De meest vrijzinnige stad ter wereld....

Het is weekend, tijd om maar weer eens over een boek te schrijven. Ditmaal het boek Amsterdam van Russel Shorto. Een boek met als ondertitel: 'Geschiedenis van de meest vrijzinnige stad ter wereld'.

In oktober vorig jaar schreef ik over een eerder boek van Shorto: Nieuw Amsterdam. Dat boek ging over de komst van Nederlanders in New York. Ik zei toen dat dat boek stilletjes mijn boeken top-10 was binnengeslopen. Dit boek komt daar dicht bij in de buurt.

In een tiental hoofdstukken doorloopt Shorto perioden van de geschiedenis: beginnend bij 1345 en het mirakel van Amsterdam en eindigend met een hoofdstuk met als titel 'het magies sentrum' dat de periode sinds de hippies bestrijkt.

Mirakel van Amsterdam
Die hippies die kent u wel maar het mirakel van Amsterdam vast niet. Amsterdam is lang een bekende bedevaartsplaats geweest om dit mirakel. Het mirakel gaat over een zieke man in de Kalverstraat die een hostie en ander voedsel heeft genuttigd maar die daarna moet braken. Het braaksel wordt in het vuur geworpen om het op te ruimen maar de volgende ochtend blijkt de hostie in volmaakte staat terug te vinden te zijn in de haard. De betreffende man is genezen.  Amsterdam was tot 1578  een katholiek bolwerk. Tot op de dag van vandaag schijnt dit mirakel bedevaartgangers te trekken.

25 oktober 1555
De grote omwenteling voor Amsterdam - van prutsplaatje naar wereldstad - brengt Shorto terug tot één datum: 25 oktober 1555. Het is de dag dat Karel V afstand doet van de troon en Filips II de troon bestijgt. Filips II is degene die een soort katholieke superstaat wil creëren en daarmee start hij het verlies van de Nederlanden. Want onder het mom van een godsdienstoorlog vechten de Nederlanders in 80 jaar de Spanjaarden het land uit om eigen handelsbelangen veilig te stellen. Met allerlei gelegenheidscoalities, maar toch.

De veelkleurigheid van Amsterdam neemt in de Gouden Eeuw grote proporties aan. Door handel en door  het opnemen van vluchtelingen ontstaat een grote concentratie van kennis. Dit alles tot voordeel van Nederland.

Liberalisme
Shorto laat zien hoe alle vormen van liberalisme in Amsterdam voorbij zijn gekomen: van Spinoza via  Locke naar Multatuli. En van Multatuli via Alletta Jacobs naar Roel van Duyn. Telkens laat hij zie hoe Amsterdam voorop liep in vrijzinnigheid. Overigens was dat liberalisme altijd gecombineerd met handel. Als het de handel uitkwam, bleek alles mogelijk. Tegelijkertijd laats Shorto zien dat de liberale opvatting, nooit de opvatting was van alle Amsterdammers, of zelfs van de grootste groep Amsterdammers.

Mogen is moeten
Jan Kuitenbrouwer schreef over de Nederlands taal ooit dat het woordje 'mogen', 'moeten' betekent in het Nederlands. Daarmee bedoelde hij dat als wij vinden dat iets mag, dat we normatief vaak vinden dat het moet. Tegelijkertijd is 'moeten' te autoritair voor ons en verpakken we het in 'mogen'. Denk bijvoorbeeld aan de directeur die zegt: 'ik mag hier leidinggeven'.  Kuitenbrouwer heeft de voortdrijvende kracht van anti-autoriteit van de Nederlanders wel getypeerd. Nog altijd zijn de koopman en de dominee aanwezig. En meestal wint de koopman en krijgt de dominee een stoeltje achterin. Het bezoek van onze koning en onze minister-president aan de Olympische Spelen en hun ontmoetingen met Poetin zijn daarvan treffende voorbeelden. Tegelijkertijd: Poetin gaat toch maar mooi het gesprek aan met een staatshoofd waar drugs gedoogd worden en waar homo's 'mogen' trouwen.

Wat je ook van alle standpunten mag vinden: Shorto plaatst ze in  historisch perspectief en laat zien dat juist die houding ons in onze handel zoveel voordeel heeft gebracht. Een open samenleving die juist die veelkleurigheid gebruikt om een economie te laten groeien.

 

Van Amerikaanse trots en Amsterdamse kapsones

Job Cohen - oud-burgemeester van Amsterdam - schreef over dit boek: 'Shorto houdt van de stad, ik van zijn boek'.  Ik vond het een opvallende zin. Je zou verwachten dat Cohen zou schrijven: Shorto houdt van de stad..... net als ik. Dat schrijft hij niet. En ik denk dat ik weet waarom. Shorto heeft een lichtelijke neiging tot een jubelzang over Amsterdam. Het is een soort Amerikaanse trotsheid. En misschien vindt die trots uiteindelijk wel zijn oorsprong in de Amsterdamse kapsones van de Gouden Eeuw.

Een prachtig geschiedenisboek waar alle grote evenementen van de Nederlandse historie voorbij komen.

Bestel hier het boek in de Overijssel Catalogus
Bestel hier het boek in heel Nederland