maandag 14 maart 2016

1920: hoe met 1 cent per inwoner provinciaal bibliotheekwerk startte


Bovenstaande briefje is van mei 1920. Het is het allereerste subsidieverzoek aan de Provincie Overijssel om subsidie voor bibliotheekwerk. Het origineel beslaat drie handgeschreven pagina's en men vraagt in totaal fl. 16.000,- aan. Het argument dat gebruikt wordt is dat het Rijk en een aantal gemeenten al zijn overgegaan tot financiering van bibliotheken maar dat het platteland nog ernstig achterblijft.

Met het bedrag wil de Bond van Openbare Bibliotheken en Leeszalen in Overijssel (BOLO) filialen en correspondentschappen oprichten. Ook in andere delen van Nederland gebeurt dat op dat moment.

Dit briefje zal het niet het origineel zijn dat is ingestuurd maar is wel het afschrift dat bewaard is gebleven. De provincie Overijssel antwoordt met een bondig 'nee'. De brief van die afwijzing heb ik niet kunnen achterhalen. Maar de volgende brief begint met de zin: 'Naar aanleiding van het advies van de Gedeputeerde Staten van Overijssel om afwijzend te beschikken op het verzoek om een jaarlijksch provinciaal subsidie...'  Ondanks de afwijzing doen de bibliotheken een tweede poging.


Het strijdpunt was dat de provincie zich op het standpunt stelde dat de plattelandsgemeenten zelf aan zet waren. Een aloude discussie dus die in de afgelopen tien jaar bij veel provincies opnieuw gevoerd werd toen de subsidie voor bibliobussen werd afgeschaft (dat moesten plattelandsgemeenten zelf maar betalen).

In juli 1920 wordt een hernieuwde aanvraag gedaan. De bibliotheken laten het er niet bij zitten. In die hernieuwde aanvraag wordt een argument gebruikt waar de politiek vaak gevoeliger voor is dan voor het inhoudelijke argument. Dat argument is: bij de buren gebeurt het ook. Er zit dan ook een aardige bijlage bij met een overzicht van gemeenten die in 1919 provinciale subsidie ontvingen.


De lijst is niet volledig. In een geschreven toelichting worden nog vele andere plaatsen genoemd. Het was dus heel gewoon in die tijd dat er geld werd gegeven aan grotere bibliotheken die vervolgens kleinere bibliotheken moesten gaan opzetten. Dat geld ging overigens niet direct naar de grotere bibliotheken. Daar waren die provinciale bonden voor opgezet zoals ik eerder al eens scheef.

De provincie Overijssel gaat na deze hernieuwde aanvraag overstag, getuige onderstaande brief.


De provincie besluit om 1 cent per inwoner beschikbaar te stellen. Ik vermoed dat die 1 cent per inwoner weer alleen uitgekeerd werd voor die gemeenten waar men bibliotheekwerk ging opzetten. De beperkte financiële overzichten die ik tegen kwam doen vermoeden dat het om niet meer dan een paar duizend gulden per jaar zal zijn gegaan. Naar mijn gevoel heeft de bond dus minder gekregen dan men aanvankelijk vroeg.

Correspondentschappen
Met deze subsidie - die voor in totaal drie jaar werd gegeven - werden correspondentschappen opgericht. Die correspondentschappen moeten een soort kleine bibliotheken zijn geweest in schoollokalen of  parochiehuizen. De correspondenten ontvingen een vergoeding hiervoor: fl. 50,- per jaar bij minder dan 50 leden en fl. 75,- wanneer er 50-100 leden waren.

Als in 1924 de laatste subsidie binnenkomt, zet de Bond van Openbare Bibliotheken en Leeszalen in Overijssel de werkzaamheden gewoon voort. Daarvan getuigt onderstaand overzicht uit 1927.


De correspondentschappen telde in totaal 80 leden. Echt omvangrijk was het dus niet. Een correspondentschap werd uitgevoerd onder supervisie van één van de bestaande openbare bibliotheken. Maar met die 80 leden begon wel openbaar bibliotheekwerk in Diepenveen, Kamperveen, Vollenhove, Dalfsen, Vroomshoop en Nijverdal.

Kamperveen en IJsselmuiden
Saillant is overigens de bibliotheek in Kamperveen. Kamperveen ging later op in de gemeente IJsselmuiden. IJsselmuiden is lange tijd de enige gemeente geweest in Overijssel zonder openbare bibliotheek. Er was wel een kerkbibliotheek in deze plaats. IJsselmuiden kreeg opnieuw een openbare bibliotheek bij de samenvoeging met de gemeente Kampen in 2001. Ze gingen toen vallen onder de bibliotheek in Kampen. In 2012 kreeg IJsselmuiden een eigen vestiging. Bijna 100 jaar na het correspondentschap was de openbare bibliotheek dus weer helemaal terug in deze plaats.

Hoe de geschiedenis alles weer rond maakt en hoe met 80 leden iets groots begon.

Voor meer geschiedenis, lees ook:
Baron van Sloet tot Oldhuis in 1851
Crowdfunding in Almelo in 1917
De oprichting van de BOLO in 1918
De managementinformatie van 1924
De oproep om snel weer te gaan vergaderen in 1945

Geen opmerkingen: