"God, Heer der wetenschappen stort goedgunstig uw zegen uit over deze bibliotheek, opdat zij gespaard blijve van brand en andere gevaren." Het is een gebed uit een katholiek gebedenboek. Een gebed dat Jos Debeij afgelopen week rondtwitterde.
Dat inzegenen van mensen en dingen was een goed katholiek gebruik. Alles van enige waarde kon met een gebed en bijbehorende wijwater voorzien worden van een zegen. Zo vertelde mijn opa mij vroeger dat hij zijn auto liet inzegenen. Alle nieuwe auto's werden voor de kerk neergezet en de pastoor kwam langs met de wijwaterkwast. Een soort autoverzekering avant la lettre. Toch nog maar twee generaties geleden. Op de rijkunsten van mijn opa had het trouwens geen effect: hij bleef een beroerde chauffeur die elk jaar wel een nieuwe versnellingsbak kocht. Daarop had de zegen geen enkel effect.
Bibliotheken in transitie: koets met hulpmotor
Die auto waar mijn opa in reed en liet inzegenen, was al een echte auto. De motor voorin en al een echt dak. Ga je nog één generatie terug dan kom je bij de eerste omgebouwde koetsen. Tja, waren dit nou auto's of koetsen met hulpmotor?
En daarmee bedoelde Jaap dat bibliotheken in transitie zijn: van de ene verschijningsvorm naar de andere. Eeuwen hebben we het paard vóór de wagen gespannen maar ondertussen is er een nieuwe krachtbron ontstaan: de stoommachine en de benzinemotor.
De koets, die kon wel weg, want binnenkort zou toch iedereen in een auto rijden.
En dat geldt voor bibliotheken evenzeer. Door sterk verbeterd onderwijs, hogere opleidingen en digitalisering zijn sommigen vertwijfeld of de bibliotheek niet de koets is die we wel weg kunnen doen. Want wie leest er nu nog papieren boeken?
En dus bezuinigen wethouders op de bibliotheek terwijl ze om het hardst roepen "iedereen heeft internet en niemand leest meer papier". Detail: ruim 95% van de boekverkoop is nog steeds een papieren boek. Maar in het harde roepen, wordt dat al niet meer gehoord.
Vestiging na vestiging wordt gesloten. Een tijdje geleden schreef ik al dat we in deze jaren elke week een vestiging sluiten. En dit weekend maakte omroep Brabant bekend dat de afgelopen tijd in deze provincie er 30 vestigingen gesloten zijn.Nieuwe rol
Velen riepen dus dat koetsen niet meer nodig waren. Toch was het die koets met hulpmotor die in ons denkkader de ruimte heeft geschept over wat een auto moet zijn. Doordat we onderkenden wat de nadelen waren die hoge instap, de open koets en het sturen met zo'n rare lange stok, ontdekten we hoe een auto eruit moest zien. Zonder die tussenfase van die koets met hulpmotor hadden we dat niet geweten. Was de auto er dan wel ooit gekomen?
Meer dan ooit zie ik dat de bibliotheken nu definitief de transitiefase ingestapt zijn: een versterkte belangstelling voor de sociale opbrengst van de bibliotheek, de opkomst van de participatiesamenleving, het wegvallen van instituten en het opkomen van de netwerkmaatschappij, het zijn allemaal factoren die bibliotheken nu definitief in die transitiefase brengen. En ja, ik zal toegeven: de bezuinigingen hebben de urgentie om die transitie te maken versneld. Een katalysator op dat proces.
Bibliotheken zijn koetsen met hulpmotor. Decennialang een gouden formule met uitlenen en nu op zoek naar hun nieuwe rol. Het afgelopen weekend verscheen er een groot artikel in de Tubantia over hoe de bibliotheek Hengelo bezig is met het invullen van die nieuwe rol.
Een mooi en terecht artikel over deze bibliotheek. Over hoe ze al jaren tegen de landelijke trend in groeien. Maar eerlijk is eerlijk, toch ook nog heel veel over uitlenen. Her en der een opmerking over de huiskamer van de stad, over laaggeletterden en over leesbevordering. Jazeker, de contouren van een echt nieuwe bibliotheek worden zeker genoemd maar ons beeld kleeft toch ook zeker naar die koets. Wie koetsen gewend is, heeft soms nog moeite om de auto te zien.
Waarom gebouwen nodig zijn
Er zijn wethouders die beweren dat bibliotheken door alle digitalisering geen gebouw meer nodig hebben. Er zijn zelfs ollega's die bij hoog en laag vinden dat er geen cent meer geïnvesteerd moet worden in nieuwe bibliotheken. In een land waar elke week een vestiging sluit, hebben ze misschien het gelijk aan hun kant.
Ik geloof ze echter niet. Bij dat soort berichten denk ik altijd maar weer aan Gerard Schuurhannes. Gerard leerde ik kennen in de bibliotheek van Hengelo. Hij is een ex-laaggeletterde en leerde onder andere via de bibliotheek lezen. In het filmpje zie je hem terug.
Als je Gerard had gezegd dat hij wel had kunnen leren lezen via internet, dan had hij het nu nóg niét geleerd. Gerard liep binnen bij de bibliotheek. En vond daar zijn weg. Samen met heel veel anderen Gewoon in een huiskamer van de stad.
Deze maatschappij schreeuwt om publieke ruimte om tal van sociale, maatschappelijke en culturele functies. Publieke ruimte die bijzonder schaars is geworden. En de bibliotheek heeft daarin een zeer waardevolle toekomst.
Heer der wetenschappen, zegen deze bibliotheek
Bibliotheken zijn koetsen met hulpmotor. En je kunt er op twee manieren naar kijken: zijn het die oude instellingen die toevallig bezig om ook nog modern te doen met een paar ebooks? Of zijn de auto's van morgen maar nog in het jasje van vandaag?
Ik ben er heilig van overtuigd dat bibliotheken de auto's van morgen zijn. Wie goed kijkt naar de contouren van de nieuwe bibliotheek ziet de uitlopers van die toekomst al.
Het gebed dat Jos rondtwitterde is dan ook meer dan terecht. In een wereld waar wethouders niet met het snoeimes maar met de kettingzaag de begroting sluitend maken, wordt soms de koets van de hand gedaan. Een beetje bescherming van boven is dan meer dan welkom:
Maar het gebed gaat verder met:
"en in de toekomst passend worde uitgebreid."
Kijk, Onzelieveheer kan natuurlijk in de toekomst kijken. Ik zou dus die koets met hulpmotor maar in de gaten houden. En tot die tijd.... prevelen wij zachtjes dit gebed.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten