Liveblog Bibliotheekplaza 2023: De kracht van verhalen

5.45 uur

Daar ben ik weer! Het is hondsvroeg maar ik heb het er voor over. Want vandaag is weer Bibliotheekplaza en ik doe voor u vandaag opnieuw live verslag. De wekker ging, de koffie staat. De dag kan beginnen. Vandaag is het thema: De kracht van verhalen. En opnieuw heeft collega-POI Probiblio weer een puike line-up klaar staan van mensen buiten de sector. Zij nemen ons mee naar wat wij nog kunnen leren van hen. Het programma begint rond 10 uur. Eerste verslagen volgen rond 11 uur. 

Het is ongeveer de tiende keer dat ik liveverslag doe. Het is opnieuw een eer. Maar ik heb ook een nieuwtje: het zal de laatste keer zijn. Tien jaar verslag op deze manier en altijd met plezier gedaan. Iemand mag het stokje overnemen. Het wordt tijd voor een nieuwe generatie.

Stay tuned!

9.00 uur

En daar zitten we weer. Samen met Edo Postma van Probiblio vormen we al jaren een onafscheidelijk duo. Hij doet de plaatjes en de socials. Ik doe de tekst. Samen hebben we een knus bankje boven in de de zaal van Koninklijk Instituut voor de Tropen waar deze dag gehouden zal worden. Camera klaar, toetensbord klaar... En dan nog even koffie voor het begint. 

10.02 uur

De zaal vult zich. Uit de boxen klinkt Peter en de Wolf. Is dit al een opmaat voor het thema: 'De kracht van verhalen?' Het licht dooft en Gershwin Bonevacia, dichter,  betreedt het podium. Met een prachtig gedicht over de bibliotheek. Het is prachtig maar moeilijk te beschrijven. Om jullie thuis tegemoet te komen, bied ik jullie een alternatief. Zijn optreden bij Podium Witteman. 

Gerschwin is dichter en performer, en was van 2019 tot 2022 stadsdichter van Amsterdam. Overigens een dichter die dyslectisch is. Toch bijzonder. 

Na Gerschwin komt Saber Benjah het podium op. Saber is onze dagvoorzitter vandaag. Saber vertelt over de rol die de bibliotheek voor hem heeft gehad. Hoe zijn taal bevorderd werd door de bibliotheek en hoe dat heeft bijgedragen aan zijn kansen in de samenleving. 

Bij de start komt Frans Bergfeld, directeur van Probiblio, nog even terecht op het podium. Hij wenst iedereen, zoals het hoort, een fijne dag en ook leuk, hij daagt de mensen uit om niet op je telefoon te kijken vandaag. Laat je meenemen door het verhaal. Ook Frans vertelt een verhaal. Een verhaal over zijn geschiedenisdocenten die - inderdaad - vooral ook verhalen vertelden en daardoor hem verleidden om geschiedenis te gaan studeren. 

10.17 Douwe en Esther - Sonneborgh

Douwe van der Werf van de sterrenwacht Sonneborgh op het podium. Zij gaan met het publiek vandaag een experiment aan met input van alle deelnemers. Zij gaan daarmee een verhaal maken dat aan het eind van de dag zal terugkomen. En jawel, het eerste wat hij vraagt is: pak je telefoon even. Die telefoon die Frans Bergfeld net gevraagd had op te bergen. Via een aantal vragen. Collega van Douwe, Esther vertelt vervolgens een verhaal over de grootste transitie in de weteld die in 2023 was begonnen. Het is een prachtig utopisch verhaal over de redding van de wereld uit de crises waar we ons nu in bevinden. We reizen naar het jaar 2130 en ook hier wordt de zaal gevraagd om vanuit hun fantasie bouwstenen aan te leveren voor de toekomst. 

10.30 Kees Klomp

En dan komt de eerste "key-note"-spreker. Dat is Kees Klomp in het dagelijks leven lector betekeniseconomie bij de hogeschool van Rotterdam. En Kees slaat het optimisme van de sprekers voor hem maar even de bodem in. Want het gaat niet goed met de wereld. En dan kijkt hij vooral naar de economische systemen die de oorzaak zijn van alle crises waar we nu mee te maken hebben: asielcrisis, milieucrisis en zelf je individuele crisis. En hij zegt dat de crisis existentieel is omdat het ons raakt wat ons ten diepste mens maakt. Steeds meer mensen  hebben moeite met het wereldbeeld dat we voor onze ogen zien. We begrijpen de wereld voor ons gevoel steeds minder. Dat levert een fundamentele levensonzekerheid op. 

Voor wie een beetje een beeld wil hebben van Kees Klomp zonder bij het symposium te zijn, moet eens kijken naar zijn filmpje over de boerencrisis hierboven. 

Maar die crises raken ons dus op dit moment persoonlijk. Wie zich in deze tijd ongemakkelijk voelt, is dus eigenlijk kerngezond. Wie zich nu nog geen zorgen maakt, moet zich wellicht toch achter de oren krabben. 

Maar ja, hoe los je het op. Velen denken dat je het systeem moet veranderen. Maar dat werkt niet. Want het systeem zit in onszelf. Het woord systeemverandering verkoopt goed maar is naar zijn mening niet meer dan symptoombestrijding. 

Kees Klomp heeft over deze gedachte een boek geschreven: 'De regenmaker'. Dat boek is geschreven voor zijn zoon van 10. 

Hij leest het verhaal voor aan de zaal. Het is het verhaal van vogeltje Olla dat probeert als enkel vogeltje een bosbrand probeert te blussen. U kunt zich voorstellen hoe dat gaat en wat de andere dieren tegen hem zeggen. Maar langzaam kantelt het. Dier na dier gaat helpen. En er ontstaat een moedige brandweerbrigade van dieren. Wat begon als één druppel water werd een grote regenbui. 

Hij legt uit wat hij deed met dit verhaal en welke theorie er achter zit. In plaats van Fight, Fligth, Freeze moeten we naar Face, Free en Feed. Bij de Immersie gaat het om geraakt worden. Hij onderzocht vele idealistische ondernemers en al die ondernemers hadden één ding gemeen: ze waren allemaal een keer persoonlijk geraakt  waardoor ze tot ondernemen kwamen. Dat is bijzonder want meestal gaan we weg bij pijn. Het gaat dus niet om weten maar om voelen dat je moet veranderen.  En wat doen wij: wij zetten in op weten. We proberen iedereen te leren wat er aan de hand is in de wereld. Maar willen wij veranderen moeten we het dus voelen. 

Wil je onverschilligheid dus bestrijden dan heeft informatie rondpompen dus geen zin. 

Zijn tweede punt is hoe je beweging in gang zet. En dat gaat over macht. En hoe macht, macht wordt. En hoe ook het individu als ze samenwerken tot macht kunnen komen. Hij noemt dat dissolutie. Het lasten oplossen en laten overgaan. Ons egocentrische denken moet overgaan naar wereldcentrisch en levenscentrisch. Het rapport van de Club van Rome, begin jaren '70 van de vorige eeuw, was de eerste keer dat dat denken kantelde. Onlangs werd bekend dat als de bij uitsterft, dat de mensheid maximaal vierenhalf jaar overleeft. In dat opzicht bestaat het individu niet meer maar alleen nog een wij. 

Hij haalt de Maslowpiramide aan. En hij laat zien hoe het beeld van die piramade eienlijk niet meer dan een religie is. Het is een model dat niet bewezen is. Tenminste niet op de manier met de kracht waarmee deze piramide gebruikt. Hij draait de piramide volledig om en betoogt dat je ook dat beeld nog steeds kunt onderbouwen. Het gaat niet om de ene of de andere piramide maar hij wil laten voelen dat je het beeld dat je hebt mag betwijfelen. 

Hij sluit af met de Amplitie. Hij gebruikt daarvoor het voorbeeld van ziekte. We zijn pas geïnteresseerd in gezondheid op het moment dat we ziek zijn. Terwijl we natuurlijk daarvoor al iets aan onze gezondheid moeten doen. Hij haalt daarvoor het ik- en het zij-narratief aan. 'Zij'  zijn schuldig en 'zij' moeten veranderen. Ook het 'ik'-narratief wordt  veel gebruikt: 'ik' kan het systeem niet veranderen maar ik kan wel mijn steentje bijdragen. Maar tussen het 'zij' en het 'ik' zit het 'wij'. Er is geen betere methode om gedrag te veranderen is om in groepen het goede gedrag te vertonen. Je moet voorleven. 

11.18 uur Sander van Duijn 

Na weer een krachtig intermezzo van Gershwin Bonevacia komt Sander van Duijn van Storydiggers

aan het woord. Storydiggers is een bedijf dat gespecialiseerd is in 'storytelling'. Waar het om gaat is dat je niet alleen feiten brengt maar ook verhalen vertelt om gevoelens te raken. De techniek laat Sander even in de steek maar acht, dus hij moet als spreker zelf ook de kracht van het verhaal inzetten om zijn verhaal verder te brengen. 

