Informatiepunt Digitale Overheid in Venlo. En vandaag, net geen twee jaar later, opent al de 200e! En dat dwars door de coronacrisis. In 100 weken dus 200 informatiepunten. En dat terwijl de eerste doelstelling 'maar' lag op 150 informatiepunten en dat dat aantal misschien bereikt zou worden eind 2021. Met andere woorden, het zijn er meer en het gaat sneller dan verwacht.  Kom er eens om in overheidsland.

De 200e staat in Oegstgeest, onderdeel van de Bibliotheek Bollenstreek. En ook vandaag wordt de opening gedaan staatsecretaris Raymond Knops. Ook de opening in Venlo, zijn thuisbasis, deed hij toen al. Het tekent hoe hij als staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en portefeuillehouder voor de Digitale Overheid, begaan is met die onderwerp. Hij kwam graag opnieuw langs. 

Ditmaal is ook Reinier van Zutphen, de nationaal ombudsman erbij. De overheid die een menselijke maat hanteert is natuurlijk ook voor deze instantie een thema dat belangrijk is. 

Hans Portengen, directeur van Bollenstreek, heet een ieder welkom en Maaike Toonen - toch wel ongeveer de moeder van alle Informatiepunten - is gespreksleider. Drie burgers uit Oegstgeest leggen aan de staatssecretaris en de ombudsman uit waarom ze blij zijn met het Informatiepunt en wat die aanvult op wat de overheid zelf doet. Zij spreken uit dat die menselijke maat zo belangrijk is en dat het eigenlijk er al wel eerder had mogen zijn.


De burgers die geïnterviewd worden laten weten dat ze geholpen zijn met het belastingformulier of hoe je met je DigiD moet werken. Ze geven aan dat ze nu iets kunnen wat ze hier voorheen niet konden. Er volgt een filmpje over de ervaringen van het eerste Informatiepunt Digitale Overheid in Venlo. Ook hier weer een verhaal van burgers die aangeven dat ze geholpen zijn door het Informatiepunt. Ook hier weer blije gezichten. 

Aron Bell, directeur van het CAK en voorzitter van de Manifestgroep (de club van organisaties zoals Belastingdienst, RDW, CJIB etc) geeft aan dat ze twee jaar geleden met acht organisaties zijn begonnen en dat nu veel andere partijen ook graag mee willen doen. 

Lily Knibbeler, directeur van de Koninklijke Bibliotheek geeft aan dat ze ontzettend trots is op het bibliotheeknetwerk. Van 1 naar 200 punten in twee jaar tijd. Het past goed bij de maatschappelijke-educatieve bibliotheek en het sluit nauw aan bij het landelijk bibliotheekconvenant dat onlangs is afgesloten door het Rijk, provincies en gemeenten en waarbij participatie in de informatiesamenleving één van de drie grote maatschappelijke opgaven is. 'Velen praten over die opgaven, bibliotheken doen er wat aan', betoogt ze. Mooie oneliner. 

Aansluitend volgt een gesprek tussen de Ombudsman, de Staatssecretaris en de wethouder. Reinier van Zupthen, de ombudsman, betoogt dat deze informatiepunten nu precies aansluiten bij de vraag naar menselijk contact. Raymond Knops sluit daarbij aan. Hij geeft aan dat mensen die worden geholpen door mensen, een positiever beeld krijgen van de instelling die hem helpt. Daarom is het goed dat de overheid ondersteuning organiseert. 

De staatssecretaris was  aangenaam verrast door het tempo dat bibliotheken aan de dag leggen. Hij had niet verwacht dat er al 200 zouden zijn. En hij zegde ter plekke toe dat hij ook bij nummer 300 weer een opening zal verwachten. De digitale overheid is een weg die zeker doorgaat. Het wordt niet minder digitaal maar meer digitaal. Dat keer je niet om. Maar daarom heb je wel de plicht om mee te helpen. Hij gaf ook aan hoe hij koning Willem-Alexander meenam naar Venlo om ook hem het informatiepunt Digitale Overheid te laten zien. Hij kreeg daar ook te zien hoe mensen die een cursus hadden gevolgd in Venlo vervolgens ook weer als 'maatje' weer anderen wilden helpen. 

