Het einde van het bibliotheeksysteem is nabij.... een tragedie in twee delen : deel 2

Zo, gisteren hebben we het einde van het bibliotheeksysteem alvast beklonken. Via digitale weg kreeg ik flink wat reacties. Zoals bijvoorbeeld die van Maarten Crump:

En daar heeft Maarten natuurlijk een punt. Natuurlijk biedt het kansen. Ik vind het ook geen tragedie maar een paar leveranciers beginnen nu misschien toch wat ongemakkelijk te draaien. Ook Conny Reijngoudt reageerde via de reactiemogelijkheid met de woorden:

Ontwikkeling met kansen. Aanvullende vragen: Inmiddels rijzen de kosten om als middelgrote Bibliotheek aangesloten te blijven op de branche de pan uit. Is dit een oplossing? En hoe past deze centralisatie in de transitie waarin Bibliotheken steeds meer community's worden? Dat vraagt om flexibele systemen!

Dat is een scherpe opmerking. Laten we eens kijken wat we kunnen doen. 

Het vorige blog sloot ik twee prangende vragen af. De eerste: hoe zorg je er nou voor dat leveranciers van systemen zich ook werkelijk andere systemen gaan bouwen?  En de tweede  als je in Nederland één groot systeem hebt, heb je dan nog wel concurrentie tussen systemen?

Ik begin maar eens met de tweede: de concurrentievraag.

OCLC en HKA: in 2017 een cloudsysteem voor Openbare Bibliotheken
In november 2013 maakte OCLC bekend dat HKA door hen was overgenomen. In het persbericht werd al melding gemaakt dat de kennis van OCLC rond cloudtechnieken gebruikt zou gaan worden voor Openbare Bibliotheken. In mei woonde ik een bijeenkomst bij van OCLC waarin ze aangaven dat het WorldsharePlatform (zeg maar het cloudsysteem) in vier stappen gereed zou worden gemaakt voor Openbare Bibliotheken. En daarbij werd als streven genoemd om in 2017 zo'n systeem te hebben.  Het goede nieuws: er is een partij die klaar is voor toekomst. Het slechte nieuws: hoe hoe je dat flexibel?

Monopoliepositie of concurrentie?
Het mogelijkerwijs ontbreken van die concurrentie is voor sommige bibliotheekdirecteuren een reden om tegen grootschalige landelijke systemen te zijn. Ze hebben echter ongelijk.

Monopolieposities bestaan  in de markt nauwelijks meer. Zelfs bibliotheken hebben tegenwoordig concurrenten. Wel zijn er grote systemen met internationale concurrentie.

Over deze materie schreef het NISO (een toonaangevende Amerikaanse organisatie voor standaardisatie in ICT) een stevig artikel (verplichte kost voor ICT-managers) over de toekomst van internationaal opererende bibliotheeksystemen. Concurrentie zal bij landelijke systemen niet meer op lokale of provinciale schaal plaats vinden maar op internationale schaal.

Het artikel vergelijkt de volgende cloud/SaaS-oplossingen voor bibliotheken en geeft daarbij onder ander dit overzicht van cloud- en multi-tenant-systemen.

Als ik er snel door heen kijk zijn Intota van Serial Solutions en Alma van Ex Libris mogelijke concurrenten (als je uitgaat van shared data service) Daar staat natuurlijk tegenover dat men in Nederland al jaren heeft geïnvesteerd in OCLC en dat afscheid daarvan dezelfde overstapkosten uit voortvloeien als bij een lokale of provinciale overstap naar een ander systeem. Tegelijkertijd is al bekend dat de UKB-wereld overstapt op Worldshare van OCLC. Met andere woorden: OCLC heeft een prima positie maar wordt wel degelijk scherp gehouden door concurrentie.

