dinsdag 8 oktober 2013

Zeven ontboezemingen van een collectioneur en één prangende vraag

oud papier
 
In de afgelopen tijd heb ik samen met een leuk team voor 18 bibliotheekorganisaties in Gelderland collectieplannen gemaakt. Daarbij heb ik nogal wat gezien van collecties. Een paar observaties ga ik met u delen. Wat viel mij op, wat maakte me blij en wat deed mij de wenkbrauwen fronsen? Zeven observaties.

Observatie 1: CD-collecties bijna compleet verdwenen
Na alle 18 bibliotheekinstellingen bezocht te hebben, kon ik concluderen dat er nog twee vestigingen waren die CD's bleven aanschaffen. Twee van de 91 vestigingen waar we voor werken. Nog opvallende is dat het niet de grootste vestigingen zijn: Wageningen en Ermelo.  Arnhem is gestopt bij de overgang naar Rozet en CODA heeft onlangs besloten om ook te stoppen met de CD-collectie.

Nu is afscheid nemen van oude vormen niet erg, mits je ook een goede andere invulling geeft. Want is er geen vraag meer naar muziek? Welnee, ik zie meer 'oortjes' dan ooit om me heen.

Gelukkig hebben we instellingen als de Musidesk en Muziekweb. Maar ik krijg toch een angstig gevoel dat de toegang tot dit soort collecties toch echt zo maar kan verdwijnen. En dat terwijl we in provinciale netwerken vaak met elkaar belijden dat we gezamenlijk toegang willen blijven bieden tot alle vormen van kennis en informatie.

Uiteraard roept u hier dat internet deze markt heeft overgenomen. Met alle piraterij van dien. Maar bibliotheken hebben wel degelijk een mooie aanzet voor emuziek bij Muziekweb. Dat licht zetten we wel compleet onder de korenmaat. Even uit uw hoofd: weet u waar emuziek staat op uw eigen website? En heeft u de dienst al eens uitgeprobeerd? Nee? Dan is het hoog tijd dat u dat gaat doen. En als we dat gedaan hebben moeten we deze dienst veel beter met elkaar over het voetlicht brengen.

Observatie 2: DVD-collecties: leengeld maakt het verschil
Bijna elke bibliotheek heeft speelfilms voor volwassen en jeugd. Sommige bibliotheken vragen leengeld, andere niet. Het verschil is opmerkelijk. Bij bibliotheken zonder leengeld zijn deze collecties vitale onderdelen geworden. De uitleenfrequentie ligt tussen 8 en 12. Geen bibliotheek denkt erover om ermee te stoppen.

Anders is dat bij bibliotheken die leengeld vragen. Daar blijft de uitleenfrequentie steken tussen de 2 en 3 keer per jaar. En bij die bibliotheken heb ik de eerste geluiden gehoord om te stoppen met de aanschaf van DVD's.  Soms adviseer ik om het leengeld dan eraf te halen. Sommige bibliotheken zijn echter dan weer bang dat deze collectie te hard gaat lopen en te veel van het collectiebudget op zal slokken.

Een opmerkelijk verschil.

Observatie 3: Strips
Sommige mensen denken dat de best lopende collectie wel de streekromans zal zijn. Dat is niet waar. Het zijn de B-stripboeken. De uitleenfrequentie van deze collectie ligt in bijna elke bibliotheek boven de 10.  Wie meer uitleningen wil halen, kan dit eenvoudig doen door meer strips aan te schaffen. Over strips en steekromans wordt weleens minachtend gedaan. Ik denk dat dat volledig ten onrechte is. Voor strips geldt dat dit een collectieonderdeel is waar we ook veel jongens mee aan het lezen houden. Dit collectieonderdeel heeft een heel toeleidend karakter naar andere delen van de bibliotheek. Voor streekromans geldt dat we vooral oudere lezers nog heel veel letters en woorden laten lezen. Ik weet zeker dat dit een bezigheid is, die gekenmerkt kan worden als hersengymnastiek.

Observatie 4: Daisy
Nog een opmerkelijke afvaller: Daisy-roms. Een aantal jaren geleden nog met een mooie startsubsidie van Aangepast Lezen geïntroduceerd. En nu constateer ik dat bijna alle bibliotheken zijn gestopt met het aanschaffen van Daisy-roms. De reden: je bent verplicht vast te leggen van klanten dat ze leesgehandicapt zijn. Bibliotheken zien deze eis niet zitten en haken massaal af. De uitgevers met hun koudwatervrees hebben deze dienst na een enthousiaste start dus finaal de nek om gedraaid.

Observatie 5: D-collecties
En dan nog mooi nieuws om mee af te sluiten: in Young adults wordt geïnvesteerd. In elke bibliotheek is een zogenaamde D-collectie in opbouw. Soms apart gepresenteerd bij de jeugdafdeling, soms apart bij de volwassenen en soms geïntegreerd bij de volwassenen. Bij het afscheid van VOB-directeur Jan-Ewout van der Putten werd dit door hem nog vurig bepleit dat dit er moest komen. En jawel, in veel bibliotheken staan nu mooie collecties voor deze cross-over literatuur.

Observatie 6: Waar zijn de ebooks?
In alle gesprekken met bibliotheken ging het altijd over fysieke boeken, dvd, cd's en andere media. Zijdelings kwamen ebooks ter sprake. Maar er is geen koppeling met al die ebook-initiatieven van Bibliotheek.nl. Het zou een zegen zijn als daar vanuit de inkoopcommissie met meer aandacht naar gekeken zou worden. Ik heb de indruk dat zelfs bibliothecarissen de bomen in het ebookbos kwijt beginnen te raken. Want met een ebookeregallerij, een Gutenbergcollectie, een Public Libary Online en een vakantiebieb-app hebben we best wat in handen maar het zijn ook allemaal verschillende platforms. Zucht.

Observatie 7: Papier is geduldig
Voor mij is in ieder geval helder dat collecties van lokale bibliotheken allang niet meer op zichzelf staan. Bibliotheken hebben elkaar nodig. Waar komen anders nog CD's of DVD's vandaan? Wij vinden het vanzelfsprekend dat de Centrale Discotheek Rotterdam wel blijft bestaan. Dat is een misvatting. Als iedereen denkt dat de ander wel zijn verantwoordelijkheid neemt, kan het zo maar zijn dat je in een provincie of als land geen CD's meer hebt. Dat er verschillende overheidslagen aan meefinancieren maakt het wat complexer maar ontslaat niet van die gezamenlijke verantwoordelijkheid.

Kortom, er is op papier een collectie Nederland. Maar in de praktijk is er geen echte sturing. En ik vermoed dat in de provinciale directieoverleggen van bibliotheken, de collecties geen vast punt zijn op de agenda. En dat is wel bijzonder. Want na personeel en gebouw is dit wel het op twee na grootste budget van bibliotheken. 

Eén pragende vraag
Met een Nationale Bibliotheek Catalogus voor de deur waarin we onze collectie weer wat groter maken voor de burgers en waarin alle digitale ontwikkelingen samen komen, met krimpende budgetten waarmee steeds slimmer georganiseerd moet worden en in een wereld die steeds digitaler wordt, stel ik mij de vraag: sturen we hier wel genoeg op? Innoveren we wel genoeg met dat nog steeds grote collectiebudget? Ondanks alle innovatie, denk ik, dat dit een terrein is waarop te weinig landelijke afstemming plaats vindt. Maar wie moet je hiervoor aan tafel vragen? Doet u mij eens een suggestie.


1 opmerking:

Rianne Brouwers zei

Mark, het SIOB pakt die handschoen graag op!