woensdag 28 januari 2015

Daar gaat Jan weer!

Een soort digitale zendingsdrang... op een andere manier kun je toch niet omschrijven wat Jan de Waal doet. Een niet aflatende energie om iedereen - binnen en buiten bibliotheekwerk - op de hoogte te stellen over digitale ontwikkelingen.

Jan is een eerlijke en goede gebruiker: als iets niet werkt, dan vertelt hij je dat ook. Als iets goed is,zal hij niet ophouden erover te spreken totdat iedereen het weet.

In 2013 liet ik al een keer een presentatie van hem voorbij komen. Tjonge, dacht ik, zo lang geleden al weer? Er moet nodig weer aandacht aan gegeven worden. Dus hierbij: weer gratis advies van Jan. Want zo is hij ook: delen is het nieuwe hebben.

En wie met een beetje fantasie naar hem kijkt, ziet opvallende uiterlijke overeenkomsten met Steve Jobs! Hup, genoeg over die digtale rots in onze branding. Kijken, die presentatie en delen natuurlijk.

maandag 26 januari 2015

Honderd jaar cijfers over openbare bibliotheken: Dag uitleenorganisatie, welkom clubhuis van de samenleving!



Structurele statistische gegevens over openbare bibliotheken in Nederland zijn er sinds 1915. Daarmee hebben we dit jaar cijfers over 100 jaar bibliotheekwerk! Hoe hebben ze het in die 100 jaar gedaan?

Die cijfers laat ik u vandaag eens zien in twee grafieken. Eén over de groei van vestigingen en collecties en één over leden en uitleningen.

En laten we wel zijn: 100 jaar is een lange tijd en plaatst veel van wat we doen in een veel ruimer perspectief dan de jachtige vier jaar van een beleidsplan. Best aardig om eens naar te kijken dus.Vooral omdat er twee bijzondere conclusies aan te verbinden zijn.

Collecties en vestigingen
De eerste grafiek gaat over collecties en vestigingen (zie hierboven). Te zien is dat het aantal vestigingen na de Tweede Wereldoorlog snel toeneemt. De collecties ijlen daar iets op na. Na 1985 daalt het aantal vestigingen licht. Wat betreft vestigingen zitten we nu op hetzelfde niveau als ongeveer in 1985.

De collecties dalen veel sneller. En dat past natuurlijk ook in de verandering die de bibliotheek inzet: van collectie naar connectie. Wat betreft de omvang van collecties zitten we nu op hetzelfde niveau als in 1978.

Doe ik een discutabele uitspraak als ik zeg dat vestigingen voor ons belangrijker zijn geworden dan collecties?

Leden en uitleningen


Dan de leden en uitleningen. Atijd gebruikt als onze kerncijfers. En 'guess what?': deze grafiek laat een soortgelijk beeld zien. Ook hier zien we een sterke groei tot 1985 en daarna een teruggang. Alleen is de teruggang van uitleningen veel sterker dan die van leden.

Doe ik een discutabele uitspraak als ik zeg dat hieruit blijkt dat leden voor ons belangrijker zijn geworden dan uitleningen?

'Vestigingen en leden' boven 'collecties en uitleningen'
In beide grafieken zit een opvallende parallel. De uitleenaantallen en de collectieomvang maken dezelfde scherpe daling. Vestigingen en leden vertonen een veel zachtere daling.

Mijn conclusie is dat je kunt zien dat de bibliotheek in de kern al veel eerder veranderde dan we zelf door hadden. De aanwezigheid van vestigingen was belangrijker dan de omvang van collecties. Zichtbaarheid in de samenleving door veel vestigingen ging en gaat dus boven een grote collectie. En dat past bij het beeld dat er ook hele andere redenen zijn gekomen om naar de bibliotheek te gaan. Denk dan aan lezingen, spreekuren, cursussen, workshops of gewoon leeszaalgebruik.

Nieuw spreidingsbeleid: van collectie naar connectie
Voor wie preekt dat we van 'collectie naar connectie' gaan is dit dan ook een logisch beeld. In deze participatiesamenleving is het verbinden van burgers onderling misschien wel belangrijker dan burgers in contact te brengen met bergen informatie. Bergen informatie die men overigens met een muisklik van internet kan halen.

Voor mij zijn de cijfers ook een bevestiging dat er een nieuw spreidingsbeleid ontstaat. Vroeger was spreiding van vestigingen een noodzaak om collectie dichter bij burgers te brengen. Nieuw spreidingsbeleid is nodig om die nieuwe activiteiten als spreekuren, cursussen, workshops en lezingen dicht bij burgers te brengen.

En zo zie je, door de statistieken van 100 jaar op een rijtje te zetten, dat er ook in de toekomst nog een mooie rol ligt voor bibliotheken waar vestigingen en leden een cruciale rol spelen. We zitten al veel meer in de toekomst dan we zelf denken. Waar kennen we dat ook al weer van?

Dag uitleenorganisatie... Welkom clubhuis van de samenleving!

Verantwoording van de cijfers
De afgelopen week werd ik geatendeerd op de leuke cijfers over de statistieken van bibliotheken tussen 1950 en 2013. Frank Huysmans wees mij er vervolgens op dat er ook nog statistieken waren die verder terug gaan. Reden genoeg om met alle cijfers eens te knutselen en de statistiekenreeksen aan elkaar te plakken. Want de reeks die Frank aandroeg gaat slechts tot 1995. Het CBS heeft vervolgens nog een statistiekreeks vanaf 1999. Op verzoek mail ik mijn Excelsheet of grafieken toe aan geïnteresseerden.

maandag 19 januari 2015

De blogbioscoop : deel 26



Het is het begin van de week. Tijd om weer een beetje wakker geschud te worden. Dat gaat prima met dit filmpje van de Ocoee Middle School in Florida. Zij maakten in 2009 een aardige song over leesbevordering: Gotta Keep Reading. Gebaseerd het nummer 'I gotta a feeling' van the Black Eyed Peas. Om eerlijk te zijn: deze tekst bevalt me beter.

Misschien een aardig idee voor de eerstvolgende opening van de Bibliotheek  op School?

donderdag 15 januari 2015

Het veranderende karakter van internet, hoe internet definitief van de grote mensen werd

Het nieuwe jaar is weer begonnen. Sommige bibliotheken melden trots enkele procenten meer uitleningen. En uiteraard wijten ze dit aan hun goede activiteiten. Andere bibliotheken dalen licht. En uiteraard wijten zij dit aan de landelijke trend. 

TechSpartan produceerde bijgaande infographic over internet. De meest opvallende  cijfers zijn voor mij de ontzettende snelle stijging van content op YouTube (+200%), de snelle groei van Spotify (+55%) en de 'boost' van Instagram (+76%). De hoeveelheid content groeit veel harder dan het aantal gebruikers. Die steeg 'slechts' met 11% in 2014.

De wereld digitaliseert door, zou je kunnen stellen. Steeds meer is terug te vinden op internet en voor steeds minder hoeven we terug te vallen op andere bronnen.

Bibliotheken maken collectieplannen en de Koninklijke Bibliotheek buigt zich zelfs over een Nationaal Collectieplan. Het is interessant om na te denken hoe het vrije digitale aanbod daar een plek in krijgt.

Maar de belangrijkste conclusie is nog wel dat de content harder stijgt dan de interactie. Het aantal facebook-logins, stijgt minder snel dan het aanbod wat wordt toegevoegd. In die zin zullen de internetmedia meer gaan lijken op de klassieke media waar het zaak wordt om in de veelheid nog op te vallen of uit te dagen. 

Ook advertentie-uigaven verschuiven steeds meer naar internet. Wie moet kiezen tussen papier of digitaal, weet dus ook waar in de komende jaren het geld naar toe zal gaan. De wetten van de wereld van het geld zullen de komende jaren dus ook steeds meer gaan gelden op internet. Kijk maar eens naar de toename van reclame op YouTube. En ik weet dat veel mensen van het eerste uur dat jammer zullen vinden.

maandag 12 januari 2015

Taal Tunes: LeesTV over kinderboeken!



Eén van de zaken waar ik in Deventer nog bij betrokken ben is het Mediacentrum. Het Mediacentrum is een nieuw onderdeel van de Bibliotheek Deventer waarbij de bibliotheek (groepen) burgers en organisaties om te gaan met de gemedialiseerde wereld van beeld en geluid. Er gaan producties worden gemaakt voor en door de stad. De lokale omroep van Deventer ondersteunt het project met productie-expertise.

Eén van de projecten die thans worden voorbereid is Taal Tunes. Taal Tunes is een programma voor en door scholen waarin leesplezier en kinderboeken centraal staan. Vorig jaar werd al een kleine pilot uitgevoerd in het kader van een zogeheten 'Kinderboekenpersburo'. Een compilatie van dit programma tref je hier aan.

Het is een ontzettend leuke opzet want schoolklassen vinden het prachtig om samen het programma te maken en het programma kan goed gebruikt worden op andere scholen. Het wordt verspreid via YouTube maar zou ook door lokale of regionale omroepen uitgezonden kunnen worden.

Voor de Bibliotheek Deventer ben ik nu bezig om te zoeken naar partners die het leuk vinden om ook zo'n programma te hebben. Want op zich hoeft dit project zich niet te beperken tot Deventer. Samen met andere bibliotheken zou je een leuke uitwisseling kunnen hebben. Maar eerlijk is eerlijk, ik zoek ook wel een beetje naar partners die kunnen meedoen met wat hulp of geld.

Zelf denk ik dat dit programma een mooie aanvulling zou kunnen zijn voor heel veel scholen die met de Bibliotheek op School bezig zijn of die op een andere manier met leesbevordering bezig zijn. Een soort SchoolTV dus maar dan eh, LeesTV.

Vergelijkbare initiatieven heb ik zelf nog niet direct gevonden. En dat verbaasde me wel een beetje.  Wel wat literatuurprogramma's voor volwassenen of algemene kinderpersburos maar geen specifiek programma over kinderboeken waar de kinderen zelf actief aan mee doen.

Interesse om te helpen of suggesties voor partners? Ik hou me warm aanbevolen!

woensdag 7 januari 2015

De blogbioscoop : deel 25



In het verleden postte ik met regelmaat filmpjes over bibliotheken onder de titel 'Blogbioscoop'. Ik ga deze rubriek maar weer eens onder het stof vandaan halen. Soms prachtig, soms hilarisch, soms tenenkrommend.  Ditmaal een filmpje uit 2009. Geloof het of niet: 1,6 miljoen keer bekeken. Je zou het bijna jammer vinden dat het SISO met al die nummertjes aan het verdwijnen is uit Nederland en vervangen wordt door PIM-plaatsingen (zonder nummertjes).

Sommigen zullen dit filmpje toch al over de top vinden. Ik kan er nog wel om lachen. Echt over de top was deze.

Alle filmpjes nog eens terug zien van de Blogbioscoop? Klik dan hier..

maandag 5 januari 2015

De toekomstige bibliotheek is dichterbij dan we denken : Wat ik leerde van Bibliotheek Deventer...


Mijn termijn  als interim-directeur in Deventer zit erop. Tijd om terug te kijken en conclusies te trekken. Want om eerlijk te zijn: ik heb weer veel geleerd. Een paar jaar geleden was ik ook een tijdje directeur in Hengelo en het is dus aardig om de vergelijking maar eens te maken.

Turbulentie van de crisis
Om eerlijk te zijn: de crisis heeft ten opzichte van een paar jaar geleden defnitief zijn sporen nagelaten in de cultuursector. In Deventer is een museum gesloten en omgezet naar een nieuwe vorm, heeft het centrum voor cultuureducatie mensen moeten ontslaan door het wegvallen van de combinatiefunctionaris en merk ik bij alle cultuurinstellingen dat zij moeite hebben om hun reservepositie op peil te houden. Elke instelling knokt zich door de bezuinigingsstorm.

Zelf merkte ik dat, dat ik veel meer op financiën moest sturen dan een aantal jaren geleden. Bij tegenvallers kan niet meer worden afgewacht of er wellicht nog een meevaller komt. Tegenvallers moeten gelijk worden opgelost in de begroting. Want wie meerdere tegenvallers achter elkaar krijgt, zit al snel in financiële problemen en daarmee in een reorganisatie. Ook allerlei - vooral kleinere partners - waar de bibliotheek mee samenwerkt hebben het lastig. In Deventer moest bijvoorbeeld afscheid worden genomen van een kleinschalig café in de vestiging Keizerlanden. 

Toekomst is dichterbij dan we denken
Alleen kommer en kwel meneer Deckers? Nee, integendeel. En zo kent u me ook niet. Ik zag ook een ander fenomeen. En dat is dat de toekomstige bibliotheek al veel verder is dan menigeen denkt. Soms hoor ik mensen wel eens zeggen: de bibliotheek heeft die nog toekomst? Of: Verandert de bibliotheek wel snel genoeg? Na weer een flinke tijd in de praktijk durf ik volmondig te zeggen: bibliotheken zijn veel verder met veranderen dan ze zelf door hebben. Kijk maar eens mee.

Wijkwinkels en sociaal domein
In Deventer waren ze al jarenlang bezig met Wijkwinkels waarin burgers met allerlei vragen rondom wonen, zorg en welzijn terecht konden bij de bibliotheek. De bibliotheek werkt samen met de gemeente en allerlei andere partners om dit mogelijk te maken. Nu de decentralisaties in het sociaal domein doorgevoerd worden, krijgt de bibliotheek een nog prominentere plaats. In een aantal vestigingen is zelfs het sociale wijkteam gehuisvest. Ook op andere plaatsen in Nederland zie ik soortgelijke ontwikkelingen.

Bibliotheek op school en Leescoalitie
Op het gebied van taal en lezen, zijn in Deventer inmiddels 21 basisscholen aangesloten op de Bibliotheek op School. Overal schoolbibliotheken, overal leesconsulenten en overal leesprogramma's. In dit tempo zullen binnen enkele jaren alle scholen op deze manier met de bibliotheek samenwerken. Toen ik in Hengelo werkte hadden we daar net het eerste uitrolplan voor de scholen klaar. In Deventer zie je nu de uitwerking hiervan. Ook programma's als Boekstart groeien nog elk jaar en ook daar is samenwerking met kinderopvang maar ook met vrijwilligers een middel om het bereik en effect te verhogen. Dat de leescoalitie als doelstelling heeft om in 2025 geen kind meer met taalachterstand van school te laten komen, past hier goed bij. En ook hier: ook op andere plaatsen in het land zie ik soortgelijke ontwikkelingen.

Laaggeletterdheid
In Hengelo mocht ik destijd het Taalpunt en het Taalcafé openen. Beide bleken - samen met veel vrijwillige taalmaatjes - een succes. Helaas, zou je bijna zeggen, want het tekent hoe groot het probleem van laaggeletterdheid is in Nederland.

Ook in Deventer werd in de afgelopen periode een Taal-Digi-Punt en een Taalcafé geopend. Ook hier aan belangstelling geen gebrek en ook hier weer met vrijwilligers van het Huis der Taal ondersteund.  En ook hier: ook in de rest van het land zie ik soortgelijke ontwikkelingen.

De Bibliotheek: de ANWB van basisvaardigheden
Als ik dit soort resultaten achter elkaar zet, dan zie ik een nieuw soort maatschappelijke bibliotheek ontstaan. Een nieuw soort bibliotheek die al veel verder is dan wij zelf vaak denken. Op dit vlak zijn we de afgelopen jaren een flink eind verder gekomen. Bibliotheken ontwikkelen zich gezamenlijk tot een soort ANWB van Basisvaardigheden.

En de traditionele bibliotheek?
Op lange termijn verwacht ik dat de uitleenfunctie van bibliotheken minder gaat worden. Het gevaar bestaat dat we ons te snel neerleggen bij dalende uitleenaantallen. In Deventer kende men het afgelopen jaar overigens opnieuw groei in de uitleenaantallen. Hoewel de vraag naar boeken zelf misschien niet meer toeneemt, lukt het bibliotheek nog wel steeds om beter te voldoen aan die vraag. En ook dat zien we nog terug bij een aantal bibliotheken. Voor mij heeft de traditionele bibliotheek dan ook nog lang niet afgedaan.

Wat betreft de digitale bibliotheek -dat moet gezegd - daar is nog een wereld te winnen. Uit cijfers van het GfK blijkt dat inmiddels 1 op de 7 verkochte fictie boeken een ebook is. Hoewel het aantal titels snel toenoemt voor bibliotheken is de integratie in de bestaande dienstverlening echt nog beneden de maat. Daar ligt nog een opgave voor de hele sector. Wordt aan gewerkt zullen we maar zeggen.

Nieuw spreidingsbeleid
Alle vestigingen blijven in Deventer in 2015 gewoon open. En dat zijn er nogal wat: 8 gewone vestigingen, 1 servicepunt en 5 woon-zorgcentra. Dat samen met 21 bibliotheken op school. En wie dat zo achter elkaar legt, ziet ook dat er een nieuw spreidingsbeleid ontstaat: met de bibliotheek op meer plekken in plaats van minder. Veel fijnmaziger en steeds meer toegspitst op de nieuwe functies.

Toekomst al dichterbij dan we denken
Bibliotheekwerk is door de crisis en bezuinigingen niet makkelijker geworden. Maar laat u daar niet door afleiden. Het goede nieuws is: de toekomst is al veel verder dan wij denken!

In Deventer mocht ik de keuze van de architect meemaken voor de nieuwe bibliotheek in de binnenstad. Bierman Henket (van o.a. Fundatie en Museumkwartier Den Bosch) is beoogd architect geworden. Dat nieuwe gebouw (zie ook bovenstaande plaatje) moet er komen. Maar dat gebouw - het omhulsel van de inhoud van bibliotheek - is niet het belangrijkste.  De inhoud van die nieuwe bibliotheek is er al op veel fronten. Er moet alleen nog een nieuw gebouw om heen. Kom maar op met die toekomst!