Flexibiliteit
Vraag is natuurlijk wel hoe flexibel grote systemen zijn. Dat heeft niet eens zozeer te maken met de systemen zelf als wel hoe je daar als gebruikers mee omgaat. Daarbij moet ik altijd denken aan een zwerm spreeuwen: optimaal wendbaar en toch een eenheid. Elke spreeuw kiest zijn eigen weg en is toch een spreeuw.

Ons systeem moet zich volgens mij op dit manier gaan gedragen. En binnen veel cloud-systemen is het prima mogelijk om systemen klein in te richten en toch optimaal samen te laten werken.

Naast de grote bovengenoemde systemen ook nog wel een aantal Open Source systemen waarin door wereldwijde programmeurs wordt gesleuteld. Zo wees Lotte Sluyser terecht op het bibliotheeksysteem Koha. Hoewel dit soort systemen zich vaak niet leent voor gezamenlijk gebruik van bestanden, zie je Koha zich als klein systeem langzaam ontwikkeld heeft tot netwerksysteem. Ik hou bij zo'n systeem nog wel wat slagen om de arm, maar je moeten ogen nooit sluiten voor bijzondere alternatieven.

En de omgekeerde weg kan natuurlijk ook, als OCLC lichte webinterfaces bouwt zou er zomaar een kleinschalig schoolsysteem op kunnen doemen. Iets waar momenteel weer een baaierd aan systemen voorbij komt.

Wie daar nog wat meer over wil weten, refereer ik nog even naar zes waarnemingen van mij uit 2012.

Wat moet er gebeuren?
Mooi, het einde van het bibliotheeksysteem is nabij. We kunnen de concurrentie in stand houden op internationale schaal. Nu nog even regelen hoe we dit als branche gaan oppakken. Want laten we wel wezen: met 160 bibliotheekdirecteuren snel een beslissing nemen, is natuurlijk een hachelijke zaak. Ik doe u twee makkelijke stappen die u in 2014 nog kunt realiseren. Houdt u nog een paar jaar over om de rest te regelen.

Stap 1: Intentieverklaring
Zeggen dat het tandje minder kan en het ook daadwerkelijk doen zijn twee verschillende dingen. En onze systeemleveranciers zullen elke kans aangrijpen om toch grote systemen in stand te houden. Kortom, er is een stevig statement nodig voor onze leveranciers: 'Wij willen kleinere en goedkopere systemen en geen grotere en duurdere'.

Tegelijkertijd moeten we elkaar binden om - als het landelijk kan - het ook landelijk te gaan doen. Alleen dan haal je met elkaar de besparingen. Anders heb je nog dubbele systemen.

Zo'n statement leggen we vast in een intentieverklaring. We spreken twee dingen af: 1) we beloven de landelijke bestanden te gebruiken waar het kan en 2) we kopen een kleiner en goedkoper systeem dan ons vorige systeem. En daarmee roepen we nze leveranciers op om nu in samenhang met de landelijke infrastructuur te bouwen. Elke bibliotheek, groep bibliotheken of PSO die eigen systeem heeft, kan tekenen. Zij zijn immers degenen die bepalen of er geld wordt uitgegeven aan lokale systemen.

Uiteraard moet daar vervolgens een stevig actieplan voor komen maar dat plan komt er niet als we niet de intentie hebben het ook echt te gaan doen. En: iedereen die tekent bij stap 1, mag meekijken of meedoen bij stap 2.

Stap 2: Onderzoek en plan van aanpak multi-tenant of lichtgewicht systemen
Het Pleiade-onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het SIOB. De KB zal deze uitkomsten dus mee nemen. Tegelijkertijd is het onderzoek aangeboden aan de VOB omdat het deel uitmaakt van de speerpunten voor de branche. Hier zijn dus twee partijen aan zet: de KB voor de landelijke infrastructuur en de branche om goed aan te geven wat nodig is om stappen terug te doen in eigen systemen. Dat onderzoek is wel relevant, want zoals in het artikel van het NISO is omschreven zijn er nog wel wat keuzes te maken in de keuze van ontwikkelen en vorm van de infrastructuur. Maar er zijn opties te over.

Het bibliotheeksysteem is dood, leve het bibliotheeksysteem
Dit zouden mijn twee eerste stappen zijn. Ik ruil ze graag in tegen betere, maar volgens mij is dit niet verkeerd. Volgens mij valt er nog veel te winnen.

Het bibliotheeksysteem is dood, leve het bibliotheeksysteem! De toekomst kan mij niet snel genoeg beginnen.

NBC+ weer uitgesteld : de 'long and winding road' van de digitale infrastructuur

Alsof de duvel ermee speelt. Ik blogte vorige week dat ik eens een opmaatje zou maken naar de NBC+. En plots hoor ik van een collega dat de oplevering van de NBC+ verplaatst is van november 2013 naar maart 2014. Bijna een half jaar later.

Het kan verkeren. In mijn 'Roadmap' waar ik de vorige keer over schreef werd al melding gemaakt dat eind 2011 er al een eerste widget zou zijn van deze NBC (toen nog zonder +) en dat medio 2012 grote uitrol zou volgen. Via deadlines naar 1-1-2013 en 11-11-2013 nu dus naar 3-3-2014. Dat betekent dus dat landelijke uitrol pas na 3-3-2014 kan plaatsvinden. Dat is een tegenslag. Het betekent dat onze huidige contracten nog een tijdje door moeten lopen. Met extra kosten dus.

Vorige week schreef ik:
'Ik word wel eens wanhopig over de vele vertragingen die ik hoor. Naast die vertraging maak ik me zorgen over de kosten op lokaal niveau. Ik ben bang dat we de kosten voor de Aquabrowser niet kwijt raken en dat besparingen op catalogusbeheer veel langer op zich laten wachten.

Ik merk een bepaalde vermoeidheid in de branche. Dit is een weg die wel heel veel energie kost, waar je continue op moet blijven letten of niet iemand de spelregels aan het veranderen is en waar planningen bij elke update toch licht gewijzigd lijken. '

En ondanks al die tegenslag blijf ik geloven in landelijke infrastructuur en samenwerking op dit gebied. Ik ga ondertussen rustig verder met mijn testlijstje van de NBC+:  waar moeten we straks allemaal op letten? Daar heb ik nu wel even tijd voor...

Maar tja, wat moet je nou? Het zal ongetwijfeld complex zijn. Maar ik raak het zicht wel kwijt. Het is zoals op die foto. Wie achterom kijkt, ziet dat we al vele kilometers over kronkelpaden hebben afgelegd. Wie voor ons kijkt, ziet dat de weg blijft kronkelen. Is dit nou het juiste weggetje of hadden we toch een andere moeten nemen?  En waar is toch die oprit naar die brede digitale snelweg? Die had hier toch al ergens moeten zijn? Orakel, orakel, zeg mij toch waar die is.

Foto: Dan A' Vard

De 'long and winding road' van landelijke digitale infrastructuur

 

Deze maand gaat in de Openbare Bibliotheek Amsterdam de Nationale Bibliotheek Catalogus live. Tenminste, dat hoop ik. Na flink wat hick-ups wordt je toch wat voorzichtig. Tijd om dus weer eens langer stil te staan bij die landelijke infrastructuur.

Vandaag haal ik een oude presentatie onder het stof vandaan. Begin 2011 ontwikkelde ik voor de Overijsselse Bibliotheken een visie op de ICT-ontwikkeling 2011-2015. Wie door de presentatie bladert zag hoe de situatie begin 2011 was (Overijssel nog met drie bibliotheeksystemen) en wat er de verwachte stappen per jaar zouden zijn.

