De bibliothecaris die met een tractor protesteerde

Als u denkt dat alleen boeren met tractoren protesteren, dan hebt u het mis. Hierboven ziet u een foto van een protesterende bibliothecaris. En jawel, op een trekker. Ik zie u denken, protesterende bibliotheekmedewerkers? Bestaat dat? Jazeker, maar het is zeldzaam.  En protest met een tractor is nog zeldzamer, zo niet uniek. 

Help, de bibliotheek verzuipt! 

We spreken over het jaar 1983. In 1975 was de eerste bibliotheekwet ingevoerd die zorgde voor flink extra Rijksgeld voor het bibliotheekwerk. De contributievrijdom voor de jeugd was ingevoerd en sindsdien was het bibliotheekwerk geëxplodeerd. Jaar na jaar werden nieuwe en grotere bibliotheekvestigingen geopend. En telkens kwam er meer geld. 

In 1982 duikt Nederland de diepste recessie in sinds de jaren '50. De werkeloosheid liep heel snel op terwijl lonen nog gewoon met 7% stegen. Het kabinet Van Agt besloot tot zeer drastische bezuinigingen, een pakket van 12 miljard gulden (ca. € 5,5 miljard). Tegenstanders zeiden dat het land 'kapot bezuinigd' werd. Voorstanders zeiden dat er orde op zaken moest worden gesteld. Het was minister Brinkman die in 1983 daarom een generieke bezuiniging op het bibliotheekwerk zetten van, houd u vast, 18%. 

Na jaren van groei kwam de motor van het bibliotheekwerk abrupt tot stilstand. Er kwam verzet. En voor het bibliotheekwerk was het zelfs groot verzet. Op 11 november 1983 kwamen vele bibliotheekmedewerkers in Amsterdam bij elkaar om te protesteren. Daar is deze foto nog een getuige van. Daarvoor was er ook al een actiedag geweest in Amersfoort. De slogan: Help, uw bibliotheek verzuipt.

Wie op deze foto kijkt ziet rechts nog NBLC-directeur (voorloper VOB) Dick Reumer met sherlock-hoedje, in het midden met de dikke snor Eduard Duijker. Oud-gedienden zullen er nog wel meer herkennen. 

Boer Philipse

Naast dat grote protest was er ook kleiner protest. Zoals dat met de tractor van boer Philipse hierboven. De foto komt van Lex Kamphuis die in die tijd bibliothecaris was in Heteren. Ook hij wilde actie voeren. Het bestuur was er eigenlijk tegen omdat de bibliotheek ervoor gesloten moest worden. 'Ze lieten het toch doorgaan, omdat ik zo enthousiast was.', aldus Kamphuis. De bibliotheek ging dicht en het protest ging door.

Kamphuis: 'Voor het rijden met de tractor met platte kar, kreeg ik hulp van Heterenaar Fred Hendriksen, die lokaal bekend was door zijn creatie Boer Phlipse. Fred schreef als Boer Phlipse al langer columns in de dorpskrant en had ooit ook eens boekje geschreven met komische dorpsverhalen onder de titel ‘Efkes Douwe Jonges’. Dat boekje heeft hij destijds op zijn verzoek aangeboden aan de burgemeester in de bibliotheek Heteren. Als tegenprestatie heeft Fred mij toen geholpen met de actiedag.'

Het was koud die dag. Dus al rondrijdend rond Heteren werd er flink geblauwbekt. De tekst die Boer Philipse, in plat-Betuws, door de megafoon scandeerde is ook bewaard gebleven. 

Na de rondrit werden er bij burgmeester Bierman handtekeningen aangeboden waarvan de burgemeester beloofde om die over te brengen naar Den Haag. De burgemeester bood de demonstranten een glas wijn aan om warm te worden. Ik moet daar wel om glimlachen. Bierman die wijn aanbiedt. 

Burgemeester Bierman met bibliothecaris Lex Kamphuis

Hielp het protest? Nee, de bezuinigingen gingen gewoon door. Er vielen ontslagen, er sloten weer vestigingen en collectiebudgetten krompen. Sterker nog, in 1987 trok het Rijk de handen weer af van bibliotheekwerk en decentraliseerde het weer naar gemeenten en provincies in de Welzijnswet. De verplichting voor kleine gemeenten om met de provinciale bibliotheekcentrale samen te werken kwam te vervallen, al bleef die samenwerking in de praktijk vaak wel overeind. 

Maar, het was wel de enige keer dat bibliothecarissen met een tractor protesteerden. En Lex was de bibliothecaris die dat durfde. Waarvan akte.

Dank Lex Kamphuis voor deze mooie historie.

Wie verder wil lezen kan nog terecht bij dit artikel uit de dorpskrant.