Lucy Mesdag is één van de iconen van het Gelders bibliotheekwerk op het platteland. Ze werd in 1961 Directeur Buitendienst van de Centrale Plattelandsbibliotheek Gelderland (CPG) en volgens mij werkte ze er al eerder maar in een andere functie. Ze volgde de heer Ooms op die deze functie als eerste had gehad vanaf de oprichting in 1957. De CPG zou later de Provinciale Bibliotheekcentrale Gelderland heten (afgekort PBG) en in 1978 zal een fusie plaatsvinden met de katholieke Gelderse tak, de KCVL en dat heet het PBC Gelderland. Mesdag maakt het allemaal mee en zal tot 1985 actief zijn.
Vanaf 1965 tot juni 1976 houdt zij een dagboekje bij met de belangrijkste gebeurtenissen in haar werk. Het levert een uniek kijkje op in het leven van een provinciale directeur in de groeiperiode van het bibliotheekwerk. De foto overigens hierboven is overigens van 1965 en even hoopte ik dat het dagboekje zelfs op haar bureau zou liggen. Maar volgens mij is dat niet zo.
Bouwen, bouwen, bouwen...
Wie de dagboekjes doorleest ziet vooral dat ze tot 1970 vooral bezig wat met bouwen. Bouwen van bibliotheken in dorpen op het platteland van Gelderland. Openingen van nieuwe gebouwen onderstreept ze met rood. Soms waren er heel veel openingen achter elkaar. Kijk maar eens naar deze pagina uit 1966
In 1966 werden er zes bibliotheken geopend. in 1967 even niets maar werd wel een nieuw gebouw voor de PBG in gebruik genomen waarvan je hierboven ziet dat op 26 mei 1966 al de buitenwanden waren geplaatst. In 1968 werden acht bibliotheken geopend en in 1969 weer zes. Het is een enorme bouwwoede. Van Neede tot Zaltbommel en van Oldebroek tot Oosterbeek. Overal was ze actief.
In 1966 vind een verhuizing plaats voor de bibliotheek in Hattem. Dat staat als volgt in het dagboek.
De verhuizing zou plaatsvinden met 2 VW-bussen. Tegelijkertijd vind ik in het fotoarchief onderstaande foto van de bibliotheek in Hattem, met als titel: verhuizing bibliotheek Hattem.
Je zou denken, dit hoort bij 1966. Toch klopt het niet want de foto is gedateerd met het jaartal 1972. En wie heel goed kijkt ziet ook al een moderner logo van de bibliotheek achterop de bus. En overigens in 1966 had men nog geen eigen busjes maar reed men boeken in auto's rond. De genoemde VW-busjes uit 1966 moeten toen dus gehuurd zijn.
Wat blijkt: in 1972 is de bibliotheek in Hattem opnieuw verhuisd. Het ging snel die tijd. Want bij 22 september 1972 staat in haar dagboek het volgende.
De zwarte dag: 6 maart 1971
Op 6 maart 1971 worden alle directeuren van PBC's ontboden op het ministerie. En ze krijgen slecht nieuws. Lees maar.
De PBC decentraliseert in 1972 al het personeel naar lokale stichtingen om het risico van de grote stichting te verkleinen, nu er financieel slecht weer dreigt. In 1973 krijgen de bezuinigingen echt consequenties. Het dagboek begint op 1 januari dan als volgt.
Na de overdracht van personeel worden lokale stichtingen ook gedwongen om de collectie over te nemen. Een maatregel waarmee men fl.1,4 miljoen ophaalt bij de gemeenten. Men raakt 12 personeelsleden kwijt, men stoot auto's af en zegt huur op van een pand. Het is echt een hele forse operatie geweest.
Maar ook: de salarisadministratie gaat per 1 januari 1973 op de computer! Die automatisering is dus inmiddels 50 jaar geleden.
Bibliotheekwet van 1975
Men zit dan al vlak voor 1975. Dan wordt de bibliotheekwet ingevoerd en krijgt bibliotheekwerk juist weer een geweldige financiële impuls (en volgens mij werd toen het personeel weer gecentraliseerd). Bij 21 januari 1975 vinden we deze aantekening.
Die wet had natuurlijk een aanloop gekend. De aller vroegste aantekening daarover vind ik al in 1967. Dan staat er op 26 september in haar dagboek dat ze met een wekgroep van PBC's bij elkaar komt.
In 1967 ligt er dus al een voorstel op tafel. Dat moet haast betekenen dat de inzet naar de bibliotheekwet van 1975 dus zelfs al voor 1967 op tafel lag. Ook toen duurde het dus wel een tijdje voor je een wet had.
De bouw van 'mijn' bibliotheek
.jpg)
Wie denkt dat het alleen landelijk lang duurt, komt bedrogen uit. Ook op gemeentelijk niveau duurt het vaak wel even voordat een idee voor een nieuwe bibliotheek gerealiseerd is.
Zelf ben ik opgegroeid in het Gelderse Neede. Van die bibliotheek werd ik in 1977 lid. De bibliotheek blijkt geopend te zijn op 25 maart 1971. Ik was toen acht dagen oud en hierboven zie je een foto van die bibliotheek uit mijn geboortejaar.
In het dagboekje van Mesdag kan ik terughalen dat de allereerste bespreking voor een bibliotheek in Neede al op 13 juni 1968 plaats vond. In september werd er een lokale stichting opgericht en vervolgens moest van alles voorbereid worden voor de verbouwing van de boerderij waar de bibliotheek in terecht zou komen.
Veel dorpsbibliotheken zijn dus vaak pas eind jaren '60, begin jaren '70 ontstaan. Zo heel lang is dat dus ook nog niet. Het waren mensen als Lucy Mesdag en bij de Gelderse Katholieke variant Harry de Werd die als heuse pioniers het platteland van bibliotheken voorzagen. En zo recent is die ontwikkeling dus eigenlijk nog maar.
De zwerftocht van de dagboekjes van Lucy Mesdag
Mesdag zal samen met Harry de Werd van de KCVL de fusie van beide stichtingen voorbereiden die in 1978 zal plaatsvinden. Samen zullen ze nog een tijdje als directie en management van de PBC Gelderland fungeren. Mesdag, geboren in Zwolle in 1921, zal in 1985 afscheid nemen en 1999 overlijdt ze. Ze had een opleiding in de bosbouw, trouwde, kreeg een zoon maar scheidde van haar man in 1948. Geen leven over rozen. Maar vanaf 1960 is de ze pionier van Gelderland en zorgt ze dat er een fijnmazig netwerk van bibliotheken ontstaat. Veel kleinere bibliotheken hebben hun bestaan aan haar te danken.
Na het overlijden van Mesdag in 1999, stuurt haar zoon de dagboekjes op naar de toenmalige PBC-directeur George Vodegel. Hij bewaart de dagboekjes in zijn bureau, waarschijnlijk omdat hij ook even niet wist wat er precies mee te doen. Als Vodegel vertrokken is naar een nieuwe baan ruimt haar secretaresse het bureau op. Zij vindt de boekjes en geeft ze aan Henk ten Zijthoff, toenmalig manager bij de PBC Gelderland. Omdat hij ook niet weet waar de boekjes goed bewaard blijven, besluit hij ze maar mee naar huis te nemen en te zelf te beheren. Als ik hem benader met de vraag om meer informatie over de geschiedenis van de Gelderse tak van Rijnbrink, stuurt hij me de dagboekjes op. Met één opmerking: je gaat er verrekte goed voor zorgen! Die opmerking is terecht. Het is een mooi stukje geschiedenis. En daarmee zijn de aantekeningen van Lucy Mesdag weer terug bij de provinciale organisatie waar ze begon.
Pionier van het platteland
Lucy Mesdag, bibliotheekpionier van het Gelderse platteland. Tientallen dorpen hebben hun bibliotheek aan haar te danken. Een icoon, een heldin. En hoewel ik haar nooit heb gekend, ben ik postuum trots op deze vrouw. Met wat een energie heeft ze gebouwd!
7 opmerkingen:
Weer een mooi verhaal om te lezen. Veel fijne herinneringen aan de Openbare leeszaal in Castricum, in twee noodgebouwtjes.
Bibliotheek Hattem eerst in de Kruisstraat. Heel wat uurtjes daar doorgebracht. Later naar het Tinneplein.
Mooie verhalen over onze voorgangers. Dan Mark dat je het leuk vindt om in de in geschiedenis te duiken en er ons kennis mee laat maken. Aan ons de taak om verder te bouwen aan datgene wat Lucie Mesdag startte en ons niet van de wijs te laten brengen door slechtere tijden.
Bij die bibliotheek in Hattem begon mijn liefde voor het bibliotheekvak. Daar ben ik ooit door mijn moeder ingeschreven en mocht ik al vrij snel zelfstandig als kind naar toe. Het pand in de Kruisstraat behoorde daarvoor toe aan een oudtante die er een winkel had met stof, garen en band etc.
@Renze, @Ad, @Ine, @Anoniem: dank allen voor de reactie!
Wat een mooi verhaal! Ik kende Lucie Mesdag uit het begin van mijn werkcarriëre. Ik was in december 1976 door Ad Voortman aangenomen bij de PBG in Velp als bibliothecaris op de Bibliobus Oost-Betuwe. In die hoedanigheid kwam ik Lucie Mesdag en haar collega Cor van Ommen weleens tegen. Markante dames, waar je zeker ontzag voor had!
@Lex: dank voor je toevoeging!
Een reactie posten