Steeds meer bibliotheken zijn 'multi-functionele-organisaties' (MFO's) of 'gecombineerde instellingen'. Wat betekent dat eigenlijk voor onze sector en waarom moeten we in beweging komen met elkaar? In deze post neem ik u mee naar een interessant onderzoek van Atlas Research naar deze MFO's.
Atlas Research deed dit onderzoek in opdracht van de Cultuurconnectie. De Cultuurconnectie is de brancheorganisatie voor cultuureducatie, amateurkunst en volksuniversiteitswerk. Ligt dicht bij bibliotheekwerk toch?
Meer MFO's dan bibliotheekstichtingen
In het onderzoek constateert Atlas dat er nogal wat MFO's zijn. Men signaleerde er 178 door heel Nederland.
Als je kijkt naar de functies die er in zitten dan zie je het volgende.
Het is wel grappig om te zien dat de horecafunctie de meest voorkomende functie is. Daar kunt u natuurlijk net als ik om lachen maar het zegt iets heel belangrijks, namelijk dat het belangrijk ontmoetingsplaatsen zijn voor mensen. En wie verder kijkt naar de functies die ziet dat podium, kunsteducatie en volksuniversiteit en bibliotheken de belangrijkste dragers zijn. Bibliotheken die ook MFO zijn, zeggen dan ook denk ik terecht dat zij bijvoorbeeld functies als ontmoeting en debat of kunst en cultuur vaak beter kunnen uitvoeren omdat ze een MFO zijn dan als een stand-alone bibliotheek. De koppeling van functies en beschikbaarheid van kunde op meerdere gebieden geeft hen een natuurlijke voorsprong.
En er komen er nog meer
Atlas heeft in een apart onderzoeksrapport nog stilgestaan bij alle initiatieven die er nog aan komen en waar gemeenten bezig zijn met de ontwikkeling. Men vond 30 plekken waar men bezig is met de opzet van een MFO. Achttien daarvan zijn in een vergevorderd stadium, twaalf zitten in een vroeger ontwikkelstadium. Weten waar, dat ziet u op de kaart en het rapport gaat op elk van de initiatieven in. Het is zeer lezenswaardig voor bibliotheken maar ook voor gemeenten om kennis van te nemen.
MFO's vallen tussen wal en schip en moeten veel dubbel doen
Hoe mooi MFO's ook zijn, er is weinig voor ze geregeld. Er is een branchevereniging voor cultuureducatie, er is een branchevereniging voor bibliotheken, een aparte voor musea, meerdere voor podia. En van elke mag je lid worden en naar alle ledenvergadering. Elk van de branches kent toporganisaties (zoals bij ons de Koninklijke Bibliotheek) die gegevens vragen en onderzoek doen. Er zijn verschillende CAO's omdat er verschillende werkgeversorganisaties zijn en last but not least: er zijn verschillende BTW-regimes (soms wel vooraftrek, soms niet) wat in de kosten nogal wat kan uitmaken.
En dit is dan nog maar op het landelijke niveau. Op provinciaal niveau zie je, zij het iets minder versnipperd, een soortgelijke structuur in ondersteuningsinstellingen. Hoewel veel kleinere branches geen provinciale ondersteuning kennen en dat zelf maar moeten oplossen.
En wie komt er voor die MFO's op? Tja, allemaal een beetje is het schamele antwoord. Per saldo dus eigenlijk niemand. Het is dus ook niet zo gek dat deze MFO's zich licht verenigd hebben in een overleg. Zelf werk ik bij Rijnbrink en hebben we in de afgelopen periode aangeboden dat overleg te ondersteunen. Dit in de overtuiging dat als de bibliotheek verandert naar een MFO, een provinciale ondersteuner meegaat in die ontwikkelingen. Een hele goede ontwikkeling wat mij betreft.
De MFO's stellen met elkaar nu ook een agenda op wat men voor de komende tijd belangrijke punten vind en hoe men die wil invullen. Maar eerlijk gezegd: de MFO's hebben hulp nodig van verschillende kanten.
Ik geef voor de vuist weg maar even vijf punten om deze dappere organisaties niet alles zelf te laten doen.
Tip 1: Neem MFO's serieus
Het belangrijkste wat het rapport wel leert is om deze ontwikkeling serieus te nemen. Het is een prachtige ontwikkeling, het levert veel op en het speelt op vele plekken. En toch worden deze MFO's lang niet overal gehoord. Neem de MFO's mee in de plannen. En doe dat niet zelfstandig maar doe dat samen met ze. Het lijkt een open deur maar het is nog niet de praktijk.
