Uslu en bibliotheekwerk: demissionair maar op volle vaart verder!

De verkiezingsuitslag dreunt nog na in Nederland. De grond trilt nog, menigeen staart nog wezenloos voor zich uit, een ander juicht. En ondertussen draait de wereld door. Er is nog gewoon een demissionair kabinet dat doorwerkt. 

En vanuit dat demissionaire kabinet stuurde men een nieuwe bibliotheekbrief naar de Kamer! Een jaar geleden bracht staatssecretaris Uslu haar eerste bibliotheekbrief uit. Het bibliotheekwerk juichte toen want extra geld en een zorgplicht. Toen schreef ik een vrij uitgebreide analyse bij die brief. U begrijpt, dat doe ik dit keer ook weer voor u. Want er is veel voortgang te melden. 

Dit keer vier punten en één conclusie.

Punt 1: Behandeling met een nieuwe Kamer, een demissionaire staatssecretaris

Deze brief komt uit op een bijzonder moment: net na de verkiezingen. Dat betekent dat de brief besproken zal worden in de nieuwe samenstelling van de Kamer maar met de demissionaire staatssecretaris. Zeer waarschijnlijk zal die behandeling plaats vinden op het moment dat er nog geen nieuwe regering is en dus ook nog geen nieuw regeerakkoord.  Is dat erg? Nee, dat is niet de verwachting. De verwachting is dat ook in de setting van de nieuwe Kamer er nog steeds ruim draagvlak is voor bibliotheekwerk. Een rechts kabinet kan zeker wat betekenen voor de cultuursector maar de uitgezette lijn van Uslu voor het stelsel van bibliotheken kan door.  

Punt 2: Wat is al bekend over de inhoud van de zorgplicht?

Dat de huidige SPUK-regeling met de middelen voor 2023 en 2024 een succes is, hoef ik u niet uit te leggen. Een paar artikelen geleden legde ik u nog uit dat wie afviel in de eerste ronde - want 100% overtekend - met aan waarschijnlijkheid grenzende zekerheid in de tweede ronde gehonoreerd wordt. 

De bedoeling is dat de zorgplicht per 2025 in zou gaan. Het jaar 2025 staat niet in de brief en het wordt ook niet zo genoemd. Ook vorig jaar was al wel bekend dat 2025 ambitieus was omdat een wetswijziging nodig is om dit mogelijk te maken. Die vertraging heeft niet te maken met politieke onwil maar puur met een zorgvuldige afhandeling. En dat zit natuurlijk vooral vast op wat die zorgplicht nu vooral in gaat houden voor gemeenten en of gemeenten - en namens hen VNG - hiermee akkoord kan gaan. 

De brief noemt nu over de inhoud van die zorgplicht het volgende:

'In grote lijnen betekent de introductie van de zorgplicht dat wat op dit moment in de Wsob als een open opdracht aan gemeenten en provincies is geformuleerd, een wettelijke taak zal worden. Dit betreft o.a. de publieke waarden, de vijf bibliotheekfuncties, en de netwerkbepalingen. De zorgplicht moet worden uitgewerkt in een periodiek gemeentelijk meerjarenplan voor het bibliotheekwerk dat met de bibliotheek wordt opgesteld. Op een aantal punten zal de wet specifieker moeten worden. Bijvoorbeeld bij de invulling van het begrip ‘volwaardige bibliotheek’. Hierbij spelen elementen als: een minimumaantal openingsuren, een fysieke collectie en een professionele personeelsbezetting voor het uitvoeren van educatieve activiteiten.' 

Er worden wat hints gegeven over wat het kan zijn maar tegelijkertijd wordt gezegd dat die nog specifieker ingevuld moet worden. Dit soort teksten zijn de uitkomst van bestuurlijk overleg, weet ik inmiddels. Reken maar dat deze passage onderdeel van dat gesprek is geweest. Gemeenten zullen hebben ingebracht dat ze maximale beleidsruimte willen hebben en zo weinig mogelijk voorschriften en de staatssecretaris wil beloften van gemeenten dat het extra geld hier naar toe gaat. 

