Waar ik het niet over ga hebben omdat ik te boos ben
Ik ben ongelofelijk boos, woest zelfs. Donderdag bereikte mij via buitenlandse sites al het bericht dat Carla Hayden, de directeur van de Library of Congres, per mail was ontslagen door president Trump. De NOS kwam een dag later met het nieuws. De reden van haar ontslag: ze zou te veel inzetten op diversiteit, inclusie en gelijke kansen. Vriend en vijand zijn het erover eens dat een ontzettend goede directeur van de Library of Congress was. Hayden was de eerste vrouw, de eerste Afro-Amerikaan en sinds 1974 ook weer eerste beroepsbibliothecaris in deze functie. Deze directeur wordt louter ontslagen om wie ze is en wat ze uitdraagt. Lees ook het commentaar van de Amerikaanse Library Assocation die het een 'onrechtvaardig' ontslag noemen.
En ik schrijf er verder nog even niet over omdat ik bang ben dat ik eindig in een scheldpartij. En belangrijker dan roepen hierover is iets doen. En daar denk ik, samen met anderen, over na.
Van een directeur naar een functioneel beheerder: 6.200 kilometer verder werkt iemand stilletjes aan een onderzoek
Het gaat dus vandaag niet over een bibliothecaris in Washington maar over een functioneel beheerder in Bunnik. Zo'n 6.200 kilometer van Washington. Daar werkte de afgelopen tijd Christianne Spigt stilletjes aan een paar belangrijke onderzoeken. Ze onderzocht namelijk alle verschillende abonnementsvormen bij bibliotheken. Christianne is eigenlijk functioneel beheerder maar wie haar publicaties ziet, moet haar eigenlijk onderzoeker noemen. Eerder publiceerde ze al een overzicht van abonnenmenten voor jeugd en jongvolwassenen. Daarin laat ze zien hoe de gratis abonnementen voor jeugd tot 18 jaar toch nog kunnen verschillen met allerlei regels en ze laat vier varianten zien die bibliotheken hanteren voor abonnementen voor jongvolwassenen (zeg 18 tot 30 jaar).
Maar onlangs publiceerde ze ook het overzicht voor abonnementen voor volwassenen boven de 30 jaar. En wie al schrok van de diversiteit bij jeugdabonnementen, ziet pas een echt splijtzwam ontstaan bij abonnementen voor volwassenen. De gratis abonnementen niet meegerekend, telde ik bij de 132 bibliotheekorganisaties alleen al 417 verschillende abonnementssoorten. Ja, allemaal verschillend.
De bibliotheek als belwinkel
Sommigen in onze sector vinden dat elke Nederlander gewoon zo drempelloos toegang moeten hebben tot de bibliotheek tegen zo laag mogelijke kosten. Dat pleit voor één abonnement waarmee iedereen alles kan. En als het kan nog gratis ook. Lijkt mij een prima uitgangspunt.
Het is helaas niet de realiteit. We hanteren in dit land namelijk het principe van 'profijtbeginsel' bij publieke diensten. Dat betekent dat we vinden dat - ieder die dat kan - zelf ook deels moet bijdragen aan publieke voorzieningen. Daarmee kan de burger zelf afwegen of deze de publieke dienst wil gebruiken Het profijtbeginsel kwam begin jaren '70 van de vorige eeuw op. Dit principe heeft bijvoorbeeld door de jaren geleid tot vertienvoudiging van het collegegeld. Wie profijt heeft van een voorziening, betaalt mee. Dat is de gedachte.
Bibliotheken zijn in die ontwikkeling meegegaan. Soms zelf een beetje gedreven met wat marketingtheorieën waardoor er bij sommige bibliotheken een heel palet aan tarieven is ontstaan. Christianne Spigt laat in een grafiek zien, uit hoeveel abonnementen een 40-jarige kan kiezen. De meeste bibliotheken bieden drie tot vier typen abonnementen voor volwassenen aan. Dit nog even los van gratis abonnement tot een verhoogde leeftijd of abonnementen voor mensen met een laag inkomen. Maar er zijn ook bibliotheken waar het zelfs vijf, zes of zeven vormen zijn. En ja, ze zijn allemaal verschillend in hoogte, leentermijn, boetebedrag etc. Het is dat je eigenlijk altijd lid wordt van de bibliotheek in je eigen woonplaats maar verder lijkt de bibliotheek toch veel op een belwinkel met vele type abonnementen, combinatie-abonnementen en allerlei aanbiedingen.