Tip 2: Maak een landelijke MFO-alliantie tussen brancheverenigingen
De Cultuurconnectie heeft een prachtige eerste stap gezet met dit onderzoek. Maar wil je echt problemen oplossen voor deze MFO's dan hebben de acties van één branchevereniging niet zoveel nut. De ingewikkeldheid van bijvoorbeeld allerlei onderzoek en gegevenslevering ligt tussen de brancheverenigingen en topinstellingen. De oplossing voor verschillende CAO's ligt tussen verschillende werkgeversorganisaties. Maak met elkaar een gezamenlijke agenda van punten die je samen wil oppakken en laat je die influisteren door de club van MFO's. Start ook gezamenlijk een landelijke lobby om ook de landelijke politiek het succes van MFO's te laten zien maar ook waarom meer inzet nodig is om verbindingen te maken tussen sectoren om dit succes te bestendigen. En ik snap dat het allemaal weer ingewikkeld overleg is en dat de agenda's al vol waren maar ik zie hier ook gewoon heel veel kansen. Zoals de bibliotheken hun taak konden verankeren in een stelselwet zou je zelf na kunnen denken of op langere termijn je niet naar een stelselwet voor culturele voorzieningen moet?
Tip 3: Geef de MFO's een intersectorale overlegplek
Mooi als je een agenda hebt, maar binnen welke structuur voer je die vervolgens uit? Moeten de MFO's vervolgens alle vergaderingen volgen bij die vijf brancheverenigingen en die drie topinstellingen om hun belang blijvend onder de aandacht te brengen? Dat lijkt me niet handig. Zorg dat die alliantie zijn eigen overlegplek krijgt waarbij MFO's, brancheverenigingen en topinstellingen aanschuiven en afstemmen. En aangezien ik vind dat de MFO's ook wel in het volgende bibliotheekconvenant als stelselopgave genoemd mogen worden, zou je dit dus een intersectorale koersgroep kunnen noemen.
Tip 4: Ontwikkel een provinciaal ondersteuningsnetwerk
Elke provincie heeft een provinciale ondersteuningsinstelling voor bibliotheken, veel provincies kennen een ondersteuner voor cultuureducatie.... En daarna houdt het wel zo'n beetje op. Dan zijn er nog wat landelijke clubs met gefragmenteerde dienstverlening. Maar dan houdt het ook wel zo'n beetje op. Overzichtelijker dan op landelijk niveau maar ook veel minder compleet. In het verlengde van zo'n landelijke alliantie, lijkt het mij interessant hoe je MFO's breder kunt ondersteunen. Bij Rijnbrink willen we graag die kant op maar we realiseren ons ook dat dat betekent dat we gewoon nog heel veel moeten leren. In Overijssel hebben we dan nog de mazzel dat wij ook cultuureducatie ondersteunen. Maar MFO's zijn breder. Ontwikkelen betekent dan dus vooral ook veel leren, ophalen en zelf doen. En goed luisteren naar de MFO's die ons op weg kunnen helpen.
Naast leren is het ook beter verbinden. Wat is er nog meer in de provincie en hoe kunnen we samen ondersteunen? En nog breder: kunnen de POI's met elkaar samenwerken voor een goede ondersteuning?
Tip 5: Naar een investeringsfonds voor MFO's en versterking van de huidige MFO's
De MFO's zijn een blijvertje maar zijn ook nog lang niet klaar. Ik zou het mooi vinden als er op landelijk, provinciaal en lokaal middelen beschikbaar komen om verder te investeren in MFO's. Investeren in nieuwe MFO's maar ook verbetering van de positie van huidige MFO's. Zo'n investering zou heel goed kunnen passen bij die landelijke alliantie van brancheverenigingen.
Naar een ketenaanpak voor verbeelding en vaardigheden
Nou, dat lijkt me een aardige aanzet zo, toch? Werk aan de winkel. En mooi werk wat mij betreft. Want voor voor mij is helder dat de MFO's een vorm en plek zijn die meer en betere aandacht verdienen. Ze zorgen op lokaal niveau voor prachtige cross-overs en een bredere blik op het culturele domein. En van mij mag de aanpak zelfs breder dan alleen het culturele domein.
Op lokaal niveau de juiste verbindingen en ketens creëren, is zorgen voor de beste lokale infrastructuur waar verbeelding en vaardigheden kunnen groeien.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten