Bibliotheken in crisistijd : deel 10

Op 11 mei konden de eerste bibliotheken - met een flinke lijst beperkende voorwaarden - weer open. En elke dag zag ik in mijn omgeving berichten van weer nieuwe vestigingen. Een flinke lading start aankomende maandag 18 mei en dan is denk ik bijna iedereen op een of andere manier wel weer aan de slag. Ik neem u ook deze week weer mee naar de bibliotheken in crisistijd.

Alle bibliotheken waren dicht. Allemaal? Nee, deze week bleek dat in ieder geval één bibliotheekvestiging van de Bibliotheek Deventer, "stiekem" was open gebleven. Het ging om de vestiging in het kleine dorpje Lettele (1.695 inwoners). De bibliotheek wordt daar gerund door de speelgoed- en huishoudwinkel van Erwin Kleine Koerkamp. Het winkeltje zit recht tegenover de school en werd ooit gestart toen de bibliobus daar stopte. Het dorpje Lettele kunt u ook nog kennen van koe Hermien die in 2017 ontsnapte toen ze naar de slacht moest en zich dagenlang verstopte in het bos. Lettele was een paar dagen landelijk nieuws.

Kleine Koerkamp maakte keurig de zelfbedieningsbalies schoon en er was desinfecterende gel. Maar hij geeft ook aan dat hij er maar geen ruchtbaarheid aan gaf. Ik kan er - zeker zo achteraf - wel om glimlachen. Ik ken de situatie daar best goed en het is louter aan deze ondernemer te danken dat de bibliotheek in dit dorp nog steeds aanwezig kan zijn.

Boeken in winkelwagentjes
Die openstelling maakt de tongen wel los.  De mensen in het appartementenblok waar ik woon weten dat ik 'iets' doe bij de bibliotheken. En een aantal buurvrouwen klampten me vorige week al aan wanneer ze weer boeken konden halen. Ik kon ze gerust stellen dat de bibliotheek weer open ging en legde ze en passant uit hoeveel maatregelen er genomen moesten worden. "Nou, jullie hebben er meer werk aan dan de supermarkt. Bij de supermarkt pakt toch ook iedereen spullen op en legt ze weg en daar hoeft niks in quarantaine." Ik legde uit dat we de richtlijnen moeten volgen anders mogen we gewoon niet open. Het is dit of niet. "Tja, dan toch maar dit", zei de buurvrouw. Precies, dat dacht ik ook.

Dat terugbrengen van de bibliotheekboeken is natuurlijk wel een dingetje. Boeken die 72 uur in quarantaine gaan, moeten ergens opgeslagen worden. En dan zie je natuurlijk in één keer hoeveel boeken er in omloop zijn. Op de foto zie je René Lueks van Zinin in Nijverdal (uit dit artikel van de Tubantia)  met op de achtergrond de karretjes van ze supermarkt. Daar kunnen klanten hun boeken dan in leggen en de karretjes kunnen dan in quarantaine. Die oplossing zag ik deze week wel vaker voorbij komen.

Wat gaan gemeenten doen? Krijgen die veel extra geld of juist extra bezuinigingen?

Dat vele sectoren knetterhard geraakt worden door deze crisis ziet iedereen. Ik denk dat velen ook wel onderschrijven dat de regering alles probeert te doen om de gevolgen van deze crisis zo goed mogelijk te dempen. Wellicht hadden accenten net iets anders kunnen liggen maar dat doet niets af aan de grote lijn. De regering stevent af op het grootste begrotingstekort van na de Tweede Wereldoorlog: 92 miljard. In totaal verwacht de regering dit jaar 112 miljard extra uit te geven.

De Pavlovreactie  op dergelijke tekorten is altijd een rigoureuze bezuiniging. En daar is iedereen ook bang voor. Een opvallende lezersbrief op 11 mei in de Volkskrant stelt dat gemeenten juist 10 miljard extra zouden krijgen dit jaar en daarmee hun budget met een derde zou zien groeien. De briefschrijver legt uit dat het trap-op-trap-af-systeem dat met zich mee zou brengen. Kort uitgelegd: gemeenten groeien of krimpen mee met de lopende uitgaven en inkomsten van het Rijk. Geeft het Rijk meer uit, dan krijgen gemeenten ook meer in dat jaar. Geeft het Rijk minder uit, dan krijgen gemeenten ook minder. In de afgelopen jaren - met dalende rijksuitgaven door een groeiende economie - daalde daardoor ook de inkomsten van het gemeentefonds.

Zou het inderdaad zo mooi zijn? Een derde extra geld voor gemeenten om alle problemen op te lossen? In Binnenlands Bestuur wordt gemeld dat die vlieger niet opgaat. Minister Hoekstra heeft die extra miljarden aan corona-uitgaven buiten het trap-op-trap-af-systeem gehouden. Er komen dus niet zo maar extra gelden voor gemeenten. Tegelijkertijd heeft men ook het trap-af-systeem uitgeschakeld waardoor aankomende bezuinigingen van de baan zijn voor gemeenten. Wethouders zijn tevreden over deze stap en zeggen dat het rust oplevert.

Ook bezuinigingen op rijksniveau lijken van de baan. Deze week maakte minister Hoekstra bekend dat nu bezuinigen toch echt het verkeerde moment zou zijn. De verwachting is dat pas na de verkiezingen van 2021 een nieuw kabinet mag gaan bezuinigen. Op zijn vroegst dus 2022 en dan is dus nog de vraag of dat gemeenten gaat raken.

Aanvullend staat in de ledenbrief van VNG dat de gemeenten nog onderhandelen over een extra eenmalige bijdrage voor de coronacrisis. VNG lijkt dus een soort salami-tactiek toe te passen: eerste het structurele bedrag veilig stellen zonder bezuiniging en daarna onderhandelen voor een incidentele bijdrage.

Concluderend kun je zeggen dat de structurele uitgaven van een gemeenten zeker zijn. Dat is beter dan dat het in de afgelopen jaren was. Op basis daarvan zou je niet direct bezuinigingen verwachten maar nog ongewis is welk effect de crisis gaat hebben en welke incidentele bijdrage gemeenten krijgen.

Slot?
En daarmee sluit ik deel 10 van de bibliotheken in crisistijd. Zijn we uit de crisis? Nee. Het virus waart nog rond en eist nog elke dag slachtoffers. We zijn gemigreerd naar een anderhalvemetersamenleving waar we nog lang mee te maken hebben. Nog lang niet alle functies van de bibliotheek kunnen we uitvoeren.

Maar we zijn wel naar een volgende fase gegaan. En dat merkte ik zelf aan den lijve deze week. Acht weken hebben we in een crisismodus gewerkt in de ondersteuning voor bibliotheken. Deze weken gingen we voor een deel terug naar normaal. Ons transport, ons bibliotheeksysteem en zelf eerste werksessies met medewerkers begon allemaal weer te lopen. Het voelde voor mij alsof een storm ging liggen en overging naar gemiezer. Ik hoop dat die storm ook wegblijft.

Elke week maakte ik een update en op dit moment twijfel ik. Ga ik hier zo consequent mee door? Elk weekend nog een update? Nee, dat ga ik niet meer zo consequent doen. We gaan zeker nog lessen trekken uit deze periode en ik ga er zeker nog over schrijven. Maar soms moet je jezelf dwingen om je blik ook weer op iets anders te richten. Daar wil ik mezelf weer de ruimte voor geven.

Volgens mij hebben we een mooi klus geklaard met elkaar. Ieder in zijn rol, dank daarvoor. Blijf gezond en let op elkaar en.... ook langzaam de blik weer naar de horizon.