Hij noemt de bibliotheek het huis van verhalen, dus hij is benieuwd of wij al die theorie al niet kennen. Hij vertelt dat het vertellen van verhalen zo oud is als de mensheid en dat het vertellen van verhalen 65% van onze communicatie uitmaakt en dat zeven hersendelen nodig zijn om een verhaal te verwerken. Een verhaal dringt dieper door in onze hersenen dat platte feiten. 

Hij vertelt waaraan een verhaal moet voldoen aan de hand van de theorie van Joseph Campbell. De basisprinicpes zijn 1) conflict en 2) connectie. Het gaat over spanning en herkenbaarheid. Hij laat daarbij een filmpje zien dat lijkt op onderstaande. 

Dit model is natuurlijk herkenbaar op heel veel filmplots. Elk verhaal heeft vier grote rollen: 1) een held, 2) een schat, 3) een monster en een 4) een helper. Het verhaal begint in de gewone wereld maar verdwijnt in een speciale wereld door de opdracht die hij krijgt.

Hij laat voorbeelden zien van de Efteling, van het festival Burning Man  en Tomorrow Land en fotograaf Brandon Stanton. Wellicht aardig om daar dit filmpje nog eens van te zien.

Toch puzzelt mij even waar hij nu naar toe wil met dit verhaal. Maar dan stapt hij over naar voorbeelden in de bibliotheek. Hij haalt de uncensored library op Minecraft aan. Een initiatief om verboden teksten onder de aandacht te brengen. En het voorbeeld van de Living Library, een concept waar al veel bibliotheken mee werken. 

De conclusie van de ochtend? Wil je iets veranderen in de samenleving dan moet je mensen raken. En wil je mensen raken, vertel dan een verhaal. 

13.01 uur Theo Pronk

We pakken de draad op na de lunch en ik schuif aan bij Theo Pronk van de stichting Verborgen Stad.

Verborgen Stad, ik vind het een fantastische naam voor een stichting. De Verborgen Stad wordt wel omschreven als de historische Google Streetview. Lang werkt Theo Pronk bij een universiteit en besloot een aantal jaren geleden om samen met een vriend in de techniek te duiken.

We zijn ondertussen gewend om in het heden met Google Streetview te werken. Maar ja, dat is alleen in het heden. Je kunt niet zien hoe het vroeger was. Een aantal jaren geleden maakte Theo Pronk een project rond de herdenking van de Synode van Dordecht. Samen met partners in de stad, zoals het museum zette hij dat toen op. Met als doel: kunnen we mensen laten zien hoe het vroeger was en je als het ware door de stad van vroeger kon lopen. Dat is wat hij deed. 

Hij maakte, wat hij noemt, een 5D-omgeving. Naast de drie gewone dimensies, voegde hij de dimensie tijd (verschillende jaren) en informatie toe. Met je telefoon kun je zo op locatie zien hoe het vroeger was maar je kunt het ook gewoon thuis bekijken. En waarom doet hij dat? Nou, als mensen snappen hoe het vroeger was, zal men er voorzichtiger mee omgaan in de toekomst? 

Zo begon hij met Dordrecht en breidde dit uit naar andere plekken. Telkens aan de hand van tal van verhalen. Zo pakt hij project voor project aan. Hij legt uit hoe het werkt en hoe het wordt ingevuld.

Hij begint met de kadasterkaarten uit 1832. Dat is het uitgangspunt en vervolgens wordt dit verder uitgewerkt met andere bronnen. Ook tal van oude kaarten en schilderijen worden gebruikt. Overigens laat hij ook zien hoe vaak een kaart of schilderij niet helemaal klopt. Het is vermakelijk om te volgen.

Vanuit die kaarten werkt hij het uit naar een 3D-wereld. De huizen worden ingekleurd, de straten geplaveid etc. Echt leuk om te zien hoe hij de geschiedenis tot leven brengt. Overigens wie wil zien hoe zijn eigen stad zich ontwikkelde in 2D kan al terecht op deze site van het RCE. 

De omgeving die hij ontwikkeld kan vervolgens gebruikt worden door tal van devices: mobiele telefoon, kijkpalen of gewoon op de pc. 

Als je alle projecten wilt zien die er al zijn: dan kun je op deze site terecht (echt kijktip).

Theo Pronk legt vervolgens uit hoe hij nu bezig is met een project over de Pilgrim Fathers. Dit waren geloofsvluchtelingen uit Engeland die later naar Amerika vluchten. En zo gaat hij door tal van beelden en projecten. 

Tot slot laat hij de zaal nadenken over hoe je zelf zo'n project zou kunnen opzetten en dan kijkt hij naar welke verhalen bij elkaar horen. En vervolgens laat hij zien hoe je er daarnaar weer activiteiten aan kunnen koppelen.

Wat een heerlijke verteller is Theo Pronk en een mooie eye-opener hoe hij techniek, historie en verhalen met elkaar combineert. 

