Een pleidooi voor oppervlakkigheid

‘En toen wisten we alles, was alles meetbaar, en toen mocht de koning alleen nog lintjes knippen, en toen mocht je helemaal nergens meer roken, en toen was iedereen in balans, en toen was alles live, en toen sprak de wet voor zich, en toen waren we gelukkig, en toen waren we alleen nog een brein en toen hadden ook dieren rechten, en toen was iedereen gelijk.

En zo groeven we ons eigen graf.’

Het zijn de hoofdstukken uit het boek ‘En toen wisten we alles’ van de jonge filosoof Coen Simon. Het boek is een pleidooi voor oppervlakkigheid. De afgelopen weken heb ik het boek met een glimlach gelezen. Simon hekelt de superioriteit van de wetenschap en vooral Robert Dijkgraaf – tot voor kort toch de ongekroonde koning van de wetenschap moet het ontgelden. Maar er zijn er wel meer die een sneer van Simon krijgen: Dick Swaab, Mark Mieras, Geert Wilders en Bram Mosckowicz. Om er maar een paar te noemen. 

Powers of ten

Simon haalt in zijn boek een filmpje aan de Dijkgraaf gebruikte bij diens optreden in zomergasten: de powers of ten. Een filmpje waarmee extreem uitgezoomd en ingezoomd wordt op het menselijk bestaan. De uitersten van ons weten, zeg maar. Dijkgraaf wilt met het filmpje aantonen wat de wetenschap allemaal wel niet kan en dat wat we niet weten steeds kleiner wordt. Simon vraagt zich vervolgens af hoe iemand kan beweren dat wat we niet weten steeds minder is, als we niet weten wat we niet weten. En vanaf dat punt gaat Coen Simon hetzelfde principe toepassen als Dijkgraaf op heel veel onderdelen van ons leven. Hij zoomt in en hij zoomt uit en telkens constateert hij hoe wij zelf ons voorstellingen maken om de werkelijkheid te vangen. En hoe wetenschappers beelden proberen in te vullen die ze zelf gecreëerd hebben.

Van wetenschap gaat hij naar liefde. Van de liefde naar onze gezondheid en onze gelijkheidsidealen. En van de gelijkheidsidealen naar de politiek.Van de politiek gaat hij naar religie en spiritualiteit en eindigt hij – net als iedereen – bij ons sterven en de dood.

In- en uitzoomen

Het in- en uitzoomen op al die aspecten van ons leven levert veel informatie op en houdt ons bezig. Maar Simon betwijfelt of al dit onderzoek wel de onderbouwing van de werkelijkheid is. We hebben een enorme hang naar autoriteit. En door de wetenschap vult die autoriteit steeds vaker in. En door die wetenschap tot werkelijkheid te verklaren, creëren we letterlijk en figuurlijk onze werkelijkheid. Om er vervolgens ook moeilijk weer van los te komen. Hij zegt met Plato: ‘we leven in een voorstelling’. Niets ontstijgt ons voorstellingsvermogen en daarmee zijn we gebonden aan de oppervlakte. Ongeacht of we in- of uitzoomen, het blijft een gezichtspunt.  Ons leven zit altijd aan de oppervlakte.De oppervlakkigheid waar hij voor pleit gaat over een oefening in kijken en geduld. Over zelf blijven kijken en zelf blijven handelen. Een boek dat je doet stilstaan bij de dubbele bodems van het leven.

Zet niet elke wetenschapper of deskunige op een voetstuk. Dus ook niet een filosoof en ook niet een blogger.  Leef vanuit je eigen oppervlakte. Lees dus ook vooral zelf dit boek en geloof mijn mening niet. Lang leve die oppervlakkigheid!

Coen Simon in de Overijsselse catalogus
Coen Simon bij VPRO-boeken