Wie wint? Journalisten versus terroristen, woorden tegen daden

Het zijn beelden uit mijn vroegste jeugd. Die trein die daar stond. Eenzaam geel in het groene landschap. Daar werden mensen in vast gehouden. Meer dan dat heb ik als klein jongetje niet onthouden.

Liever praten dan knokken
Op dit moment vindt een parlementaire hoorzitting plaats over de treinkaping bij De Punt met als vraag of er buitenproportioneel geweld is gebruikt. Het kenmerkt ons land: wij zijn niet (meer) gewend om geweld te gebruiken.

Wij leven in Nederland in een land waarin we problemen oplossen door erover te praten. Liever praten dan knokken. Maar hoe wapen je je in zo'n land tegen terreur? Tegen partijen die bereid zijn om de grens over te steken om anderen fysiek geweld aan te doen of zelfs te doden? Het is een vraag die me op veel vlakken bezig houdt. Hoe wapen je je tegen mensen die bereid zijn andere grenzen over te steken dan jij zelf. Wat als doden en moorden voor jou geen optie is? Of zelfs dichterbij: wat als demagogie of populisme voor jou geen optie is en voor andere partijen wel? Leg je het dan niet altijd af tegen dit soort partijen?

Een woord een woord
Frank Westerman schreef het boek 'Een woord een woord' dat ik in de afgelopen weken ademloos uit las. Westerman woonde in zijn jeugd op 'schootsafstand' van één van de twee door Molukkers gekaapte treinen. Hij vertelt het verhaal van deze kapingen door interviews en bronnenonderzoek vanuit twee perspectieven: die van de onderhandelaars namens de regering en die van Molukse gemeenschap. Dat levert mooie historische journalistiek op waarbij beide werelden voelbaar en inleefbaar worden.

Molukse geschiedenis
Eén van de kapers was namelijk de leraar handenarbeid van Frank Westerman. De Molukse geschiedenis was voor mij trouwens een onderbelichte. En voor veel Nederlanders denk ik. Hoe de Molukkers klem kwamen te zitten tussen  drama van de politionele acties in Nederlands Indië en de zelfstandigheid van Indonesië. En zo belandden de Molukkers in Nederland en worden 'tijdelijk' opgeborgen in de toch leegstaande kampen Westerbork en Vught. Afgedankt door het Nederlandse leger. De rancune die je ziet ontstaan bij deze gemeenschap maakt dat je snapt dat ze - soms wat ondoordachte - gijzelingsacties inzetten. Het was overigens de tijd dat de RAF in Duitsland huis hield en de ETA in Spanje. Wekelijks werden er vliegtuigen gekaapt en bommen tot ontploffing gebracht.

Wereld van de onderhandelaars
De Nederlandse regering zet bij de gijzelingen in op onderhandelingen. Professionele psychiaters die met de gijzelnemers in gesprek gaan. Westerman gaat aan de hand van één van de twee de onderhandelaars uit die tijd - Henk Havinga - op zoek naar hoe je terroristen met woorden toch tot andere daden probeert te brengen. Daar blijkt een hele wetenschappelijke wereld achter schuil te gaan die zich in de afgelopen decennia razendsnel ontwikkeld heeft. Nederland was zelfs lange tijd koploper in deze aanpak: 'The dutch approach' betekent net zo lang praten met je vijanden totdat ze murw zijn.

Als intermezzo's in het boek maakt hij dan ook uitstapjes naar commando-oefening met gijzelpogingen bij de KLM en volgt hij een training voor professionals die met gijzelaars te maken hebben. Het levert een boeiende inkijk op in het spanningsveld tussen inzet van woorden of om als politie toch ook geweld te gebruiken. Ook zijn journalistiek ervaring in de Tjetseense oorlog en gijzelingen in schouwburgen en op scholen  laat hij de revue passeren.

140 tekens
'Kun je met woorden altijd geweld voorkomen?', lijkt de impliciete vraag achter het boek te zijn? Westerman geeft niet direct antwoord. Maar de ander kennen, zijn achtergrond weten en begrijpen blijken wel hele belangrijke zaken. Niet zozeer spreken als wel luisteren blijkt misschien wel het meest sterke wapen. Tenminste als de overzijde ook bereid is te luisteren. Achter al dat luisteren blijft het adagium zweven: Wie vrede wil, bereidt zich voor op oorlog. Optimistisch maar niet naïef, zoiets.

Maar aan dat luisteren valt in deze wereld nog wel wat te verbeteren zolang de dialoog slechts met 140 karakters wordt gevoerd. Sommige mensen bereiden zich iets te graag voor op oorlog.

Een prachtig boek met mooie menselijke verhalen die puzzelstukjes vormen in het grote schaakbord van belangen.

Dit boek bestellen bij je eigen bibliotheek? Klik dan hier.