maandag 29 juni 2015

Het nut van lezen... bedankt Arnoud!



Een prachtig filmpje, dat u wellicht al hebt gezien. Maar ik werd erop geattendeerd door Festina Lente. Gemaakt door Arnoud Kuijpers, onlangs verkozen tot beste leraar Nederlands van ons land.

Het filmpje is prima te gebruiken bij allerlei gelegenheden om het nut van lezen nog eens onder de aandacht te brengen.

Overigens: Arnoud Kuijpers heeft een heel YouTube-kanaal vol met deze filmpjes. Zo'n leraar wil iedereen wel, dat snapt u.

dinsdag 23 juni 2015

Spoorzone013 : de programmamaker wordt de nieuwe collectioneur..


‘De programmamaker wordt de nieuwe collectioneur’, was een gedachte die ik al vaker had gehad. In bibliotheken gaat het steeds vaker om het verbinden van mensen aan mensen dan mensen aan boeken.  Een programmaplan wordt net zo belangrijk als een collectieplan. En samenwerken met burgers en instellingen minstens even belangrijk als weten waar alle informatie te vinden is.

Afgelopen maandag was ik samen met een aantal Gelderse bibliotheken te gast bij Spoorzone013 waar al die gedachten weer eens bevestigd werden. Spoorzone013 is een  ‘Urban space’ achter het station van Tilburg. Waar ooit de reparatie van treinen werd gedaan, is de afgelopen jaren een broedplaats van creativiteit ontstaan. Nu nog in de ‘tussentijdelijkheid’ (lees: oud gebouw,  nieuwe bestemming) maar straks nieuwe ideeën in een nieuwe jas.

De Bibliotheek Midden-Brabant maakt onderdeel uit van de Spoorzone en zij hebben daar – vooruitlopend op de nieuwbouw- al een bibliotheek in gericht. Nou ja, bibliotheek….


Drie gelijkwaardige rollen

Maar even terug naar  het begin. Henriëtte de Kok- directeur van Bibliotheek Midden-Brabant – legde uit dat de bibliotheek in transitie is. Het oude beleidsplan ging nog uit van de ‘uitleenfunctie’ met aanpalend een kleine educatieve functie en een beetje cultuur (zie afbeelding). Het huidige beleidsplan gaat uit van  gelijkwaardige rollen voor de fysieke bibliotheek, de educatieve bibliotheek en de digitale bibliotheek.

Binnen die fysieke bibliotheek  (wat vroeger dus louter uitleen was) worden de collectie, de werkplaats en het podium onderscheiden. De collectie en daarbij behorende uitleenfunctie zijn volledig uitgekristalliseerde concepten. Alle reden dus om in de ontwikkeling van de fysieke bibliotheek extra aandacht te geven aan de ontwikkeling van  het podium en de werkplaats.  Dat is wat in Spoorzone013 dus ook gebeurt. Nog geen collectie maar alleen podium en werkplaats. Juist om die nieuwe competenties goed onder de knie te krijgen voordat dat nieuwe gebouw er staat.

Pakhuis De Zwijger op Tilburgse schaal

Het levert een prachtige bibliotheek op met een spannende programmering. Er zijn twee formatieplaatsen vrij gemaakt om de de bibliotheek in de Spoorzone mogelijk te maken. De bibliotheek wordt gerund door  ‘programmamakers’. Het is hun taak om samen met de Tilburgers en de Tilburgse instellingen tot mooie debatten en lezingen te komen.  Hun programmering heeft wel iets van Pakhuis De Zwijger in Amsterdam, uiteraard op Tilburgse schaal.

Het programmeren met de samenleving zelf levert een soort ‘extended library’ op . De organisatie lijkt plotseling veel groter dan alleen het eigen personeel. Door die samenwerking met burgers en organisatie is veel meer mogelijk dan wat je zou mogen verwachten van  ‘slechts’ twee formatieplaatsen.

30% ombuigen

Henriëtte de Kok vermeldde dat zij voor de uitvoering van haar beleidsplan  30% heeft moeten ombuigen in haar begroting. Ongeveer de helft daarvan was een bezuiniging, de andere helft was nodig om de organisatie te faciliteren naar de toekomst.  De bibliotheek die decennia haar eigen processen goed had geoptimaliseerd en verbeterd, moest leren om die processen los te laten en verandering als enige constante te gaan accepteren.


Kenniscloud

Naast de programmering in de Spoorzone zijn er ook een aanpalende projecten bezig. De eerste die aardig is om te noemen is Kenniscloud. Een project van de Brabantse bibliotheken waarbij het mogelijk is om mensen onderling in een cloud te verbinden. Die cloud wordt ook visueel weergegeven: welke personen of onderwerpen liggen dicht bij elkaar of overlappen elkaar en zouden van elkaar gebruik kunnen maken? Binnen de kenniscloud ontstaan virtuele kennisgroepen telkens rond een door mensen zelf gekozen thema. Alles bij elkaar dus de digitale variant van een studiekring.

Mensen die de Spoorzone bezoeken worden bij sommige activiteiten ‘te betalen’ door een profiel in te vullen op de Kenniscloud. Op die manier worden de digitale en de fysieke wereld met elkaar verbonden. Op dezelfde manier worden soms vanuit de kennisgroepen weer activiteiten georganiseerd in de Spoorzone.

Ontdek de Spoorzone

Tot slot kregen we een uitleg van het project ‘Ontdek de Spoorzone’. Een project waarbij burgers gefaciliteerd worden om vanuit verschillende perspectieven de verhalen rond de Spoorzone te vertellen. Verhalen van burgers die er woonden, verhalen van medewerkers die er gewerkt hebben of verhalen van instellingen waar mee samengewerkt  wordt. Dit zijn bijvoorbeeld een dagblad, het archief en de gemeente.

De methode geeft een mooi beeld welke tools je nodig hebt om als instelling burgers rondom allerlei thema’s dit te kunnen laten doen. Binnenkort komt hier een overdrachtsdocument voor beschikbaar.

Afscheid

Henriëtte de Kok neemt volgende week afscheid van het bibliotheekwerk en gaat met pensioen.  Het is aanstekelijk om iemand nog zo vol vuur over toekomst  te horen. Ze heeft laten zien dat ze met haar team in de volle breedte vernieuwing oppakt en dat ook concreet handen en voeten weet te geven. Want dat is natuurlijk wel wat wij zien: door alle projecten loopt een stevige rode draad: nieuwe onderdelen  stevig opbouwen en het oude niet veronachtzamen en juist daarin vervlechten.  Petje af voor de resultaten in Tilburg!

vrijdag 19 juni 2015

Samenwerken als verdienmodel : de bibliotheek geeft geld aan de gemeente!


De bibliotheek Deventer bespaart 1,5 miljoen aan kosten voor de gemeenschap door samen te werken. Het betreft hier de opbrengsten van co-creatie en co-prodcuctie. Omgerekend € 15,- per inwoner. Dat was de uitkomst van een onderzoek dat ik hier een tijdje geleden al presenteerde Een onderzoek dat ik samen met mijn collega Peter Ribberink uitvoerde en dat gepresenteerd werd op de landelijke conferentie 'Koers bepalen' op 27 mei.

Aanbieden van 1,5 miljoen aan de wethouder
Hoewel de wereld zich zeker niet louter laat vangen in financiële cijfers, is het ook af en toe goed om er toch het vergrootglas op te leggen. Zeker als er geknibbeld wordt aan die gelden. Om die reden werd deze week een cheque aangeboden aan de betrokken bibliotheekwethouder in Deventer: Robin Hartogh Heijs.

Alice van Diepen, directeur van de bibliotheek Deventer, toog samen met vrijwillige taalmaatjes, medewerkers van het café Koek & Boek, wijkwinkelmedewerkers en collega's van de bibliotheek naar de wethouder om daar een cheque aan te bieden.

De wethouder was verheugd over de cheque en roemde de samenwerking. Meestal is het immers omgekeerd: komt een instelling vragen om geld, nu komen ze het plotseling brengen. De wethouder gaf aan de cheque wellicht maar mee te moeten nemen naar het overleg over de voorjaarsnota waar nog nader gepraat wordt over bezuinigingen. Dat de bibliotheek  hier een postief gebaar maakt is duidelijk.

Artikelen in de krant
Het Deventer Dagblad publiceerd twee dagen achter elkaar berichten over het onderzoek. Op de eerste dag ging men vooral in op het onderzoek zelf en het bedrag.



Bier, brood en een boek
Op de tweede dag - na aanbieding van de cheque - volgde een uitgebreider verhaal over allerlei vormen van samenwerken en laat vooral de veelkleurigheid daarvan zien. Een artikel waar ik zelf erg gelukkig mee was omdat het om zoveel meer gaat dan cijfers.


Creatieve oplossingen voor de toekomst
Als er bezuinigd moet worden is de reflex van gemeenteraadsleden vaak dat de bibliotheek maar creatieve oplossingen moet vinden. Zoals je kunt zien gebeurde dat in Deventer al heel vaak. Ook zonder bezuinigingen. Omdat we in de bibliotheek altijd op zoek zijn maar maximaal resultaat voor de samenleving.

Het is goed omdat elke keer te laten zien. Raadleden en wethouders worden elke vier jaar 'ververst'. Je verhaal over de bibliotheek moet je dus continue onderhouden en vertellen. In Deventer maakte ik deze week weer mee, hoe dat ook al weer gaat.

Mooi werk.

dinsdag 16 juni 2015

Het ideale geschenk voor de kinderboekenweek?


Na het plaatsen van mijn bericht over Ulrum, kwamen er her en der wat reacties. Zo vertelde Edwin Mijnsbergen in een tweet: 'Dit beeld uit Ulrum, staat mij ook nog voor geest' hij linkte daarbij naar deze foto van een poster van ebooks die hij tegenkwam bij een wandeling door Ulrum.

Theo Meereboer reageerde met dat je boeken ook anders kunt weggooien en attendeerde op bovenstaande filmpje. Overigens: dit boekje lijkt me een prachting geschenk voor de kinderboekenweek. Wel jammer dat die in het najaar zit, want dat moet je tot het voorjaar wachten om het te begraven.... Alhoewel, kan je er twee keer attentiewaarde mee krijgen.

Ik hoor de reactie van het CPNB wel.


maandag 15 juni 2015

Het Ulrum van het bibliotheekwerk....



Het afgelopen weekend keek ik de documentaire 'Koppig dorp' over het krimpdorp Ulrum. Zelden heb ik me zo kostelijk vermaakt. De documentaire heeft minimaal dezelfde kwaliteiten als de films van Bert Haanstra waarin personen de karikaturen van zichzelf worden.

Goed, even wat achtergrond. Ulrum is een krimpgemeente met nog 1.300 inwoners. Elke vijf jaar neemt het aantal inwoners met zo'n 150 tot 200 af. De provincie Groningen - die kampt met die krimp - stelt aan het dorp 1,5 miljoen euro beschikbaar (dat is ruim 1.000 euro per inwoner).

In de film zien we de voorzitter van 'Ulrum 2034' die aan de slag goed met allerlei goed bedoelde projecten. Er wordt oud winkelpand ingericht als hoofdkwartier en van heinde en ver komen bussen om te kijken naar hoe men in Ulrum de krimp aanpakt.

De anderhalf miljoen lijkt vooral te gaan naar mensen die hun huis 'verduurzamen' of 'opplussen'. Kortom, alle verbouwingen die iedereen wilde uitvoeren, kunnen met dank aan de provincie worden uitgevoerd.

Daarnaast staat de bedrijfsleider van de SPAR waarvan je ziet dat die het niet gaat redden. Iedereen wil graag de SPAR behouden maar niemand koopt er. In de documentaire zegt de voorzitter van 'Ulrum 2034' letterlijk: 'Nee, de SPAR dat doet de dorpsraad. Dat doen wij niet.' Voor de goede orde: met 1,5 miljoen had men nog jaren de SPAR in het dorp kunnen behouden.

En als derde hoofdpersonage wordt een jonge studente opgevoerd die van de Rietveldacademie die ouderen echte 'Ulrummer' sokken wil laten breien. Breien tegen de krimp.

Prachtige elementen voor een tragikomedie waarin mensen precies langs elkaar heen communiceren en die zich dan ook voltrekt in 50 minuten.

Echter, toen ik een dag later een eind ging hardlopen, kwam het me toch voor dat het bibliotheekwerk toch soms ook trekken heeft van Ulrum.

Kennen wij ook niet die voorzitter van 'Ulrum 2034'? Iemand die wel gaat over de poet maar waarbij het de vraag is of het geld wel aan de juiste projecten wordt besteed? Wel geld naar dure speeltuinen maar geen geld om die SPAR of de school te helpen. En kennen wij ook niet projecten als 'Opplussen en verduurzamen' die wel het gevolg bestrijden maar niet de oorzaak aanpakken?

En wat te denken van die lokale bedrijfsleider die met lede ogen zijn eigen omzet ziet teruglopen en die zich krampachtig afvraagt wat hij of zij nog meer moet doen? Nee, de bieb mag niet weg maar u downloadt zelf ook uw zelfs via internet en u komt ook niet meer in de bibliotheek. De bedrijfsleider die in zijn kramp niet meer ziet dat zijn model radicaal anders moet.

En tot slot: kennen wij ook niet die idealistische studente die in de kern wellicht een goed idee heeft maar die even vergeet dat de 'achterban' het wel allemaal moet kunnen volgen?

Wie er naar kijkt ziet dat de opzet van dit dorp stevig moet veranderen, wil het kunnen overleven. Maar hun eigen opvattingen staan hen danig in de weg.

Ze gaan met vallen en opstaan hun weg. En ik vraag me af of het anders kan. Zonder elkaar kan het niet en met elkaar gaat het soms wel erg langzaam.

Het bibliotheekwerk - en overigens ook andere branches - lijken soms best op Ulrum. Laten we er met zelfspot een een glimlach naar kijken en er de juiste conclusies uit trekken.

Wil je de hele documentaire zien - wat ik je echt aanraad - klik dan hier.
Overigens: Edwin Mijnsbergen schreef  ook al over deze documentaire

donderdag 4 juni 2015

De vijf lessen van het VNG-jaarcongres voor bibliotheken


De afgelopen dagen mocht ik in de stand van 'de Bibliotheek' staan op het VNG-jaarcongres.Voor wie het niet kent: het VNG-jaarcongres is de huishoudbeurs voor burgemeesters, wethouders, griffiers, gemeentesecretarissen en raadsleden. Zoiets als ons bibliotheekcongres dus.

Op die twee dagen sprak ik tientallen wethouders. Het voelde als speeddaten met de lokale politiek. Door met zoveel mensen in zo'n korte tijd te spreken, krijg je een goed beeld van hoe we er - vanuit het oogpunt van de gemeente - als bibliotheek voor staan. Ik geef u de vijf lessen die ik daar leerde.

Les 1: Bibliotheek heeft een onbetwiste nieuwe rol
Gemeenten zijn overtuigd van de nieuwe rol van bibliotheken. Dat begint met de opmerking dat de bibliotheek van gisteren niet meer de bibliotheek van vandaag is. Maar waar veel wethouders een aantal jaren geleden dan wel ongeveer stil vielen, ging nu het gesprek moeiteloos verder over laaggeletterdheid en basisvaardigheden, over ontmoetingsplek in dorp en stad, over het sociaal domein of over 'een leven lang leren'. Het rapport Cohen heeft veel goed werk gedaan en het kan niet anders of in het verlengde hebben ook alle bibliotheekdirecteuren hier aan meegwerkt. Een pluim dus voor de sector als geheel.

Les 1 is dan ook: bibliotheken hebben een onbetwiste nieuwe rol gekregen. Blijf dat verhaal uitdragen! Want de keerzijde is dat gemeentepolitici ook vertellen dat die oude rol dus  geen financiering meer legitimeert. De weg terug is afgesloten.

Les 2: De randen van die onbetwiste nieuwe rol zijn nog onduidelijk
Hoe mooi Les 1 ook is, er is nog wel werk aan de winkel. Want waar de grenzen precies liggen van die nieuwe rol is lastiger. Sommige wethouders vinden dat je je niet met onderwijs moet bemoeien - maar wel moet zorgen voor taalvaardige jeugd. Sommige wethouders hebben moeite met een rol die verder gaat dan alleen de 'zwakke' burgers. Voor de rest moet maar gewoon betaald worden, vinden zij. Weer anderen vinden horeca en een bibliotheek maar een rare.

Kortom, klaar zijn we ook nog niet. En de kunst is wel om uw wethouder en raad hier goed in mee te nemen. Investeer dus in het laten zien van die goede voorbeelden. Ik heb veel wethouders aangeraden om bij goede voorbeelden te gaan kijken samen met de bibliotheek. Mocht uw wethouder zich dus spontaan melden met zo'n voorbeeld, dan kan dat dus mijn 'schuld' zijn. Doe er uw voordeel mee.

Les 3: Van Paniek om geld naar Balans
Naast wethouders Cultuur meldden zich ook wethouders Financiën in de stand van de Bibliotheek. Aan hen vroeg ik altijd hoe ze er voor stonden. Bijna alle wethouders gaven aan dat hun financiën in balans waren en dat ze verwachtten dat ze door de grote bezuinigingen heen zijn. Een enkeling was ronduit positief ('we gaan weer bouwen') en een enkeling was negatief ('ons budget jeugdzorg is nu al op en het jaar is nog niet op de helft'). Soms wat diffuus dus. Mijn beeld is dat op lokaal niveau het rustiger begint te worden dan een aantal jaar geleden. De grote paniek over hoe we door de crisis moeten komen, lijkt af te nemen. Hetgeen overigens niet wegneemt dat op bijna alle plekken in bibliotheekwerk is bezuinigd en dat die maatregelen gewoon nog op de rol staan.

Les 4: Werken volgens de 3 O's: Ondernemerschap, ondernemerschap en ondernemerschap
Wie denkt dat hij met bovenstaande boodschap als bibliotheek dan wel rustig achterover kan leunen, slaat de plank finaal mis. Nee, bibliotheekmensen, we moeten nog flink aan de slag. De politiek verwacht stevig ondernemerschap. Meer samenwerking met instellingen, meer allianties en dichter op elkaar organiseren.

En verder moeten bibliotheken een hele nieuwe weg vinden samen met burgers: geen vrijwilligers 1.0 maar participatie 2.0. Samenwerken met instelllingen en professionals doen we nu overal wel, nu gaan we een tijd in waar samen met burgers gekeken moet gaan worden hoe we laaggeletterdheid terugdringen of hoe we een cultureel programma realiseren.

Politici verwachten die veranderende rol niet alleen van bibliotheekdirecteuren maar van al het bibliotheekpersoneel. Elk van ons krijgt de opdracht om die verbinding met de samenleving te maken van hoog tot laag in de samenleving. De oude bibliotheek bestaat niet meer en de oude bibliothecaris evenmin.

Les 5: Blijf bewegen
Een les die uit alle bovenstaande lessen volgt is dat de bibliotheek geen jaar stil mag zitten. Wie zegt dat zijn organisatie rust nodig heeft, kan dat vergeten. Het politieke draagvlak wijst in algemene zin in de goede richting maar de komende jaren zullen op dit vlak concrete resultaten moeten worden geboekt: hoeveel laaggeletterden heeft u geholpen, welke rol heeft u gepakt in het sociaal domein en hoeveel scholen zijn enthousiast over de Bibliotheek op School? Kom zelf met plannen om het op te pakken. Wacht niet tot de politiek komt.

De financiële kaders blijven zeer beperkt. Elke kans in samenwerking moet met beide handen worden aangepakt en de verbinding met burgers moet vol op de agenda. Wie niet beweegt, zakt alsnog door het ijs.

Vijf lessen. Een positieve ondertoon en pens vol werk. Tegelijkertijd: iedereen kent de bibliotheek, het merk is ijzersterk en heeft een nieuwe lading gekregen. Een schip dat klaar is voor de toekomst. Ik wens alle bemanning veel succes!

woensdag 3 juni 2015

De hele stad wordt er beter van....



In mijn vorige blog had ik het over beelden van deze tijd. Een filmpje dat daar goed op aansluit is dat van de Bibliotheek Eindhoven. Zij hebben een prachtig videomanifest gemaakt. Prima te gebruiken door allerlei andere bibliotheken.

100 jaar en nog altijd actueel
Het filmpje komt uit een artikel over de Bibliotheek Eindhoven in Bibliotheekblad. De bibliotheek bestaat in 2016 100 jaar en constateert dat de originele doelstelling van de bibliotheek sinds 1916 nog steeds staat. Iets wat ik bij plannen rond allerlei bibliotheken ook altijd weer constateer. Pak de originele statuten van uw bibliotheek er nog maar eens bij.

Bakens verzetten
Tegelijkertijd heeft de Bibliotheek Eindhoven in de afgelopen jaren vele vestigingen gesloten een heeft daar spreidingsbeleid via scholen voor in de plaats gesteld. Daar kun je van alles van vinden en daar wordt ook van alles over gevonden. Het toont natuurlijk wel aan dat bibliotheken aan alle kanten bakens verzetten en dat soms hele scherpe keuzes gemaakt (moeten) worden.

Uit de film: Eindhoven telt 43.000 digibeten en 25.000 mensen die niet goed kunnen lezen of schrijven. De bibliotheek is er voor de ontwikkeling van iedere Eindhovenaar. Dat begint met toegang tot kennis en informatie.  Daarom steken wij extra etra energie in het goed kunnen lezen en mediawijsheid. Het zijn de fundamenten voor zelfredzaamheid. De bibliotheek doet dit niet alleen. Zij doet dit samen met onderwijs, bedrijven en gemeente. De bibliotheek: de hele stad wordt er beter van.

Doe er uw voordeel mee.