Mijn mening is dat hard vastzetten op openingstijden, fysieke collectie of personeelsbezetting interessant lijkt maar in de lokale praktijk nog heel weerbarstig zal blijken. Een norm voor Amsterdam kan niet hetzelfde zijn als voor Zeeland. Dat lokale meerjarenplan is daarom wel een uitkomst denk ik. En daar moet je dan iets doen met gewogen criteria die je kunt toepassen of waar je van kunt afwijken met uitleg. Pas toe of leg uit dus. Maar goed, hier stoeit men dus nog over.

Overigens zullen al die voorwaarden niet in de wetswijziging komen maar in regelingen rondom die wet. Dan komt het bijvoorbeeld in een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB). De regeling rond de gegevenslevering van bibliotheken zit nu al bijvoorbeeld in zo'n constructie. 

Punt 3: Zorgplicht en financiering: Een overgangsregeling met extra geld voor kleinere gemeenten

Dan de de financiering van de zorgplicht. Wat weten we daar al van met deze brief? In de vorige brief werd in ieder geval al gemeld dat het bedrag - € 53,7 miljoen structureel - toegevoegd zou worden aan het gemeentefonds. Het meest logisch leek toen dat dit algemeen naar het gemeentefonds zou gaan. Dat past bij de decentrale verantwoordelijkheid van gemeenten die zelf invulling geven aan de opdracht voor de bibliotheek. Als dat zou gebeuren zou het bedrag naar rato van inwonertal - dat is het criterium voor cultuurgelden in het gemeentefonds - verdeeld worden over gemeenten. Dan zou elke gemeenten ongeveer € 3,- per inwoner extra krijgen met als verzoek dit te besteden aan de zorgplicht rond de bibliotheek. 

Nu staat er er het volgende in de bibliotheekbrief over de financiering:

'Voor de invoering van de zorgplicht is vanaf 2025 een structureel budget van circa € 54 mln. beschikbaar. De omvang van de extra taken voor gemeenten, openbare lichamen en provincies moet daarmee in balans zijn. Een punt van aandacht is de aansluiting van de periode van de Spuk (2023-2024) op de periode na invoering van de gewijzigde Wsob.' 

en

'Bij een bekostiging via het gemeentefonds worden de middelen in principe over alle 342 gemeenten verdeeld.  Mogelijk is een overgangsfase nodig om toe te groeien van de periode van de Spuk naar de generieke bekostiging via het gemeentefonds. Mogelijk is een overgangsfasen nodig om toe te groeien van de huidige verdeling van de middelen onder de gemeenten die in de periode 2023-2024 deelnemen aan de Spuk naar een verdeling over alle gemeenten via zorgplicht. Ik onderzoek of een tijdelijke decentralisatieuitkering met een basisbedrag per gemeente, aangevuld met een bedrag per inwoner daarvoor een optie is. Hiermee worden kleinere gemeenten in staat gesteld de vestigingen die in 2023 en 2024 zijn opgebouwd, voort te zetten.'

Hieruit blijkt duidelijk dat het beeld van de financiering is gekanteld. Er wordt nu voor een tussenoplossing gezocht via een decentralisatieuitkering. 

Daar zijn, denk ik, drie redenen voor. Op de eerste plaats liggen gemeenten nogal overhoop met het Rijk over de gemeentelijke financiën. Vanaf 2025 zou het gemeentefonds verlaagd worden door het Rijk. Dat leidt onvermijdelijk tot bezuinigingsgedrag bij wethouders. En die zeggen dus ook tegen het Rijk dat het niet zeker is dat zij de extra gelden voor bibliotheekwerk doorzetten naar de bibliotheek als ze zelf nog een gat in de begroting hebben. Dat noemen ze overigens het ravijnjaar voor gemeenten. Nu is de verwachting dat dat ravijnjaar gedempt of grotendeels gedempt gaat worden en dat dit zeker in een nieuw regeerakkoord zal komen. In een vorig artikel schreef ik daar ook al over. Maar goed, vooralsnog ligt dit dus nog op tafel. 

Het tweede argument dat je kunt noemen om af te wijken van een algemene overheveling naar het gemeentefonds is dat dit alleen zin heeft als het begrip 'volwaardige bibliotheek' ook echt helder en meetbaar geformuleerd is. De verwachting is dat die beschrijving en regeling nog wel even op zich zal laten wachten en dat die ook nog niet bij de wetswijziging klaar is. Dan maak je dus eigenlijk geld over naar gemeenten zonder dat gemeenten precies weten welke verplichting erbij hoort. Daar kunnen gemeenten dan alle kanten mee op. Ergo, de staatssecretaris wil daar meer zekerheid over. 

En het derde argument is dat als de wet niet op 1 januari 2025 ingaat, er een regeling moet worden gevonden om toch het geld uit te keren aan gemeenten. Op dit moment is er alleen een SPUK-regeling en de SPUK-regeling nog een keer toepassen in 2025 met € 53,7 miljoen lijkt niet heel zinvol. Door er een  decentralisatieuitkering van te maken en te benoemen dat deze aansluit bij de huidige SPUK-regeling, ontstaat ook hier wat extra tijd om alles zorgvuldig af te handelen. 

Overigens kun je op je vingers natellen dat de grootste steden wel in het verweer zullen komen tegen zo'n regeling. Zij hebben hun lobby vaak goed op orde. Maar ik vind het wel een handige optie waarmee je kleinere gemeenten tijdelijk een extra zetje geeft.

De brief geeft wel aan dat die overgangsregeling per 2025 in moet gaan maar dat de wetswijziging nu naar verwachting pas begin 2025 naar de Kamer zal gaan. De vroegste ingangsdatum voor de gewijzigde wet lijkt daarmee 1 juli 2025 of 1 januari 2026. Maar het geld blijft dus wel beschikbaar en moet in 2025 dus ook al naar de gemeenten. 

Punt 4: Onderzoek Bibliotheek op school: een slordige € 200 miljoen structureel nodig

Hoewel de meeste aandacht terecht uitgaat naar de zorgplicht, wordt in een paar bijzinnen en achterin de brief misschien nog wel veel belangrijker nieuws gemeld. En dat gaat over de structurele financiering van de Bibliotheek op school en Boekstart. Onlangs werd bekend dat er een driejarige regeling komt voor in totaal € 74 miljoen.  Dit als verlenging van de eenjarige impulsregeling van € 12,9 miljoen. 

Nu wordt gemeld dat ook dat het rapport van de KWINKgroep beschikbaar is. Ze meldt dit als volgt: 

'In opdracht van het ministerie van OCW heeft KWINK groep onderzoek gedaan naar de duurzame verankering van de Bibliotheek op school. Het uitgangspunt van het onderzoek is de motie van de Kamerleden Mohandis, Westerveld en Werner.  U treft het onderzoek als bijlage aan. Mijn beleidsreactie op dit onderzoek volgt in 2024.' 

Wat mij betreft had er nog wel een zinnetje bij gemogen. Namelijk met het bedrag dat genoemd wordt in het KWINK-rapport dat meegaat als bijlage. Er is namelijk  € 150 miljoen structureel nodig om de ondersteuning van bibliotheken aan het primair onderwijs te borgen. € 100 miljoen voor de scholen en € 50 miljoen voor de bibliotheken. Daarnaast zou er een kleine € 40 miljoen nodig zijn aan bibliotheekkosten voor het voortgezet onderwijs. Zo'n € 190 miljoen samen dus. Daarbovenop zou zo'n 8,8% gereserveerd moeten worden voor landelijke ondersteuning. Alles bij elkaar dus zo'n 200 miljoen. En dan is de kinderopvang nog niet meegenomen. Eerlijk is eerlijk, het is nog een hele ruwe rekensom maar de opmaat voor structurele borging voor de regeling van € 74 miljoen wordt hier wel neergezet. De staatssecretaris zal in 2024 met een beleidsreactie komen. En ik vermoed dat dit samen met de minister van Onderwijs zal zijn. 

Het lijvige KWINK-rapport laat ik denk ik nog een keer terugkomen. Goed werk van KWINK. Bovenstaande plaat komt daar bijvoorbeeld uit waar alle overwegingen opstaan die gemaakt moeten worden. Al die overwegingen pelt het rapport één voor één af. Dat is echt knap gedaan. Daar is dus nog wel meer over te vertellen maar dat zou geen recht doen aan deze puntige duiding. 

Verder nog?

Nou, voor de gemiddelde bibliotheekdirecteur zal het bovenstaande wel het belangrijkste zijn. Ik zal er aan het slot van dit artikel nog wel een conclusie aan toevoegen. 

Toch is bibliotheekwerk meer dan alleen die lokale bibliotheken in Europees Nederland. De brief gaat ook zeer terecht in op de goede stappen die gemaakt worden voor Caribisch Nederland. Het is mooi om te zien hoe de KB en ook de POI's nu stappen zetten om Caribisch Nederland - op voor hen passende wijze - te ondersteunen. En bijzonder is ook dat de zorgplicht integraal wordt doorgetrokken naar de openbare lichamen. Daaruit spreekt echt de wens om tot passende gelijkheid te komen tussen Caribisch en Europees Nederland.

De brief zal naar ik heb begrepen behandeld worden bij de behandeling voor de begroting van heel OCW. Normaal gesproken wordt Cultuurbegroting nog apart behandeld maar door de verkiezingen worden zaken in elkaar gedrukt en staat die behandeling volgens mij ook pas in januari gepland. Dat betekent dat deze brief waarschijnlijk minder aandacht zal krijgen dan dat het anders zou hebben gehad. Maar het betekent ook dat dit beleid naar verwachting ook gewoon vlot door kan.

Eén conclusie: niet aarzelen maar doen!; en zorgvuldigheid en tempo combineren

Mijn conclusie is dat de ambtenaren met deze brief de staatssecretaris een scenario hebben gegeven waarmee ze én de zorgplicht zorgvuldig kunnen afhandelen én de investeringen in bibliotheekwerk op  schema houden. Complimenten daarvoor. Weer een puik stukje werk. 

De keus voor de decentralisatieuitkering vind ik een heel verstandige. Belangrijk is in ieder geval wat de financiële consequenties voor 2025 gaan worden en welke bedragen beschikbaar komen voor gemeenten. Vroeg in het voorjaar van 2024 worden overal de begrotingen al gemaakt. Als het dan niet bekend is, gaat iedereen op de rem staan. En ik zie vooral dat de staatssecretaris dat niet wil. 

Helder is ook dat het begrip zorgplicht nog invulling behoeft en dat dat geen eenvoudige opgave is. Het is dus zoeken naar consensus tussen alle partijen over welke opgaven je samen oppakt en hoever je kunt komen met de middelen die je met elkaar hebt. 

Naast het tempo rond de zorgplicht zien we dat ook de borging van Bibliotheek op school en Boekstart nog vol op het netvlies staat. Ook die borging gaat in het komende jaar zijn plek krijgen. 

Demissionair staatssecretaris Uslu mag dan misschien demissionair zijn maar ze neemt nog alle ruimte om door te pakken. En dat is mooi. Weer een brief waar de sector blij mee kan zijn. De brief is een oproep aan de sector om niet te aarzelen maar om met optimisme en ondernemerschap door te blijven gaan.