15.15 uur Beste bibliotheek en beste jeugdspecialist

Een leuk element dat dit jaar is toegevoegd aan Bibliotheekplaza is de uitreiking van de prijs voor Beste Bibliotheek en Beste Jeugdspecialist. Bibliotheekplaza is daar inderdaad een mooie plek voor. In de bankjes zien we ondertussen zenuwachtige bibliotheekdirecteuren en genomineerde jeugdspecialisten.

Nina Nannini van NBD|Biblion licht nog een keer toe waarom de prijzen belangrijk zijn voor de sector en waarom NBD dit goede initiatief steunt.

Voor wie hem straks niet wint, zeggen we natuurlijk dat de nominatie ook al een prijs is. Maar goed, natuurlijk wel een poedelprijs.

Als eerste zijn de jeudspecialisten aan de beurt. 

Beste jeugspecialist: Merel Kuitert

Genomineerden zijn:

Monique Dijkgraaf, leesconsulent voortgezet onderwijs bij Bibliotheek Noord-Veluwe

Astrid Goedknegt, consulent lezen en media bij Bibliotheek Kennemerwaard

Merel Kuitert, jeugdbibliothecaris bij Noord Oost Brabantse Bibliotheken

 

Toos van den Beuken, die vorig jaar deze prijs won, mag dit jaar de prijs uitreiken. Elk van de genomineerden krijgt een prachtig juryrapport. Maar wie wint?

Tromgeroffel...... Merel Kuitert!

Beste bibliotheek: 

Dan door naar de Beste Bibliotheek. Daar waren genomineerd:

Barendrecht Carnisselande (De Bibliotheek Aanzet)

Huiskamer van Heteren (de Bibliotheek Gelderland Zuid)

Katwijk Schelpendam (Bibliotheek Katwijk)

Purmerend (de Bibliotheek Waterland)

Son en Breugel (Bibliotheek Dommeldal)

Elk van de bibliotheken krijgt nog een korte introductie met een filmpje.  

Nee, ook deze prijs wordt natuurlijk niet zomaar uitgereikt. Hier is een heuse jury actief en Chris Wiersma is daar de voorzitter van. Chris Wiersma legt uit dat dit jaar met een thema is gewerkt. Dat was dit jaar programmering. Dat geeft de mogelijkheid dat niet de meest nieuwe, meest grote of archiectonisch mooiste bibliotheek zou winnen. 

Zangeres Sophie van Hoytema zingt het juryrapport. Wat een leuke uitvoering! Zo wil ik altijd wel het juryrapport willen hebben. Na dat prachtige juryrapport komt Nina Nannini nog een keer terug met een gouden envelop. 

Zingend had je het misschien al kunnen concluderen....

De beste bibliotheek 2023 is..... Dommeldal!

Tot slot... Moonshot

Douwe komt nog één keer terug. Weet u nog: die input die vooraf werd gevraagd? Daar is Douwe met zijn team aan de slag gegaan. Er komt een optreden met acteurs.

Maar, vraagt Douwe zich af... waar zijn de acteurs. Het is geen onderdeel van de act zegt hij... Er komt een muzikaal intermezzo. Of dit bij de act hoort of dat dit toch een nummer is, wordt niet geheel duidelijk maar ach, wat zou het?

We worden deelgenoot van.... een verhaal. Natuurlijk.

Een verhaal over de bibliotheken in de toekomst. Een toekomst die zich beweegt naar de oplossingen die deze samenleving nodig heeft. Het verhaal gaat over een toekomstige donateur die veel geld heeft geschonken en waarbij de bibliotheekmedewerkers moeten beslissen om het in te zetten zodat het bijdraagt aan een betere wereld. De ene na de andere medewerker komt met een goed idee. Er komt een toneelstuk te voorschijn over de ongedachte bibliotheek.

Tot ziens en het einde van een traditie?

En dan maken we toch de landing. Saber Benjah vraagt rond wat mensen geleerd hebben. Ik vind dat altijd wel knap dat mensen na zo'n dag dat toch altijd zo voor zichzelf dat kunnen formuleren. Het is dat ik zo'n dag meetyp en dus makkelijk teruglees maar in de veelheid van verhalen ben je toch ook zomaar wat kwijt. 

Mijn topper? Dat was Kees Klomp. Echt steengoed verhaal. Maar de hele dag was weer prima en ik zie uit naar de volgende. Dat wordt voor mij dan wel een andere versie. Voor mij komt aan een traditie een eind. Al die jaren met heel veel genoegen gedaan. Dank Probiblio voor al die jaren gastvrijheid en.. verhalen!