maandag 22 juli 2019

De ontdekkingsreizigers van de 21e eeuw werken bij het Groninger Forum


Als u dacht dat de Lochal in Tilburg wel automatisch de Beste Bibliotheek van Nederland zou worden dit jaar, dan moet ik u teleurstellen. Tilburg blijkt een grote concurrent te krijgen in Groningen. Groningen verwacht nog dit jaar open te gaan. Tilburg en Groningen kunnen daarmee directe concurrenten worden in de strijd om de titel van Beste Bibliotheek! Een klassiek strijd tussen noord en zuid dus!

Een tijdje geleden kreeg ik een bijzondere uitnodiging. Of ik als één van de eersten eens in het gebouw van het Groninger Forum wilde gaan kijken. Tja, zoiets tegen mij zeggen is natuurlijk hetzelfde als tegen een kind zeggen dat het gratis alles uit de speelgoedwinkel mag halen.


Ik was er afgelopen week en de wolken hingen nog dik boven ons land. Ik werd ontvangen door Daphne de Bruijn, ze is programmeur bij het Groninger Forum en ze nam me mee door het enorme pand. Ik ga u meenemen door het gebouw en daarbij gebruik mijn eigen foto's die ik combineer met de artist impression van dezelfde plek. Wat je zult zien is dat wat men wilde maken en wat er nu staat al heel dicht bij elkaar begint te komen.

Tien verdiepingen, elke dag open van negen uur 's ochtends tot middernacht
Het Groninger Forum is een knots van een gebouw. Het telt tien verdiepingen, herbergt vijf filmzalen, twee expositieruimtes, story world (het voormalige stripmuseum) en een bibliotheek (die eerder al de Volksuniversiteit had overgenomen).

Het Groninger Forum is een organisatie die een aantal jaren geleden al fuseerde maar nog wel op verschillende locaties  verbleef. Maar die vroeg fusie blijkt bij de inrichting van dit pand een gouden greep te zijn geweest. Organisaties zijn daardoor al aan elkaar gewend en inrichting is dan ook zodanig dat de functies vloeibaar in elkaar over gaan.

Het pad ging niet over rozen. Aardbevingswetgeving dwong om het fundament van het gebouw, na de start, te vernieuwen en zorgde voor flink meer kosten en een stevige vertraging. Maar goed, de Groningers kennen gelukkig doorzettingsvermogen om niet bij de pakken neer te gaan zitten.

Het pand zal dagelijks open zijn van 9 uur 's ochtends tot ergens in de nacht. Als de laatste film of voorstelling is afgelopen sluit het pand. Fantastische openingstijden worden dat dus maar heel stiekem vraag je je af of men niet ook de hele nacht open had kunnen blijven. Met zulke ruime openingstijden voel je dat dat bereik begint te komen. Dat heb ik nog nooit eerder gehad bij een nieuw gebouw.

Superentree


We beginnen bij de hoofdingang. Het Forum heet niet voor niets het Forum. En dat zien we gelijk bij de ingang. Je waant je gelijk op overdekt stadsplein waarbij de trap tegelijkertijd het eerste podium van het pand is. Naast de ingang zit het eerste horecapunt dat tevens terras zal voeren op een nieuw knus binnenplein.  Dit is direct een plek om met elkaar af te spreken, even wat te drinken of om een publieke voorstelling mee te maken. Is er geen voorstelling dat zullen grote schermen je meenemen en zal er altijd wat te zien zijn. De actualiteit - of het nu verkiezingen zijn of het WK voetbal - zal zo altijd gevolgd kunnen worden.

Het gebouw wordt doorkruist door heel veel roltrappen. Je hebt het gevoeld dat je in een groot warenhuis ronddwaalt: het warenhuis van de verbeelding.

Het warenhuis van de verbeelding



Het Groninger Forum herbergt vijf filmzalen: 4 gewone en een VIP-zaal. Bij de filmzalen zit ook het tweede horecapunt in het pand.