En dat alles in de week waar de politieke grond onder onze voeten trilde. Tussen alle lawaai werd er stilletjes doorgewerkt voor het bibliotheekwerk. In al die drukte sluit ik af met een gedicht. Het is het gedicht van de ons te vroeg ontvallen Adriaan Jaeggi en hij bood het aan in 2007 bij opening van de nieuwe OBA.

gebed

(uit te spreken in een bibliotheek)

Boek, vertel me hoe te leven
hoe ik de liefde moet overwinnen
vertel hoe anderen dat deden
wat de weg is, hoe
de kost te winnen

Boek, wij spreken in iconen
als Jolly Roger: avontuur,
een bloedend hart voor
liefde, eclips wijst ons
de toekomst.

Kien, Bandini, Biberkopf,
Schveyk, Tiuri, Windvaantje,
Horse Badorties, Oblomov.
Owen, Rosenberg, Sassoon:
Egidius.

Boek, vertel me hoe te branden
als een tijger in de nacht.
Vertel het ook aan anderen, als
ze radeloos zijn en dwalen, als
hun afgod naar ze lacht.

Boek, wij zijn allang verloren
wees ons dus steeds genadig. Ik getuig
dat er één is van elk van ons
en elk boek is mijn profeet.
Zorg dat iedereen dat weet.

Boek, vertel ons hoe we leven.

Wat betekent de bibliotheekbrief voor lokale bibliotheken?

 

"Hé Mark, kun je ons even kort uitleggen wat er in de bibliotheekbrief staat?" Het zal een vraag zijn die me de komende week wel een paar keer gesteld zal worden dus ik pak hier de handschoen maar op. Wat moet u er als lokale bibliotheek mee en waar moet u zich op voorbereiden?

Want dat er een sloot geld aankomt dat is zeker. Met ronkende termen  - 'Miljoenen voor biblitoheken' werd dat al afgelopen weken in de ether geslingerd. Lees hier de artikelen van De Volkskrant en hier van de NRC. En de berichten hebben gelijk, de bibliotheekbrief die nu uitkomt is de laatste politieke stop voordat de staatssecretaris en de ambtenaren het geld ook werkelijk kunnen uitgeven. 

Ik zette het voor u op een rijtje wat de bedragen voor gemeenten en lokale bibliotheken gaan betekenen en geef er wat toelichting en duiding bij. Zo kennen we elkaar toch? 

Waar ging het ook al weer om?

In het regeerakkoord was aangekondigd dat er € 170 miljoen extra beschikbaar zou komen voor Cultuur. Bibliotheken zouden daar één van de ontvangers van zijn. In het voorjaar kwam de hoofdlijnenbrief Cultuur uit en werd een eerste aanzet gegeven maar nog steeds niet gemeld hoeveel geld er beschikbaar zou zijn. Die duidelijkheid kwam pas bij de miljoenennota. Helder werd  toen dat er 62 miljoen beschikbaar zou komen in een opbouwend bedrag. Bij de behandeling van de hoofdlijnenbrief Cultuur zegde de staatssecretaris toe in het najaar met een bibliotheekbrief te komen. En die brief is er nu dus en geeft inzicht hoe die 62 miljoen de komende jaren verdeeld zal worden. En die verdeling van dat geld ziet er als volgt uit.

Die brief waar het allemaal om gaat vindt u hier. En als u bibliotheekdirecteur bent, is het eigenlijk wel verplichte literatuur zeg ik er vast bij.Okee, tot zover de inleiding. Wat moet u ervan onthouden voor uw lokale bibliotheek? Nou twee grote punten en paar randzaken. 

Punt 1: Er komt vanaf 2025 zorgplicht en gemeenten krijgen hier structureel zo'n € 3,- per inwoner extra voor

Het grootste en wat mij betreft historische wapenfeit is dat deze brief de gemeenten gaat verplichten om een bibliotheek te hebben. En niet zo maar een bibliotheek maar een 'toekomstgerichte' bibliotheek. Het moet uit zijn met de verschraling in het aanbod, de sluiting van vestigingen of het verminderen van activiteiten. Voor dit punt is vanaf 2025 € 53,7 miljoen gereseveerd. Structureel. 