2011
In 2011 zouden de Overijsselse bibliotheken naar één systeem gaan. Dat is gebeurt. Enschede en Hengelo stopten met een eigen systeem en gingen mee in het gezamenlijke systeem. Daarnaast werden alle websites over gezet naar Joomla!. Ook die vinken we af. Tot slot zou er een eerste zoekwidget op de NBC kunnen worden geplaatst. Door vertraging in de bouw bij Bibliotheek.nl is dat er niet van gekomen.

2012
2012 zou een belangrijk jaar worden. De oplevering van de NBC zou een feit zijn en de Aquabrowser zou kunnen worden uitgefaseerd. Daarnaast zou de Website-as-a-service worden opgeleverd en als dit gelijke functionaliteit zou kennen, ook geïmplementeerd. Tot slot zou een nieuw IAM-systeem worden geïmplementeerd. Eerst ter vervanging van Aselect-systemen maar later bedoeld voor personalisatie van diensten.

De NBC werd niet opgeleverd maar vertraagd. De Website-as-a-service (WAAS) is opgeleverd maar voldeed nog niet aan eerder gestelde Overijsselse specificaties. Het IAM is later opgeleverd en in volgens hebben we in Overijssel in 2013 alle voorbereidingen kunnen afronden. Maar nog niet operationeel.

2013
In 2013 zou naar mijn verwachting het landelijk Datawarehouse operationeel worden. Daar lachte iedereen me toen nog om uit. Dat zou veel sneller zijn. Hoewel onderdelen klaar zijn is er nog geen sprake van een landelijk operationeel datawarehouse. Overigens zijn de Overijsselse bibliotheken ook in dit jaar niet overgestapt op de WAAS en hanteren nog steeds de Joomla!-plugin. Tot onze volle tevredenheid.

2014
2014 wordt het jaar waarin Overijssel moet kiezen voor een nieuw bibliotheeksysteem. Het contract met HKA loopt af. En onze verwachting was dat door de invoering van de NBC, de aquabrowser zou verdwijnen en dat we wellicht vanaf 2014 al gebruik zouden kunnen maken van een verkleind bibliotheeksysteem zonder catalogusmodule.

Die laatste gedachte is nog niet zo gek. Wie de overname van HKA door OCLC bekijkt, weet dat de volgende release van HKA zo'n systeem zal zijn. Het zal er alleen niet in 2014 zijn. Dat wordt ergens rond 2017 of 2018.

Teleurgesteld?
Veel mensen zullen tegen mij zeggen, dat ik dan wel zeer teleurgesteld zal zijn in alle ontwikkelingen. Dat is maar ten dele het geval. Ik word wel eens wanhopig over de vele vertragingen die ik hoor. Naast die vertraging maak ik me zorgen over de kosten op lokaal niveau. Ik ben bang dat we de kosten voor de Aquabrowser niet kwijt raken en dat besparingen op catalogusbeheer veel langer op zich laten wachten.

Ik merk een bepaalde vermoeidheid in de branche. Dit is een weg die wel heel veel energie kost, waar je continue op moet blijven letten of niet iemand de spelregels aan het veranderen is en waar planningen bij elke update toch licht gewijzigd lijken.

Tegelijkertijd zie ik dat ontwikkelingen gewoon doorgaan. Soms niet altijd vanuit de hoek waar je het verwacht: zoals HKA en OCLC illustreren. 

Toetssteen blijft wat straks opgeleverd wordt. Kunnen we daar echt verder mee? Is er voldoende openheid en dialoog om met elkaar verder te bouwen?

NBC
Genoeg reden om de live-gang van de NBC dus eens goed te gaan volgen. Diederik van Leeuwen zei in zijn introductie interview met Bibliotheekblad: 'We willen het beste zoekportal van Nederland bieden. Zo goed, dat mensen rondom boeken niet eerst googelen, maar bij ons beginnen.' Een goed streven en laten we samen maar eens zorgen dat dat zo wordt. Ik heb in ieder geval in de planning zitten om een kleine checklist te maken voor de NBC om te toetsen of deze rijp is voor landelijk gebruik. Een checklist gebaseerd op publiek gedane uitspraken zoals hierboven.  Daarover in één van de volgende blogs meer.  Niet bedoeld om iemand te vangen op woorden maar wel om ervoor te zorgen dat we de dienstverlening krijgen die we nodig hebben.

