U wist inmiddels al dat ik iets had met geschiedenissen. En aangezien ik de Bibliotheektweedaagse zeer vroegtijdig moest verlaten door een voor mij bekend mechanisch defect aan mijn lichaam betekende dat het bed induiken. En dat dat deed ik met het inmiddels veel bewierookte boek van David van Reybrouck: Congo, een geschiedenis. Het boek heeft de Jan Greshofprijs, de Libris Geschiedenisprijs én de AKO-literatuurprijs gewonnen.
Deze zomer had ik het al gekocht. Stapgsgewijs was ik er al in begonnen. Deze dagen las ik het als een roman uit. Van Reybrouck vertelt de geschiedenis van Congo aan de hand van mensen. Mensen die zelf alles hebben meegemaakt. Al gelijk in het eerste hoofdstuk wordt Nkasi opgevoerd. Een man die ook op de voorkant van het boek prijkt en die zegt 126 jaar oud te zijn. Zijn verhalen lijken te kloppen met dat feit. Hij heeft koning Leopold II nog "live" meegemaakt. De rest van zijn familie was overigens ook al zo oud.
En zo gaat Van Reybrouck de hele geschiedenis door. Van de grote boef Leopold II naar de grote troep kleine boefjes in de koloniale periode. Om vervolgens na de onafhankelijkheid te zien dat de ene na de andere corrupte leider opstaat.
Hij beschrijft hoe Mobutu vlak voor de onafhankelijkheid voorop de brommer zit met Lumumba. Alsof je er zelf bij bent. Twee vrienden. Mobutu zal twee jaar later Lumumba helpen ombrengen.
Of wat te denken van het verhaal van een piloot die onder Mobutu diende en die te weinig verdiende met zijn eigen salaris en daarom standaard hun kerosine verkocht als ze op een vliegveld zijn. Maar ook zijn verhalen over hoe politieke tegenstanders ook hier uit vliegtuigen worden gegooid.
En dan begint een heel bloedig decennium van Congo. Het eind van de twintigste eeuw komen miljoenen mensen om bij de massaslachtingen tussen Hutu's en Tutsi's. Congo is dan een massaal slachtveld. Van Reybrouck laat een kindsoldaat aan het woord die dit alles als kindsoldaat heeft overleefd.
Het boek vertelt wat er gebeurt als generatie op generatie uitgebuit wordt. En hoe de hele samenleving corrupt wordt. De leiders steken de salarissen van ondergeschikten in eigen zak. De ondergeschikten persen vervolgens consumenten af. Consumenten gaan vervolgens stelen en moorden.
Een indringend boek. Maar vol menselijkheid. Hoe elke generatie weer opleeft bij een nieuwe leider en hoe ze elke keer weer bedrogen uitkomt. Hoe een land volledig naar de filistijnen is geholpen. In 1960 waren er 10 keer zoveel asfaltwegen als in 1980. En in 1960 was het Bruto Nationaal inkomen vijf keer hoger dan in 1980.
Maar het boek vertelt ook het verhaal hoe buitenlandse mogendheden zoals Amerika, Cuba, het IMF, het Oostblok en China zich mengen om eigen belangen veilig te stellen. Bij de miljoenenslachting aan het eind van de vorige eeuw stonden de Verenigde Naties machteloos toe te kijken. Ergo: de Fransen vochten aan de verkeerde kant mee omdat ze niet volledig ingelicht waren.
Hopeloos eindigt het boek niet (zie ook de video). Er is een hele prille democratie. Van Reybrouck doet nog een voorspelling voor de toekomst. Hij verwacht dat veel Congolezen hun fortuin gaan maken via China. En het geld laten terugvloeien naar hun eigen land. Eindelijk gerechtigheid. Laten we hopen dat Van Reybrouck gelijk heeft. Het land verdient het, de historie spreekt de voorspelling echter hardnekkig tegen.
Voor wie nog verder wil lezen verwijs ik naar de grootste boef uit de geschiedenis. Het ging toen om een boek van Hochschild over Leopold II die Congo als privé-bezit gebruikte. Minstens even indrukwekkend is het al wat oudere boek De gifhouten Bijbel van Barbare Kingsolver.
Lezen, jongens en meisjes!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten