dinsdag 26 januari 2016

God lof! De oorlog is voorbij. Laten we gauw weer gaan vergaderen!


Na de managementinformatie uit de jaren '20 vond ik in de archieven nog een briefje van net na de Tweede Wereldoorlog.  Het briefje opent met:
'Nu de oorlogsjaren voorbij zijn en daarmede de verdrukking, die ook de Leeszalen ondervonden, God lof! voorbij is, is het weer mogelijk, dank zij het herstel der treinverbinding om als vrije Leeszaalmensen elkaar te ontmoeten.' 
Het briefje roept op om niet alleen de besturen bij elkaar te laten komen maar al het personeel van de bibliotheken. Dit omdat men gezamenlijk de bibliotheek in Deventer zou gaan bekijken. Die stond toen onder leiding van mejuffrouw Timmenga. Een naam die vele ouderen in het bibliotheekwerk nog zullen kennen omdat Deventer later een opleidingsbibliotheek zou worden.

Het aardige is hoe zo'n  klein briefje zoveel informatie over die tijd geeft. Men was gewoon elkaar te treintijden te geven bijvoorbeeld. In meerdere brieven kwam ik dit tegen. En oja, die gezamenlijke broodmaaltijd: wel zelf meenemen.  Maar ook het feit dat degene die uit Steenwijk moet komen na zes uur 's avonds niet meer op tijd thuis kan komen met het openbaar vervoer. De directeur in Steenwijk was op dat moment mejuffrouw Glas en zij mocht blijven slapen bij mejuffrouw Timmenga, .

Gebruik van bibliotheken in de Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog was geen makkelijke tijd voor openbare bibliotheken. Personeel dat Joods was, moest uit dienst en werd weggevoerd, gebouwen raakten beschadigd door oorlogsgeweld en uiteraard was nergens geld voor.

Wel vond ik in de archieven wel gebruikscijfers uit 1941 en 1945. Hieronder zie je de bezoekerscijfers en de uitleencijfers uit 1941 en 1945. En die laten wel wat opvallends zien.

Het aantal bezoekers in 1941 bedraagt 146.000. In 1945 zijn dat er nog maar ruim 69.000. Een halvering van de bezoekers dus. Met name de openbare bibliotheken in Almelo, Enschede, Hengelo en Zwolle zien hun bezoekers heel hard teruglopen. Deventer, Kampen en Steenwijk blijven redelijk op peil.

Bij de uitleencijfers zien we echter iets heel anders.
Daar zien we dat het aantal uitleningen stijgt in 1941 van 463.000 naar 860.000 in 1945. Veel minder bezoekers maar veel meer uitleningen. Tegenwoordig zien we eerder de omgekeerde trend. Naar de reden hoe dit zit, kan ik echter slechts gissen: waren ze minder open en mochten mensen meer meenemen? Veranderde men van karakter van Leeszaal (waar je de boeken ter plekke moest lezen) naar Bibliotheek (waar je ze mocht houden)? Wie het weet mag het zeggen.

Nederland weer opbouwen
De blijdschap over de beëindiging van de oorlog is - ook vier maanden na de bevrijding - nog helemaal voelbaar. Ook het elan om weer aan de slag te gaan is zichtaar: 'laten we met z'n allen in Deventer gaan kijken'. Nederland herrees uit de as en bibliotheken zagen daar voor zichzelf een belangrijke taak. Het is dan ook niet raar dat in 1948 twee provinciale stichtingen het licht zien: de Centrale PlattelandsBibliotheek West-Overijssel (CPB) en Katholieke Centrale Vereniging voor Lectuurvoorziening in Oost-Overijssel (KCVL).

Er moesten bibliotheken komen, niet alleen in de steden, ook in alle dorpen! De rest is geschiedenis.

4 opmerkingen:

Wannabook zei

Leuk dat je deze dingen 'uit de oude doos' op deze manier deelt, Mark! Het geeft inderdaad een bijzonder beeld van die tijd.

Alice van Diepen zei

Toevallig mailde ik vandaag met de archivaris van Deventer waarom zij nooit het archief van de Bibliotheek Deventer verworven hadden. Zo'n 100 jaar oud archief kan, als het min of meer compleet bewaard is gebleven, prachtig materiaal opleveren voor historisch onderzoek op allerlei aspecten. Jij toont dat aan met deze ' geschiedpogingen' Mark, hulde. Trouwens de archivaris had wel belangstelling, dus wie weet wat we nog eens gaan toevoegen aan de papieren geschiedenis van Deventer en de bibliotheekgeschiedenis.

Mark Deckers zei

@Wannabook: graag gedaan. Beleef er zelf ook veel plezier aan.
@Alice: heeft de bibliotheek het archief nog wel? Volgens mij is het leuk om het oorlogsdagboek van juffrouw Timmenga nog een keer te publiceren en dat te larderen met de oorlogsgeschiedenis van Deventer. Tja, en verder staat 100 jaar natuurlijk voor de deur. Daar moet je echt wat mee en als je wilt doe ik mee!

linda zei

This is very educational content and written well for a change. It's nice to see that some people still understand how to write a quality post.