De staatssecretaris schrijf hierover: 

'Het is mijn voornemen de huidige ‘bevorderingstaak’ om te zetten in een zorgplicht voor gemeenten en provincies. De zorgplicht heeft als doel dat het netwerk kwantitatief en kwalitatief in stand blijft en kan bijdragen aan lokale maatschappelijke opgaven. Bij de invoering van de wetswijziging worden structurele middelen toegevoegd aan het gemeentefonds volgens een nader te bepalen verdeelmodel.'

Bijzonder is dat de staatssecretaris een zorgplicht noemt voor zowel provincies en gemeenten maar het geld vervolgens volledig toewijst aan de gemeenten. Specialisten die het verdeelmodel voor gemeenten kennen, zeggen dat binnen het culturele domein dit soort gelden vooral langs de lijn van het aantal inwoners wordt toegevoegd aan het gemeentefonds. Dat zou met deze omvang per 2025 zo'n € 3,- per inwoner extra zijn voor bibliotheekwerk. De mopperaars onder ons zullen zelf bij zo'n historisch feit nog zeggen dat de gemeente daar zelf nog wel wat vrijheid bij heeft en dat we dan nog moeten zien dat het bij bibliotheken komt. Nou, dat is maar ten dele waar. Op de eerste plaats hebt u als bibliotheek twee jaar de tijd om mooie plannen te maken die precies bij die € 3,- passen en ten tweede moet het begrip 'toekomstgerichte bibliotheek' nog ingevuld worden.

Want het begrip 'toekomstgerichte bibliotheek' zal datgene zijn waartoe de gemeente verplicht zal worden en dat zal in een wetswijziging van onze bibliotheekwet moeten worden vastgelegd. De staatssecretaris heeft een bijna kamerbrede opdracht op dit punt en ze maakt het zelf ook tot prioriteit. Geloof maar dat dit punt niet zo maar van tafel gaat of dat men het zover laat komen dat gemeenten het geld in de beroemde lantaarnpalen kunnen stoppen. 

Probleem is echter wel die definitieve van die robuuste en toekomstgericht bibliotheek. Vraag tien mensen wat de definitie hiervan is en je krijgt tien verschillende antwoorden. Je kan aan tal van zaken denken: nabijheid van bibliotheken, breedte en aantal van activiteiten, omvang collectie, kwaliteit van personeel, certificering en ik vermoed dat u er zelf nog wel wat aan toe kunt voegen. Als ik directeur van de VOB was, had ik daar nu een werkgroep voor gestart en het ministerie aangeboden dat samen met ze in te vullen. En ook gemeenten zullen er ongetwijfeld wat over te zeggen willen hebben. Kortom, u ziet hier het poldertraject al aankomen.

Maar samengevat: die plicht komt en dat extra geld ook. Dus beste bibliotheekmensen: maak plannen wat er kan met € 3,- per inwoner extra! Welke toekomstgerichte stap gaat u zetten? 

Voor de goede orde: in 2021 was de gemeentelijks subsidie voor exploitatie van bibliotheken € 23,92 per inwoner. Het Rijk legt er dus meer dan 10% bij. Wijs mij de overheid aan die u dat er de afgelopen jaren er in één klap bij heeft gegeven. En dat weet u hoe blij u moet zijn met deze stap.

Punt 2: Een tijdelijke regeling in 2023 en 2024

In aanloop naar 2025 staat voor 2023 en 2024 oplopende bedragen genoemd voor de fysieke bibliotheek van € 18,7 miljoen en € 38,7 miljoen. Dan is er nog geen zorgplicht voor gemeenten, die is dan nog in voorbereiding. Wat moet er met deze bedragen gebeuren?

Daar schrijft de staatsecretaris over:

'Ik wil het beschikbare budget inzetten waar dit het hardst nodig is en het meeste maatschappelijke effect kan hebben. De nadruk van de maatregelen voor de korte termijn ligt daarom op gemeenten zonder fysieke bibliotheek en op de terugkomst en verbetering van de bibliotheek in wijken met een grote maatschappelijke opgave en in niet-stedelijke regio’s waar de afstand tot de bibliotheek te groot is geworden. In kleinere gemeenten kan het de voorkeur hebben als buurgemeenten samen een volwaardige bibliotheekvoorziening realiseren boven ieder afzonderlijk een beperkte eigen fysieke locatie.'

De staatssecretaris noemt hier drie specifieke groepen: gemeenten zonder bibliotheek, bibliotheken in gebieden met grote maatschappelijke opgaven en bibliotheken in niet-stedelijke regio's waar de afstand tot de bibliotheek groter is. En bij dat laatste zegt ze dat het daarbij kan dat een gemeente geen bibliotheekvoorziening heeft maar goede afspraken kan maken met nabije buurgemeenten. Op een andere plek meldt ze ook nog dat deze regeling moet aansluiten op de verdeling zoals die later gaat plaatsvinden bij de zorgplicht. 

Wie de beslisnota leest die ook bij de brief leest, ziet dat daar ook een planning bij zit waarin gemeld wordt dat op dit moment die regeling moet worden voorbereid en dat in 2023 en 2024 deze regeling twee aanvraagmomenten zal kennen en in twee tranches zal uitkeren. 

Nu mag ik zelf af en toe meedenken bij het ministerie en dan zie ik wel dat die regeling nog best een puzzel is. Enerzijds moet de regeling zich beperken tot bepaalde bibliotheken maar zie je tegelijkertijd dat maatschappelijke opgaven zoals in het bibliotheekconvenant staan, in elke gemeente voorkomen.

Op één punt ben ik nog eens dieper gedoken. En dat is die van de bibliotheken zonder bibliotheek of zonder volwaardige bibliotheek. Om hoeveel gaat het er dan eigenlijk? In de wetsevaluatie die Kwink destijds opstelde is daarbij stil gestaan. Kwink kwam destijds tot zestien gemeenten. Als ik die lijst doorkijk, zie ik dat er daar ondertussen al vijf gemeenten van afgevallen zijn. Dat komt door gemeentelijke herindelingen (Haaren), door her-aansluiting bij een bibliotheek in het stelsel (Montfoort, Buren) of door fusie van een bibliotheek (Brunssum). Tot slot stond Zaanstad om een wat semantische kwestie op de lijst maar dat weiger ik toch niet een onvolwaardige bibliotheek te noemen. 

Blijven er - maar - elf gemeenten over. En zelfs daar is nog wel wat bij op te merken, het ligt behoorlijk genuanceerd. De kaart van die elf gemeenten is de volgende. 

Zo staan Blaricum en Rozendaal (een mini-gemeente bij Arnhem) op de kaart. Beiden gemeenten nemen al deel aan een volwaardige bibliotheek namelijk Huizen-Laren-Blaricum en Veluwezoom. Blaricum ligt tegen Huizen aan en Rozendaal tegen Velp. Voor beide gemeenten en hun inwoners al jaren een passende oplossing. Voor Roerdalen geldt dat er wel vrijwilligersbibliotheken zijn maar dat de gemeente wel bijdraagt aan Bibliorura voor ondersteuning. Zo'n zelfde constructie kent Alphen Chaam.  Voor Veere en Noord-Beveland geldt dat hier een uitgebreide servicebus rijdt. En in Lopik en Waterland is Karmac nog actief met beperkte dienstverlening maar ook hier investeren gemeenten al wel in bibliotheekwerk. En de gemeente Waterland keer per 2023 dan ook nog eens terug naar de bibliotheek Waterland. Allemaal gemeenten die al investeren in bibliotheekwerk en Waterland verdwijnt per 2023 van deze kaart. Vanaf dat moment is Karmac alleen nog in Lopik actief. In Albrandswaard zijn twee afhaalpunten van Bibliotheek AanZet. De enige gemeente die echt niks uit lijkt te geven aan bibliotheekwerk is Uitgeest. 

Als je dat zo op een rijtje zet dan zie je dat zelfs bij deze elf gemeenten het reparatiewerk ook nog wel meevalt. Zeker, investeren kan zeker nuttig zijn maar we beginnen niet op nul. Dus breng Lopik weer onder bij Lek en IJssel, kijk nog eens een naar de afhaalpunten bij Albrandswaard en de bussen in Zeeland. En ook voor Alphen Chaam en Uitgeest zijn wel passende oplossingen te verzinnen met naastliggende bibliotheken. Dit met aandacht en zorg voor al het werk dat afgelopen tijden vaak door vrijwilligers werd gedaan.  Nou ja, u ziet het wel, ik denk dat het wel moet lukken om hier in twee jaar uit te komen. 

Dat sluitende netwerk gaat er dus komen, wat ik u brom. De middelen zijn er dus aan de slag! Dus naastliggende bibliotheken: hup, aan het werk!  En om eerlijk te zijn, hier is echt geen € 18,7 miljoen en € 38,7 miljoen voor nodig in 2023 en 2024 Met andere woorden er blijft zeker geld beschikbaar om (veel) breder te investeren. En die investeringen zullen breder zijn dan vestigingen en stenen. Want wie de staatssecretaris hoorde bij Op1, hoorde iemand die bevlogen vertelde over alles wat de bibliotheek maakt. En dat is veel meer dan stenen. 

Punt 3: Verder nog iets Deckers?

Verder nog iets in die brief, Deckers? Tja, ik leg natuurlijk de nadruk op de gelden voor lokale bibliotheken maar er worden ook nog wat goede zaken gemeld over bibliotheekwerk in Caribisch Nederland, over digitaal bibliotheekwerk en... over leesbevordering. Over die leesbevordering wil ik nog wel wat zeggen. Want wat je daar in de brief bij ziet staan gaat over twee zaken. Op de eerste plaats is de langlopende vete over leenrechtvergoeding op scholen nu structureel opgelost. Het ministerie zal hier de komende jaren een structureel bedrag voor beschikbaar stellen. En ten tweede geeft ze nog een kleine impulssubsidie op dit vlak. Maar de staatssecretaris geeft ook aan dat het vervolg nu moet komen uit het masterplan Basisvaardigheden van minister Wiersma. Uslu parkeert de bibliotheken met haar brief maximaal voor zodat Wiersma het stokje over kan nemen bij zijn Masterplan Basisvaardigheden.  Handig gedaan. Nu Wiersma nog. Hoewel ik daar verwacht dat hij het initiatief laat aan de scholen als ze het geld krijgen. Dus beste bibliotheken: begin met plannen voor 100% Bibliotheek op school in uw gemeente. Maar het geld daarvoor zou van de scholen moeten komen. Nu om tafel dus met de scholen over een lees-ecosysteem in uw hele werkgebied. Dit dus naast het geld dat u vanaf 2025 van uw gemeente krijgt. 

Dus?

Wanneer las u voor het laatst een overheidsdocument waarin zo fors werd geïnvesteerd in bibliotheekwerk? Om eerlijk te zijn schreef ik de laatste tien jaar mijn vingers blauw aan creatieve bezuinigingsplannen. En u waarschijnlijk ook. Maar de knop moet om. Ga weer denken in investeringen en uitbreiding van dienstverlening en maak de plannen hiervoor klaar. Ga onderhands in overleg met uw gemeente, verken waar u samen naar toe wilt en welke snode plannen u kunt maken om uw inwoners slimmer, creatiever en vaardiger te maken. De tijd is rijp! 

Met deze bibliotheekbrief en het kameroverleg dat er op volgt passeren wij nu de laatste politieke stop voordat die investeringen zullen starten. We gaan op weg naar een zorgplicht voor gemeenten voor een toekomstgerichte bibliotheek. Ik noem dat een historisch moment in de bibliotheekgeschiedenis.