Mijn termijn als interim-directeur in Deventer zit erop. Tijd om terug te kijken en conclusies te trekken. Want om eerlijk te zijn: ik heb weer veel geleerd. Een paar jaar geleden was ik ook een tijdje directeur in Hengelo en het is dus aardig om de vergelijking maar eens te maken.
Turbulentie van de crisis
Om eerlijk te zijn: de crisis heeft ten opzichte van een paar jaar geleden defnitief zijn sporen nagelaten in de cultuursector. In Deventer is een museum gesloten en omgezet naar een nieuwe vorm, heeft het centrum voor cultuureducatie mensen moeten ontslaan door het wegvallen van de combinatiefunctionaris en merk ik bij alle cultuurinstellingen dat zij moeite hebben om hun reservepositie op peil te houden. Elke instelling knokt zich door de bezuinigingsstorm.
Zelf merkte ik dat, dat ik veel meer op financiën moest sturen dan een aantal jaren geleden. Bij tegenvallers kan niet meer worden afgewacht of er wellicht nog een meevaller komt. Tegenvallers moeten gelijk worden opgelost in de begroting. Want wie meerdere tegenvallers achter elkaar krijgt, zit al snel in financiële problemen en daarmee in een reorganisatie. Ook allerlei - vooral kleinere partners - waar de bibliotheek mee samenwerkt hebben het lastig. In Deventer moest bijvoorbeeld afscheid worden genomen van een kleinschalig café in de vestiging Keizerlanden.
Toekomst is dichterbij dan we denken
Alleen kommer en kwel meneer Deckers? Nee, integendeel. En zo kent u me ook niet. Ik zag ook een ander fenomeen. En dat is dat de toekomstige bibliotheek al veel verder is dan menigeen denkt. Soms hoor ik mensen wel eens zeggen: de bibliotheek heeft die nog toekomst? Of: Verandert de bibliotheek wel snel genoeg? Na weer een flinke tijd in de praktijk durf ik volmondig te zeggen: bibliotheken zijn veel verder met veranderen dan ze zelf door hebben. Kijk maar eens mee.
Wijkwinkels en sociaal domein
In Deventer waren ze al jarenlang bezig met Wijkwinkels waarin burgers met allerlei vragen rondom wonen, zorg en welzijn terecht konden bij de bibliotheek. De bibliotheek werkt samen met de gemeente en allerlei andere partners om dit mogelijk te maken. Nu de decentralisaties in het sociaal domein doorgevoerd worden, krijgt de bibliotheek een nog prominentere plaats. In een aantal vestigingen is zelfs het sociale wijkteam gehuisvest. Ook op andere plaatsen in Nederland zie ik soortgelijke ontwikkelingen.
Bibliotheek op school en Leescoalitie
Op het gebied van taal en lezen, zijn in Deventer inmiddels 21 basisscholen aangesloten op de Bibliotheek op School. Overal schoolbibliotheken, overal leesconsulenten en overal leesprogramma's. In dit tempo zullen binnen enkele jaren alle scholen op deze manier met de bibliotheek samenwerken. Toen ik in Hengelo werkte hadden we daar net het eerste uitrolplan voor de scholen klaar. In Deventer zie je nu de uitwerking hiervan. Ook programma's als Boekstart groeien nog elk jaar en ook daar is samenwerking met kinderopvang maar ook met vrijwilligers een middel om het bereik en effect te verhogen. Dat de leescoalitie als doelstelling heeft om in 2025 geen kind meer met taalachterstand van school te laten komen, past hier goed bij. En ook hier: ook op andere plaatsen in het land zie ik soortgelijke ontwikkelingen.
Laaggeletterdheid
In Hengelo mocht ik destijd het Taalpunt en het Taalcafé openen. Beide bleken - samen met veel vrijwillige taalmaatjes - een succes. Helaas, zou je bijna zeggen, want het tekent hoe groot het probleem van laaggeletterdheid is in Nederland.
Ook in Deventer werd in de afgelopen periode een Taal-Digi-Punt en een Taalcafé geopend. Ook hier aan belangstelling geen gebrek en ook hier weer met vrijwilligers van het Huis der Taal ondersteund. En ook hier: ook in de rest van het land zie ik soortgelijke ontwikkelingen.
De Bibliotheek: de ANWB van basisvaardigheden
Als ik dit soort resultaten achter elkaar zet, dan zie ik een nieuw soort maatschappelijke bibliotheek ontstaan. Een nieuw soort bibliotheek die al veel verder is dan wij zelf vaak denken. Op dit vlak zijn we de afgelopen jaren een flink eind verder gekomen. Bibliotheken ontwikkelen zich gezamenlijk tot een soort ANWB van Basisvaardigheden.
En de traditionele bibliotheek?
Op lange termijn verwacht ik dat de uitleenfunctie van bibliotheken minder gaat worden. Het gevaar bestaat dat we ons te snel neerleggen bij dalende uitleenaantallen. In Deventer kende men het afgelopen jaar overigens opnieuw groei in de uitleenaantallen. Hoewel de vraag naar boeken zelf misschien niet meer toeneemt, lukt het bibliotheek nog wel steeds om beter te voldoen aan die vraag. En ook dat zien we nog terug bij een aantal bibliotheken. Voor mij heeft de traditionele bibliotheek dan ook nog lang niet afgedaan.
Wat betreft de digitale bibliotheek -dat moet gezegd - daar is nog een wereld te winnen. Uit cijfers van het GfK blijkt dat inmiddels 1 op de 7 verkochte fictie boeken een ebook is. Hoewel het aantal titels snel toenoemt voor bibliotheken is de integratie in de bestaande dienstverlening echt nog beneden de maat. Daar ligt nog een opgave voor de hele sector. Wordt aan gewerkt zullen we maar zeggen.
Nieuw spreidingsbeleid
Alle vestigingen blijven in Deventer in 2015 gewoon open. En dat zijn er nogal wat: 8 gewone vestigingen, 1 servicepunt en 5 woon-zorgcentra. Dat samen met 21 bibliotheken op school. En wie dat zo achter elkaar legt, ziet ook dat er een nieuw spreidingsbeleid ontstaat: met de bibliotheek op meer plekken in plaats van minder. Veel fijnmaziger en steeds meer toegspitst op de nieuwe functies.
Toekomst al dichterbij dan we denken
Bibliotheekwerk is door de crisis en bezuinigingen niet makkelijker geworden. Maar laat u daar niet door afleiden. Het goede nieuws is: de toekomst is al veel verder dan wij denken!
In Deventer mocht ik de keuze van de architect meemaken voor de nieuwe bibliotheek in de binnenstad. Bierman Henket (van o.a. Fundatie en Museumkwartier Den Bosch) is beoogd architect geworden. Dat nieuwe gebouw (zie ook bovenstaande plaatje) moet er komen. Maar dat gebouw - het omhulsel van de inhoud van bibliotheek - is niet het belangrijkste. De inhoud van die nieuwe bibliotheek is er al op veel fronten. Er moet alleen nog een nieuw gebouw om heen. Kom maar op met die toekomst!