Suggesties zijn welkom.

Help de Koninklijke Bibliotheek - ónze nationale bibliotheek - even aan een manager voor ónze toekomstige Nationale Bibliotheek Catalogus

Tja, en daar stond die dan afgelopen zaterdag. Een vacature in de Volkskrant. De Koninklijke Bibliotheek zoekt een Sectorhoofd Productie en Beheer.

Even dacht ik: leuke functie. Toen ik wat langer nadacht, dacht ik: hé, dit is niet alleen een leuke functie maar een hele belangrijke functie. Als de plannen van het ministerie van OCW doorgaan om Bibliotheek.nl op te laten gaan in de Koninklijke Bibliotheek dan zou het heel goed kunnen dat dit sectorhoofd straks verantwoordelijk is voor diensten aan de openbare bibliotheken.

De toekomstige baas van de NBC?
Dit sectorhoofd gaat namelijk over alle metadata- en catalogusdiensten. Het sectorhoofd valt direct onder de algemeen directeur en is daarmee MT-lid. Op deze plek lobby ik dan ook graag voor een goede kandidaat uit het openbaar bibliotheekwerk op deze plek. Want ja: "the best way to predict the future is to create it".

En ach, omdat ik de beroerdste niet ben, ga ik  de komende dagen graag even op zoek naar een geschikte kandidaten uit het openbaar bibliotheekwerk. Dus dit weekend heb ik mijn oor eens even te luisteren gelegd en her en der een mailtje gedaan. Daar kwam een leuk lijstje uit van goede kandidaten. Want ja, we moeten de personeelsafdeling van ónze nationale bibliotheek natuurlijk wel een handje helpen met de baas van onze Nationale Bibliotheek Catalogus. 

Optie 1: Jeroen Seeverens
In het verleden IT-manager bij de Universiteit Maastricht en via directeur van Bibliotheekhuis Limburg nu in de Raad van Bestuur van Cubiss. Tevens lid van de commissie Digitale Bibliotheek van de VOB. Man van slimme oplossingen, daadkracht en draagvlak.

Optie 2: Henriëtte de Kok
Stuurt al enige tijd als directeur de Bibliotheek Midden-Brabant door de woelige tijden. Is namens de Openbare Bibliotheken lid van de GII-werkgroep, een werkgroep die de landelijke infrastructuur van openbare en wetenschappelijke bibliotheken verbindt. Tevens bestuurslid Bibliotheek.nl. Stevige bestuurlijke achtergrond.

Optie 3:Francien van Bohemen
Francien kennen we natuurlijk van de VOB. Maar met een verleden bij de WSF en bij Pica/OCLC zou ze helemaal geen gek figuur slaan. En natuurlijk helemaal ingevoerd in het Haagse.

Optie 4: Dennis Eijsten
Nu werkzaam als manager informatiemanagement bij Bibliotheek.nl en daar ook MT-lid. Kent de digitale infrastructuur van openbare bibliotheken als geen ander. Via Cubiss naar Laurens en Bibliotheek.nl gegaan.

Geen idee of genoemde  collega's ambities hebben, maar wie wat rondvraagt hoort dit soort namen. Suggesties zijn natuurlijk welkom. We kunnen van de Koninklijke Bibliotheek natuurlijk nog niet verwachten dat ze ons hele veld al kennen. Solliciteren kan nog tot 9 juni. Dus een beetje tempo met elkaar. Even afstemmen met elkaar, hebben we straks allemaal profijt van.

Noot: voor wie wil solliciteren: de KB schermt met aantrekkelijke secundaire arbeidsvoorwaarden, waaronder 42 vakantiedagen, dat is twee maanden vrij per jaar.