Op het moment dat ik er rondloop worden net de stoeltjes in de zalen geplaatst. De combinatie van filmhuis, stripmuseum, bibliotheek  en cursussen maakt het Forum wel bijzonder. We kennen de combinatie deels van Chester in Engeland of de Domijnen in Sittard. Sommige onderdelen zul je daarvan herkennen maar de schaal waarop dit in Groningen gebeurt overtreft genoemde voorbeelden. Het is daarmee inderdaad een warenhuis van de verbeelding geworden. De tijd die mensen in dit pand zullen doorbrengen zal veel langer zijn dan in een gemiddelde bibliotheek. Ook andere nieuwe bibliotheken meldden die langere verblijfsduur maar gezien het karakter van het Forum denk ik dat Groningen de kroon in gaat spannen. Functies zoals een filmhuis, cursussen en allerlei voorstellingen nodigen natuurlijk uit tot zeer langdurig verblijf. Koppel dat aan een goed horeca-arrangement en een aansluitende tentoonstelling of debatavond en je kunt de hele dag in het Forum verblijven.

Terra incongnita: twee grote expositiezalen




Het Groninger Forum kent twee grote expositiezalen die gezamenlijk de oppervlakte van een middelgroot museum vormen. Ik denk dat dit het meest spannende gedeelte van het nieuwe pand wordt. Veel bibliotheken kenden vroeger wel kleine expositeruimtes maar de omvang van deze ruimtes doet vermoeden dat deze niet bestemd zijn voor de lokale handwerkvereniging. Nee, hier moet iets anders gaan gebeuren. Hier moeten exposities komen die de tongen los gaan maken.

Zoals films, boeken of muziek je dwingen tot een mening, zo zullen denk ik ook deze ruimtes ingezet moeten worden. Het moeten ruimtes worden waarover gesproken wordt: lovend of veroordelend, dat maakt niet uit. Als het maar tot gesprek en dialoog leidt. In de artist impression is de ruimte leeg gelaten. Is dit omdat men nog niet wil prijs geven wat hier gaat gebeuren? Ik vermoed het. Maar de beschikbaarheid van zoveel ruimte - waar je ook alleen studieplekken van had kunnen  maken - geeft mij het beeld dat hier iets heel groots gaat gebeuren. Cliffhanger: de beide directeuren worden de curatoren van deze ruimte.

Ik kan de contouren van dit experiment voelen en ik voel ook dat het een gouden greep is maar verder dan dat kan ik het ook nog niet duiden. Wel weet ik dat de bibliotheeksector ontzettend blij moet zijn met dit initiatief. Hier zijn de ontdekkingsreizigers van de 21e eeuw aan het werk. Zonder ontdekkingsreizigers geen ontdekkingen. Maar het zijn dappere helden die veel risico nemen.

Amfitheater op het dak



Daphne zei voordat we naar binnen gingen: 'En we hebben ook nog een theater op het dak'.  Een theater op het dak, vroeg ik me nog af? Hoe doe je dat? Nou, zo dus. Een bak in het dakterras dat als amfitheater dienst doet. Hier zit ook het derde horecapunt in het pand. Overigens kunnen hier ook films vertoond worden. Zie je het voor je: op een mooie zomeravond hier met een drankje in de hand en met vrienden film kijken onder de sterrenhemel?

En uiteraard is op het dak zelf, het mooiste uitzicht van Groningen beschikbaar.


En boeken?

Zeg Deckers, vergeet je niet iets? Je bedoelt de boeken? Jazeker, die zijn er ook . De kasten zijn een verbindende schakel tussen de functies die in het gebouw beschikbaar zijn. Daarmee lijkt het inderdaad op Chester in Engeland. De bibliotheekformule met veel frontale presentatie wordt losgelaten en deels wordt teruggekeerd naar het klassiek concept van rug-aan-rug. Het tekent de kanteling van de bibliotheek. We hebben levensverlengende handelingen van ons oude concept losgelaten en betreden nieuw terrein.


En wat betekent dit voor Groningen?
Groningen is een stad die gedurfde keuzes doet. Midden in de crisis investeerde men extra in cultuur. Archictectonisch heeft men gekozen voor een 'landmark'. Van buiten maakt het gebouw de tongen al los. Maar ook de binnenkant zal een zegen voor de stad blijken. De hele binnenstad van Groningen gaat profiteren van de aanzuigende werking van dit pand. Het Groninger Forum heeft als warenhuis van de verbeelding een concept gekozen dat zowel studenten als gezinnen zeer zal aanspreken. Toch de twee grootste groepen in de stad.

Het Forum steekt in op wat verbeelding kan betekenen voor de individuele mens: hoe je zelf rijker wordt van alles wat je leest, ziet, bespreekt en meemaakt. Zelf zeg ik altijd dat elk boek dat je leest je DNA verandert. In die zin is het Groninger Forum een paradijs van genetische modificatie gericht op de ontwikkeling van alle Groningers.

Ik zie een zeer doordacht gebouw waarbij functies maximaal zijn benut. Ik zie een organisatie die vroegtijdig gefuseerd is waardoor een team ontstaat dat dit grote gebouw aan kaan. En ik zie een stad die schuchter is voor deze ontdekkingsreis maar waarvan ik overtuigd ben dat ze straks massaal dit pand in beslag zullen nemen. Precies zoals het hoort: een publiek paleis dat bij gaat dragen aan het Bruto Gronings Geluk.

En voor de Tilburgers: bereid je voor op stevige concurrentie voor de titel Beste Bibliotheek.

Alle foto's hieronder

woensdag 17 juli 2019

Van Swelmen: ‘Van Klik & Tik naar Pik & Stik!’

De immer erudiete directeur van de bibliotheek uit het knusse stadje Oppendam waarom die hele digitale inclusie een verschrikkelijk slecht idee is en waarom de sector een collectieve blinde vlek heeft. Maar Van Swelmen zou Van Swelmen niet zijn als hij u ook niet een puik alternatief biedt. 

Kotsmisselijk wordt ik ervan! Dat hele gedoe rond digitale inclusie. Na de participatiemaatschappij en het maatschappelijk domein is digitale inclusie het volgende jeukwoord waar heel bibliotheekland achteraan hobbelt. En… zonder na te denken uiteraard. Want laten we wel wezen: wat is eigenlijk digitale inclusie? Het betekent niets anders dan dat een bepaalde groep in onze samenleving te dom is om zelf met allerlei digitale systemen om te gaan. Is dat een probleem van de samenleving? Zeker! Maar kiezen wij de goede oplossing? Zeker niet!

Want wat doen de bibliotheken? Massaal cursussen aanbieden als Klik en Tik en Digisterker. Daarmee kun je dan zelf je toeslagen aanvragen en je belastingformulier invullen. En als je daar te dom voor bent of te lui, dan is er nog een spreekuur waar ze dat voor je doen. Zie hier: de bibliotheek anno 2019.

Ja, hoor ik u denken, maar dat is toch prima? En die opmerking getuigt van een  enorme  en collectieve blinde vlek. Want u ziet zelf niet meer hoe fout dit eigenlijk is. Leidt u mensen nou echt op tot zelfstandigheid? Welnee, ze leren toeslagen aanvragen. En daarmee blijven lekker afhankelijk van de overheid. Zoals bibliotheken aan het subsidie-infuus liggen, zo legt u zelf de burgers aan het toeslageninfuus. Voelt u nu hoe fout dat is? Leer mensen zelf hun geld verdienen!

En laten we wel wezen, zo ingewikkeld is dat niet. Als u de moeite had genomen om weer eens naar Oppendam te komen, dan had u ook gezien hoe kinderlijk eenvoudig het kan zijn. Hier geen Klik en Tik of Digisterker. Wij doen Pik en Stik en Digikerker! Kent u dat niet? Dat kan kloppen. Wij hebben de bestaande cursussen flink aangepast. Bij ons leer je niet om met een DigiD te werken of toeslagen aan te vragen of te bankieren via internet. Welnee, wij leren je zelf je geld te verdienen op internet.

Bij Pik en Stik leren we je hoe je eenvoudig de wachtwoorden kraakt van je buurman. En hoe je netjes overmaakt van zíjn naar jóuw rekening.  Bij de vervolgcursus Brik en Krik leren we  je hoe je eenvoudig inbreekt op het systeem van je garage en zonder kosten die nieuwe auto bestelt. En  tot slot laten we je ook zien hoe je bij de RDW voorkomt dat je wegenbelasting betaalt.  Ons programma Digikerker helpt je vervolgens om mee te kijken in het systeem van de Nederlandse politie en om te volgen of er al een gerechtelijk onderzoek naar je loopt. De laatste hit in ons cursusaanbod is Trol en Snol. Daarbij leren cursisten effectief internettrollen in te zetten en met veel nepaccounts hun eigen account een beetje op te poetsen.

U ziet, zo simpel kan het zijn. In Oppendam vragen inmiddels significant minder mensen toeslagen aan en is het gemiddeld inkomen met duizenden euro’s gestegen . Kortom, flink meer geld in ons stadje. Kijk, zo maak je mensen dus zelfstandig. Oppendam is hierdoor niet inclusief maar juist exclusief! Van digitale inclusie naar digitale exclusie! Ons programma is bewezen effectief.  Mensen zijn best bereid moeite te doen om wat te leren, maar dan moet het ook een fatsoenlijke opbrengst hebben.  Het leven begint pas echt bóven de Balkenende-norm. En dat is in Oppendam nu precies het geval.

Goedkoop is de cursus niet: € 4.000,- per cursist. Maar de cursist verdient dat meestal in de eerste cursus al terug.  Ook voor de bibliotheek is het een win-win situatie. De Russische docenten die wij hiervoor inzetten, zijn ons gratis ter beschikking gesteld door het  speciale uitwisselingsprogramma ‘Breng-de-poet-in-met-Poetin’.

En overigens, ook de bibliotheekmedewerkers  hebben zelf de scholing gevolgd. U begrijpt, wij  vragen zelf ook geen subsidie meer aan bij de gemeente. Wij maken dat geld zelf wel naar ons over. En dat geld van de Belastingdienst? Precies, allang binnen. Meer dan dat zelfs.

Deze column verscheen eerder in het Bibliotheekblad van juni 2019.

zondag 7 juli 2019

Waarom we straks niet meer zelf voetballen en toch wereldkampioen worden



Vandaag spelen de dames van Oranje de finale om het wereldkampioenschap voetbal. Ik wens ze veel succes! Maar voor het zover is, vraag ik u even uw aandacht voor een ander WK. Het WK Voetbal voor robots. In 2018 bestond die finale uit Nederland tegen Portugal. Nederland speelde onder andere met de robots: Van Perslucht, Van der Tandwiel en Robobino.

Robotisering
Het is een mooi beeld van wat je met robots kunt. Het ziet er allemaal nog niet al te flitsend uit maar dat komt ook omdat het bij dit WK vooral gaat om de gebruikte software. De robots zijn gelijk alleen de software verschilt. Het is dus echt een battle over wie het beste algoritme maakt.



Als je verbaasd wilt zijn over wat er kan met robots, kijk dan ook eens naar het volgende filmpje. Je komt dan robot-herdershonden en robot-meeuwen tegen. Een combinatie van  een prachtig mechaniek en slimme software.  Als rennen als een hond mogelijk is, zou je denken dat eigenlijk bijna alle andere handelingen  toch ook mogelijk moeten zijn.

Naar de bibliotheek



Wat zou je dan allemaal kunnen in bibliotheken? Een hele simpele toepassing is de robot die op zoek gaat naar boeken. Veel bibliotheken kennen nog wel de 'vliegenmepper', een RFID-lezer die je langs boeken kan halen, om heel snel te weten wat er op een plank staat. Maar om eerlijk te zijn: als in je bibliotheek alle kasten langs moet, ben je wel even bezig. Maar stel dat een robot dat doet?


Een robot die buiten de bibliotheek komt is de BookBot van een bibliotheek in Californië. De robot rijdt door de wijk en je kunt je boeken er door laten ophalen. Ziet er allemaal nog wat gammel uit maar het principe is helder. En waarom alleen ophalen zou je denken, waarom ook niet wegbrengen en bezorgen? Kijk maar eens naar bijgaande drone.


Vragen beantwoorden
Wie dacht dat bibliotheken klaar waren met automatiseren nadat ze zelfbediening hadden ingevoerd, zal zijn of haar mening toch moeten bijstellen. Er zijn nog tal van handelingen die verder geautomatiseerd kunnen worden. Met robots wordt bijvoorbeeld een 24-uurs-openstelling mogelijk. Wie had dat gedacht.



 Maar hoever gaat het? Zal een robot ook vragen gaan beantwoorden? Komt er een bibliothecaris-robot? Ik denk dat die technologie verder is dan je denkt en dichterbij dan je denkt. Heeft u al eens geprobeerd hoeveel vragen Siri op uw iPhone kan beantwoorden? Vraag maar eens naar de tussenstand van een voetbalwedstrijd die aan de gang is, de dichtstbijzijnde bibliotheek of welk weer het wordt. De Belastingdienst stuurt je een vooringevulde aangifte die vaak beter is dan die je zelf kunt maken.

Praktische en feitelijke informatie is eigenlijk bijzonder eenvoudig te automatiseren. Kijk maar eens naar het filmpje uit 2011 alweer over hoe de IBM-robot Watson de beste kandidaten van de spelshow Jeopardy verslaat.

Bibliotheken kunnen nog veel stappen verder met automatisering, inzet van robots en kunstmatige intelligentie. De samenleving is wellicht nog niet zover en we zoeken nog naar de juist invulling maar stap voor stap zal het komen.

En wen er maar vast aan dat bij Philip Freriks 'Slimste Mens' de robot wint. En misschien wordt Freriks zelf ook wel vervangen.... En het vooruitzicht dat we keer op keer wereldkampioen worden: bij het WK Robotvoetbal. Nooit meer zelf voetballen en toch winnen. Ik voorzie een mooie toekomst.


woensdag 3 juli 2019

Vlog opening informatiepunt Digitale Overheid



Ongeveer een jaar geleden zat mijn collega Maaike Toonen van de Koninklijke Bibliotheek bij een overleg voor niet-digivaardigen van de ManifestGroep. De ManifestGroep is een samenwerkingsverband van landelijke uitvoeringspartners van de overheid. Denk aan de Belastingdienst, UWV, SVB, CBR en dergelijke. Grote clubs die massaal digitaliseren en die merken dat lang niet alle burgers kunnen volgen.

Maaike zat die ochtend mee aan tafel. We hadden al een paar keer eerder overlegd. Goede plannen gedeeld maar nog geen financiering gevonden. Het ministerie van Binnenlandse Zaken meldde in dat overleg dat er een regeling was geopend waar de goede plannen in onder gebracht konden worden.

En toen ging het heel snel. Marcel Pellicaan, voorzitter van deze werkgroep en werkzaam bij het CAK (één van de manifestpartijen) heeft die zomer tijdens de vakanties samen met Maaike het plan uitgewerkt in de formats die ministeries vragen voor dit soort projecten. Elk van de partijen moest akkoord gaan en in het najaar was dat beklonken. In december keurde staatssecretaris Knops van Binnenlandse Zaken de aanvraag goed. Met de opdracht het project op 1 januari te starten. En zo geschiedde. Maaike en Marcel trokken en sleurden om binnen alle bureaucratische regels zo snel mogelijk uit de startblokken te komen. Anton Dierdorp en Stephanie Verhagen haakten aan en zorgden voor extra uitvoeringskracht.

En ziehier: op 1 juli starten al 15 bibliotheken met een informatiepunt Digitale Overheid en gaan ze uitzoeken hoe dit ook kan werken voor alle andere bibliotheken in Nederland. En daarmee ontstaat er zicht op dat eind 2021 bij alle bibliotheekstichtingen zo'n informatiepunt actief is en dat daarmee een landelijk dekkend netwerk ontstaat waar burgers zich kunnen scholen in omgaan met de digitale overheid. En als ook die doelstelling nog wat te hoog is, helpen bibliotheken je verder naar maatschappelijke partners die je bij de hand nemen en je helpen met al deze formulieren en regels.

Op de dag van de opening was ik officieel 25 jaar in dienst bij bibliotheken in Nederland. Elke dag sta ik weer versteld hoe snel dit netwerk kan acteren en hoe goed en snel deze sector meebeweegt met de veranderende samenleving.

Petje af voor alle vijftien kopgroepbibliotheken en natuurlijk in het bijzonder voor Marcel Pellicaan, Maaike Toonen, Stephanie Verhagen en Anton Dierdorp. En dan vergeet ik er vast nog een paar. Als dank een vlog van de opening! Keep up the good work!