Hans Portengen noemt nog hoe de coronacrisis ervoor zorgde dat er nieuwe wegen werden gevonden: van taalwandelingen en via online oplossingen. De crisis stopte de bibliotheek niet in deze dienstverlening maar daagde wel uit tot de nodige creativiteit. 

De staatssecretaris geeft aan dat de bibliotheken een groot compliment verdienen. Ze hebben aangetoond een infrastructuur te kunnen opbouwen. Het podium staat maar nu op naar meer publiek! We zijn nog lang niet klaar, ga de samenleving in en laat het weten!

Het punt wordt daarna feestelijk geopend. Tien hoogopgeleiden prikken een ballon door en feliciteren elkaar lachend. Zo gaat het. Maar achter deze opening staat een groot netwerk van hardwerkende bibliotheken die op lokaal niveau met vele partijen en vele burgers die mogelijk maakt. Dat maakt het tot een prestatie van formaat. Een belofte waarmee we heel veel inwoners verder kunnen helpen. En dat is het echte feestje. 

zondag 20 juni 2021

Bibliotheken in crisistijd : deel 23 : 50 tinten groen


Afgelopen vrijdag vond opnieuw een persconferentie plaats over de coronamaatregelen. Het gaat flink vooruit in Nederland en we staan te popelen om zo snel mogelijk alle maatregelen af te schaffen. De regering pakt flink door want vanaf 26 juni wordt de volgende stap in het openingsplan gezet. Voor bijna alle situaties geldt dan eigenlijk alleen de 1,5-meter-maatregel nog. De mondkapjes houden we alleen nog in het openbaar vervoer en voor discotheken en nachtclubs komt een app die als corona-toegangsbewijs kan gelden. Met die app kunnen ook theaters, schouwburgen en poppodia op hun maximale capaciteit gaan draaien. We zijn bijna terug bij het 'oude normaal'.  Ook de regel voor thuiswerken wordt teruggedraaid, hoewel er formeel wordt aangegeven voor de helft van de werktijd.

In het plaatje hierboven heb ik alles nog eens op een rijtje gezet voor bibliotheken en een update gemaakt van een plaatje dat ik in januari ook al eens publiceerde. Toen nog met de hoop dat we in februari al weer open zouden gaan. Het werd mei van dit jaar. 

Wie de tijdlijn doorkijkt - en laten we hopen dat we er nu ongeveer zijn - ziet door welke achtbaan we gegaan zijn. Van dicht naar half open, naar bijna open, naar half open, naar dicht, naar half open etc. En zelfs het begrip 'open' heeft vele varianten gekend: haal-breng, groepen < 10, groepen < 30, groepen < 100 etc. Vijftig tinten groen zal ik maar zeggen. 

Toch is het geheugen van ons ook heel selectief. Zelf was ik al weer bijna vergeten dat we de avondklok hadden gehad. Wel kan ik me herinneren dat er toch wel een mentale drempel overgegaan moest worden om mondkapjes op te zetten. En nu, nog geen half jaar later, voelen we dezelfde mentale drempel om hem weer af te zetten. Want is het nu al echt veilig? Het was een tijd waarin we telkens naar elkaar loerden: hoe doe jij het? En we namen elkaar soms flink de maat. Tegelijkertijd was het een tijd waarin ook heel veel moois ontstond: spontane initiatieven om elkaar te helpen, online of offline met gepaste maatregelen.

Nu de maatregelen weer minder worden, zag ik mezelf met enige verbazing weer een kaartjes voor een popconcert bestellen. Ik zat weer in een kroeg en was die avond moe van het geouwehoer van mezelf (wat had ik allemaal toch lopen zeggen?) en zelfs op mijn werk kon ik een keer niet tegen de drukte om me heen en ging naar huis. Ik realiseer me dat ik voor mezelf ook weer nieuwe grenzen moet vinden. En u herkent dat vast.



Van landelijk convenant naar netwerkagenda

Terwijl Nederland lam werd gelegd door het virus is er ondertussen had doorgewerkt door bibliotheken. De bibliotheekwet was net geëvalueerd toen de coronacrisis uitbrak. Een landelijk convenant werd opgesteld met Rijk, provincies en gemeenten en afgelopen week kwam de netwerkagenda beschikbaar. 

Op deze pagina van BNetwerk vind je echt alle informatie hierover. Handig om even te hebben als je het convenant nog even zoekt, de agenda of een presentatie hierover nodig hebt. Daar staat ook een filmpje waarin de netwerkagenda wordt aangeboden het ministerie van OCW, het IPO en VNG (die er helaas niet bij kon zijn).

Antok Kok, nog heel even interim-directeur voor de VOB, geeft daarin aan dat de 'proof of the pudding is in the eating'. Dat geldt zowel naar de overheden als naar de sector zelf. Wat betreft de overheden, staat nog steeds het advies van de Raad voor Cultuur in het rapport 'Een bibliotheek voor iedereen' en aansluitend het advies 'Investeer in cultuur voor iedereen'. Hierin wordt gesteld dat de sector voor de toekomstige taken - zeg maar de netwerkagenda - een investering vergt van zo'n € 95 miljoen structureel.

En wie goed naar het filmpje en  het vraaggesprek met het ministerie van OCW kijkt, hoort tussen de regels dat er best gekeken kan worden naar een wettelijke verplichting aan gemeenten om een bibliotheek te hebben die robuust en toekomstbestendig is.

In vorige blogs schreef ik dat bibliotheken zweefden tussen hoop en vrees. Hoop op landelijk geld en vrees voor lokale bezuinigingen. Bezuinigingen op cultuur die vooral voortkwamen uit tekorten op jeugdzorg. Op lokaal niveau is er op dit front een beetje goed nieuws. Gemeenten hebben in de afgelopen tijd een akkoord bereikt met het Rijk over de tekorten op de jeugdzorg. In 2022 komt er € 1,3 miljard extra voor gemeenten. De verwachtingen is dat dit in de komende jaren nog zal oplopen maar dat moet officieel in de formatie zijn plek krijgen. Laten we hopen dat gemeenten met dit nieuws hun bezuinigingsdrift weten te temmen.

In die zin in is het jammer dat de formatie  wat trager gaat. Het bibliotheekwerk had al het huiswerk af om die nieuwe taken in te vullen. Ook het ministerie had al het huiswerk klaar in de ambtelijke krochten. Laten we hopen voor het bibliotheekwerk dat partijen in de formatie over hun eigen schaduw heen stappen en tot een akkoord weten te komen. Zou mooi zijn als in de komende rijksbegroting al iets extra's voor bibliotheekwerk zou kunnen zitten. Maar als een nieuwe regering nog iets met de begroting wil, moet het opschieten. 

En bibliotheken? Wij tellen onze zegeningen: weer steeds verder open, we kennen vijftig tinten groen, hebben een goede rol gespeeld in de crisis met nieuwe digitale dienstverlening of alternatieve fysieke dienstverlening en ondertussen met ruim 100 collega's gewerkt aan een nieuwe netwerkagenda. Meebewogen met de achtbaan die deze crisis was en tegelijkertijd er sterker uit komen.

Ik zeg petje af en kom er eens om!

zondag 6 juni 2021

De BiebBoys gaan op Zomerchallenge door Overijssel en Gelderland!


Dat ik een fan ben van de BiebBoys van de Bibliotheek Gelderland Zuid, dat wist u al. Ik zette ze hier en hier al eens in het zonnetje. Voor wie het weer even kwijt was of onder een steen leefde, wat waren de BiebBoys ook al weer? De BiebBoys zijn Kees Meulendijks en Joran Floor, in het dagelijks leven aan het werk voor leesbevordering op scholen rond Nijmegen. In de lockdown mocht je natuurlijk niet op de scholen komen. En dus bedachten deze jongens daar samen met collega Petra Mackenbach (scriptschrijver en cameravrouw) een alternatief voor. Ze maakte Klokhuisachtige filmpjes waarbij ze elke keer een challenge voor kinderen op de basisschool startten.

Van lockdown naar BiebBoys in de klas

Na de lockdown hebben ze de filmpjes voortgezet en ingepast in het concept van de Bibliotheek op school. Elke maand maken ze een filmpje dat gebruikt kan worden in de les. In een vorig artikeltje meldde ik al dat dit een opzet is die een naar mijn gevoel een veel breder podium verdient. De talenten van Kees, Joran en Petra zijn zodanig dat ik het fantastisch zou vinden als deze BiebBoys op veel meer plekken ingezet zouden kunnen worden. Zonder de kinderen in Gelderland Zuid natuurlijk te kort te doen natuurlijk. 

Stiekem hoop ik gewoon dat die BiebBoys binnenkort gewoon op de landelijke televisie zijn en dat alle scholen er gebruik van maken in de klas en dat alle leesconsulenten hierop aan kunnen haken. Want kijk even wat er al staat op de site van de OBGZ bij de BiebBoys. Dat is gewoon een kant en klaar programma met lesbrieven en al. Zo te gebruiken door iedere school en bibliotheek! En volgens mij slaan de BiebBoys ook aan bij jongens, een groep die niet makkelijk aan het lezen te krijgen is.  Dus beste basisscholen: als u nog een bestemming zoekt voor die miljarden voor inhalen van (lees)achterstanden na corona, heb ik nog wel een ideetje. Gewoon elke week een uitzending van BiebBoys en en elke school een schoolbibliotheek en een leesconsulent.... Volgens mij is dit budget er nu in het onderwijs...

Groot dromen beginnen met kleine stappen

Maar grote dromen beginnen vaak met kleinere stappen. Mijn collega Jeanette Hofman  overlegde samen met de BiebBoys of we - voordat we op landelijke televisie zitten - niet alvast kunnen starten met de Overijsselse en Gelderse bibliotheken? En wat als we nu eens aansluiten bij een zomerleesactie, nu de vakantiebieb er dit jaar een keer niet is? Een idee was geboren en ondertussen ook mooi uitgewerkt en gepresenteerd aan bibliotheken in onze provincies. Met enthousiasme kan ik melden.

In Oost-Nederland start dus een zomerchallenge rond lezen met de BiebBoys! Wat is die challenge? Nou, het is vooral één groot cadeau aan de kinderen uit groep 5 tot en met 8 op basisscholen.  De start vindt namelijk plaats in de klas. Leerkrachten kijken samen met hun leerlingen naar de video van de BiebBoys in de klas. Vervolgens gaan de leerlingen in de klas aan de slag met het bijbehorende lespakket 'Rad van Boekenfortuin'. Alle leerlingen krijgen daarna de De Grote BiebBoys Zomerchallenge-poster en een stickervel mee naar huis. Op de poster zie je de BiebBoys op verschillende plekken vakantie vieren en er staan tien toffe challenges en leesopdrachten voor thuis én voor in de bibliotheek op. Ook is er een kilometerpaal waar kinderen bij kunnen houden hoeveel leeskilometers ze in de zomer maken. 

En of het nog niet genoeg is, kunnen klassen, op basis van hun gezamenlijke prestatie, ook nog kans maken op een klassenprijs: een bezoek van de BiebBoys in de klas!

Het is een prachtige actie waarbij kinderen in de klas en thuis gestimuleerd worden om te lezen. Maar waarin ze ook af en toe naar de bibliotheek toe moeten, voor een activiteit of voor een heuse BiebBoys-tattoo.

Het pakket dat klassen  bij hun bibliotheek kunnen bestellen bestaat uit, een video voor op de eigen website, een grote poster, stickervellen, tattoos en nog veel meer. Bibliotheken die willen weten hoe slim dit is opgezet, moeten hier maar even verder kijken. 

Innoveren in netwerkverband

Een prachtig idee en zo stap voor stap naar grotere dromen. Want na deze zomerchallenge zou het natuurlijk leuk zijn over verder te gaan met de BiebBoys. Hoe kun je zo'n idee nou een groter podium geven, zonder dat men in Nijmegen denkt, dat men het eigen idee kwijt is? Dat lijkt mij nou precies de uitdaging die zit in de netwerkagenda van onze branche rond innoveren. Want goede ideeën beginnen vaak op de werkvloer. Lokaal dus. Maar goede ideeën hebben ook potentie die die werkvloer ontstijgen. Wat mij betreft een puzzeltje voor de komende tijd. Ik blijf dromen dat ik straks Zapp aanzet op NPO3 en dat ik naar BiebBoys kijk. Wie niet kan wachten tot dat moment, kan hier terecht voor al hun filmpjes. 

Hoofdprijs: plezier in lezen

Oja, de BiebBoys zijn ook nog genomineerd als jeugdspecialisten van het jaar. Op 23 juni wordt daar de prijs van bekend gemaakt maar voor mij hebben ze al gewonnen. Net als al die collega's van mij die zich inzetten om kinderen het plezier van lezen te laten ontdekken. Want plezier in lezen is misschien wel de hoofdprijs voor het leven.