Van 0 tot 108 euro voor een abonnement
Christianne is een hele integere onderzoeker. Dat merk je aan hoe ze cijfers presenteert. Alles gaat met alle nuance die het onderwerp verdient. Zo zet ze ook op een rijtje wat de variatie is in al die abonnementen als het gaat om tarief, inschrijfkosten, leengeld of hoeveel boeken je mag lenen.
En dan zie je dat in verschillende gemeenten een abonnement nog heel verschillend uit kan pakken. Het goedkoopste abonnement is gratis en voor niks, het duurste abonnement is € 108,- per jaar. Uiteraard zit er verschil tussen die abonnementen. Bij een gratis abonnement is het vaak een beperkt aantal uitleningen of je betaalt leengeld en er is geen toegang tot de online bibliotheek.
Decentraal stelsel
Maar wie zou inzoomen op de verschillende bibliotheken kan dus wel degelijk tegenkomen dat je in de ene gemeente voor dezelfde voorziening meer betaalt dan in de andere gemeente. En dat heeft natuurlijk alles te maken met het feit dat de bibliotheek een lokale voorziening is die in samenspraak met de gemeente tot uitvoering komt. Het AD deed in 2019 onderzoek naar rijbewijzen en constateerde toen dat het goedkoopste rijbewijs € 30,- kostte en het duurste € 102,-. En dat voor exact hetzelfde papiertje. Bij bibliotheken verschilt het aanbod dan vaak nog.
Ik denk dat veel (maar niet alle) bibliotheekdirecteuren graag een zo laag mogelijk contributietarief hebben. Maar de begroting vraagt om voldoende middelen en als de subisidie niet stijgt, is de contributie één van de weinige andere maatregelen als je de dienstverlening wilt handhaven.
Betaald abonnement (inclusief online bibliotheek) kost meestal tussen € 50,- en € 60,-
Om de abonnementen toch nog wat verder te vergelijken, splitste Christianne de abonnementen uit naar prijscategorie. Ze nam daarbij als ondergrens alle abonnementen die ook de online bibliotheek aanbieden. Om dat te kunnen doen moet een bibliotheek - conform de afspraken met rechthebbenden - minimaal € 42,- vragen voor een abonnement. En van de abonnementen die dan overbleven koos ze dan ook weer de goedkoopste.
'Bibliotheken lijken tegemoet te willen komen aan de wensen van diverse groepen leners en doen dit elk op hun eigen manier. Hierdoor is het geheel onoverzichtelijk. Naast prijsverschillen zijn er grote verschillen in voorwaarden, waarbij sommige voorwaarden zo extreem zijn (onbeperkt aantal materialen op de pas, een leentermijn van een jaar) dat ze meer lijken op een marketingactie dan op praktische voorwaarden.Het is begrijpelijk dat bibliotheken willen experimenteren met nieuwe abonnementsvormen, maar de verscheidenheid die nu is ontstaan is wel erg groot. Een simpelere abonnementsstructuur met meer samenhang tussen bibliotheken levert minder werk op voor bibliotheken en beheerders van het bibliotheeksysteem, en maakt het makkelijker voor klanten om een abonnement te kiezen.Daarbij dient uiteraard wel de lokale context, zoals hoogte van subsidie vanuit de gemeente, meegenomen te worden.'
"Partijen onderzoeken hoe het bereik en gebruik van bibliotheken te vergroten, bijvoorbeeld door in gemeenten het gratis lidmaatschap voor de lokale bibliotheek te verruimen."
Ook stelde Kamerlid Mohandis vragen aan de staatssecretaris hierover naar aanleiding van het nieuws van het gratis lidmaatschap in Rotterdam. De beantwoording daarvan heb ik geloof ik nog niet gezien.
Christianne krijgt een compliment, Carla wordt ontslagen
Ik weet het, de stap van Carla Hayden, de directeur in de spotlights, naar Chistianne Spigt, de functioneel beheerder die goed onderzoek doet, is misschien best een grote. Maar ik ben blij dat we ons hier nog druk kunnen maken over abonnementen. De vraag is wel een beetje voor hoe lang. Maar lees de onderzoeken (deel 1, deel 2) nog eens zou ik zeggen. Christianne verdient dat.
Maar vreemd blijft het. Christianne krijgt dus namens ons allen een dik compliment voor goed werk. En Carla die ook goed werk deed, die wordt ontslagen door haar eigen president.
Er zijn dagen dat ik niks snap van deze wereld.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten