maandag 23 september 2013

'Delen is het nieuwe hebben' : Deel 3 : Drie stappen voor een nieuwe strategie



U bent er nog? Mooi, gaan we weer verder met 'Delen is het nieuwe hebben'. Dit keer is het even een wat taaier blog. Want we gaan het hebben over de basis van een nieuwe strategie voor de 'collaborative economy'. En daar gaan we even een theoretisch model bij gebruiken. Hoewel ik niet zo heel erg van de theorie ben, is het misschien toch goed om dat wel te doen. Daarmee bekijk je iets nieuws toch even van alle kanten.

Ik gebruik het model van Jeremiah Owyang, een social media guru uit Sillicon Valley. Ik leg het hieronder kort uit met een paar praktische voorbeelden voor bibliotheken. In het filmpje zit een uitgebreidere uitleg.

Zijn theorie gaat voor over de waardeketen binnen social media en de drie bewegingen die gemaakt worden. Die drie lijnen zijn:
1. Maak van je product een service
2. Creëer service in marktplaatsen
3. Laat de markt meebouwen aan je product




1. Maak van je product een service
Maak van je product een 'company-as-a-service'. Dat is leuk, want dat zijn bibliotheken al. Je wordt lid van ons en je leent je boeken. Niet het bezit staat centraal, maar de toegang. Maar daar kunnen we als bibliotheken nog wel wat verder mee gaan. Want voor cursussen of lezingen hanteren we nog steeds het oude 'kaartjes' model. U koopt een kaartje en u mag naar binnen. Maar als bibliotheek zou je ook toegang kunnen bieden aan een pakket van lezingen of trainingen. Maak een pakket rond een 'Leven lang leren' bijvoorbeeld en zorg dat het een dienst wordt.




2. Creëer service in marktplaatsen
Antiquariaten kunnen niet zonder www.boekwinkeltjes.nl En ik ben er eigenlijk van overtuigd dat er ook antiquariaten zitten op de site van www.bol.com. Links en rechts worden bibliotheken ingehaald met boekensites. Wat doen we? Blijven we op onze eigen systemen zitten en beschouwen we de rest als de vijand? Of bewegen we mee en gaan we kijken wat we aan boekensites kunnen toevoegen? Wat doen Nederlandse bibliotheken met bookcrossing? Waar zijn we op Librarything? Wat kunnen we bieden aan Google? En wat voegen we toe aan Facebook of Twitter? Beschouw de grote marktplaatsen niet als concurrent, maar als een uitgelezen kans om publiek te bereiken. Of het nu gaat om lezen, leren of informeren, elke lijn is een flinke brainstorm waard.




3. Laat de markt meebouwen aan je product
De laatste lijn die Owyang benoemt is dat een instituut niet meer alleen bepaalt hoe het product eruit ziet. Laat klanten zelf meebepalen hoe het voor hen eruit moet zien.  En geef consumenten een rol. Om maar even bij onze klassieke rol te blijven: wij hebben heel veel lezers. En al die lezers hebben een favoriet boek. Kunnen onze klanten van elkaar zien welk boek het favoriete is van hen? En verbinden we die klanten met elkaar? Mogen ze elkaar tips geven en leeslijstjes uitwisselen? Een simpel prikbord op de website is een goed begin. Maar ook rond leren en informeren is van alles te bedenken. Hoe kunnen burgers elkaar dingen leren? Bieden we cursussen die door onze 'klanten' zelf georganiseerd worden? Kunnen onze leden zelf kiezen welke schrijvers we gaan uitnodigen in onze lezingencyclus?




En toen?
Het zijn niet drie lijnen die je makkelijk achter elkaar kunt leggen. Het is geen stappenplan dat je even uitvoert. Het zijn drie onderdelen die je moet beschouwen in het geheel van alles wat een bibliotheek doet. En met dat geheel moet je dan weer een soort eenheid krijgen die past bij de toekomstige missie van de bibliotheek. Moeilijk? Volgens mij valt het wel mee. Tenminste, ik kan de contouren van die toekomst al zien. Daar zal ik in de volgende blog op in gaan.

zondag 22 september 2013

Hoe je vandaag iemand blij kunt maken....

annemarie van essen

Vandaag is Annemarie van Essen jarig. En zoals u wellicht allen weet, is zij dit jaar genomineerd voor de Beste Bibliothecaris van 2013.  Een prijs die ze van mij zo mag winnen. Annemarie is een  bijzonder iemand, waar ik in de afgelopen jaren heel vaak mee op stap was. We wonnen ooit samen bijna de ICT-awards, zorgden er samen voor dat Biebsearch in het land bekend werd en daar waar ik soms meer achter de schermen dook, stond zij vaak het verhaal te vertellen. Ooit blogde ik over haar, dat ik niet meer wist wat ik haar nog moest leren. Sterker nog, ze bezit veel kwaliteiten die ik niet heb.

En tja, Annemarie zou Annemarie niet zijn als ze niet altijd als eerste alle gadgets zou hebben die er op ICT-gebied te halen zouden zijn. Ze is een vraagbaak voor velen als het gaat om iPad of iPhone en ze was één van de eerste twitteraars in Nederland. En ondertussen hield ze Biebsearch springlevend en is ze misschien wel de beroemdste bibliothecaris in onderwijsland na Annie M.G. Schmidt.

Hier en hier kun je met nog mooiere woorden lezen waarom je op haar zou moeten stemmen. Dus doe haar een plezier en maak haar vandaag blij. Een leuk cadeautje voor een verjaardag lijkt me. Want zeg nou zelf, nog een gadget voor de iPhone is toch veel te veel.

Overigens: er zijn nog twee andere kandidaten in de race: Jeanine Deckers - nee, geen directe familie-, en Jan van Bergen Henegouwen. Ook twee prima en bijzonder kandidaten, die ook zomaar Beste Bibliothecaris zouden kunnen worden en ook allebei een prima boegbeeld voor de branche zouden kunnen zijn.

Hoe het ook zij: maak vandaag iemand blij en stem. Dus druk op die stemknop, por nog eens een collega of vriend op en laten we er een gezellige dag van maken.

woensdag 18 september 2013

'Delen is het nieuwe hebben' : deel 2 : Hoe Koning Willem II het oploste


Gisteren was weer een toogdag voor het 'instituut' Koningshuis. De jaarlijkse Prinsjessdag met hoedjesparade behoort inmiddels tot de oud-hollandse folklore. De koning mag de troonrede voorlezen maar hem niet zelf schrijven.

Eigenlijk verschuift al sinds de Franse revolutie en de Verlichting het vertrouwen in dit soort instituten. Er kwam onderwijs, er kwam stemrecht en stapsgewijs kwamen er meer en meer vormen van medezeggenschap. Instituten hebben het wat dat betreft sindsdien altijd al moeilijk gehad. Niks nieuws onder de zon.

De oplossing van twee koningen
In het midden van de 19e eeuw zat in Nederland Koning Willem II (links) op de troon. In Denemarken heerste Frederic VII (rechts). Beiden nogal markante figuren. Frederic VII had al een aantal huwelijken achter de rug voordat hij de troon besteeg, om vervolgens te trouwen met een burgermeisje. Wie de instandhouding van de Scandinavische koningshuizen kent, weet dat dit geheel buiten de traditie viel. Koning Willem II daarentegen was koning, maar bleef in hart en een nieren soldaat. Hij vond het eeuwig zonde dat er niets te knokken viel. Naast een aantal bastaardkinderen hield hij er een roemrucht homoseksueel leven op na met pastoor Zwijssen uit Tilburg. Maar goed: het bleef het koningshuis. En de koning, bleef de koning, en de koning was de baas.

Beide vorsten kregen te maken met oproer in het land. Het was niet meer van deze tijd dat de koning nog zoveel macht had. Beide koningen hadden gezien hoe het was afgelopen met het vorstenhuis van Frankrijk. En dus kozen ze eieren voor hun geld. Hun tactiek was om niet het instituut van het Koningshuis koste wat het kost in stand te houden. Men bewoog mee met de tijd, men bleef koning, maar het volk kreeg de macht. De constitutionele monarchie was een feit. Het instituut van het Koningshuis bestond nog, maar was van vorm veranderd.

En dat is voor alle instituten een voorbeeld. Niet elk instituut hoeft te verdwijnen, maar wel zal elk instituut van vorm veranderen. Ondanks Google, Facebook, Twitter, Apple en Microsoft is er naar mijn gevoel dus ook een plek voor het instituut bibliotheek. De bibliotheek zal alleen wel van vorm moeten veranderen. Overigens zullen er altijd partijen zijn die vinden dat de bibliotheek wel zal verdwijnen. Maar ja, dat zegt men van het Koningshuis ook.

From providing services to enabling participation
Maar hoe moet je meebewegen met de tijd. Die vraag beantwoorden en een vaag idee concreet maken is misschien wel het moeilijkste?  Het volgende filmpje is wat mij betreft inspirerend.  De marketeers van Nesta leggen uit hoe maatschappelijke instellingen gebruik kunnen maken van de 'collaborative economy'. De mooiste zin zit aan het eind: from providing services tot enabling participation.
 

Duidelijk wordt ook weer in dit filmpje dat het gaat om het verbinden van mensen. Instellingen hoeven niet meer zelf de diensten aan te bieden, maar moeten zorgen dat 'vreemden' elkaar gaan helpen. Een interessante gedachte. En hoe zou dat eruit zien voor bibliotheken?

In de volgende blog gaan we in op een model waar je als bibliotheek gebruik van kunt maken om de diensten van de bibliotheek om te bouwen naar de 'collabortive economy'.

maandag 16 september 2013

'Delen is het nieuwe hebben' : deel 1 : Klein is het nieuwe groot


 
'Delen is het nieuwe hebben.' Een kreet die Daan Roosegaarde gebruikte in de laatste Zomergasten van dit seizoen. De kreet die hoort bij de netwerkmaatschappij en de 'sharing economy'. Klinkt het niet prachtig en hoopvol: 'Delen is het nieuwe hebben'? In een kredietcrisis waar maar geen eind aan komt, lijkt dit toch een richting die uitkomst biedt. Is 'Delen het nieuwe hebben' of is de kreet net zo verkeerd als de beleggingshypotheken van de banken, die we ook allemaal leken te vertrouwen?

In naar verwachting vier of vijf blogs zal ik ingaan op die 'sharing economy', collaborative consumption en hoe bibliotheken daarmee om kunnen gaan. De blogs zullen gebaseerd zijn op een korte workshop voor staf en MT-leden van het Apeldoornse Archief, Bibliotheek en Museum CODA. Zij hadden mij uitgedaagd om ze te prikkelen rondom nieuwe businessmodellen. Bij die workshop gebruikte ik onderstaande presentatie. Het onderwerp was de 'collaborative economy'.

Deel 1: Klein het nieuwe groot
Kijk maar eens naar het filmpje van Triodos. Een reclame die de afgelopen tijd veelvuldig op televisie te zien was. De gemiddelde reclame op tv is 20 seconden. Deze reclame duurt 100 seconden. Vijf keer zo lang. En het is een filmpje dat helemaal past bij the 'collaborative economy'.

Triodos opent met dat het een geweldige tijd is. En dat is gek: want de hele wereld vindt dat de wereld in een crisis zit. Triodos herhaalt een aantal keer dat het geweldig met ons gaat: we hebben het beter dan ooit, hebben meer vrijheid dan generaties voor ons en zijn in hoge mate in staat om ons leven te sturen. De mensheid is zich meer dan ooit bewust van de kracht die zij zelf kan ontwikkelen.  Met mooie kanten.

En toch geloven we dat we in een diepe crisis zitten. En die crisis moet door iemand worden opgelost: de EU, het IMF, de banken, de huizenkopers, onze regering of de gemeenteraad. Door iedereen behalve onszelf. Wat Triodos ons leert is dat wij onszelf uit de crisis kunnen helpen door de keuzes die we met elkaar maken. Door dingen te doen of juist te laten.

De macht is niet meer aan groot. De macht is aan klein. En dus aan ons. Dat is mooi nieuws. Voor ons als burger dan. Want het is slecht nieuws voor de instituten.

De 'Great Trust Shift'
Een tijdje geleden blogde ik al over Rachel Botsman en het einde van de instituten. Zij schetst een verhaal dat de macht, maar ook het vertrouwen van burgers, verschuift. Vertrouwen wordt minder en minder gegeven aan instituten en meer en meer aan individuen. Rachel Botsman noemt dat de 'Great Trust Shift'


Of je nu een bank, een overheid, een autoverkoper, een ziekenhuis, een verzekeraar, een kerk of .... een bibliotheek bent, de vraag is op welke wijze instituten gaan overleven. Via internet kunnen mensen onderling geld lenen, worden auto's gedeeld, gaan we 'couch surfend' op vakantie en organiseren we een 'onderlinge' reisverzekering. En zelfs winkels zijn niet veilig. Want iedereen kan zijn eigen winkel zijn: met een eigen webshop of gewoon op Marktplaats. En als we toch met instituten willen werken, dan bundelen consumenten hun krachten onder de naam United Consumers. En samen kopen ze tegen de meest scherpe voorwaarden in.

De macht is niet meer aan groot. De macht is aan klein. Maar dat geldt ook voor informatie. Informatie is niet meer het domein van kennisinstituten. Het is het domein van miljoenen experts, die dag en nacht hun kennis delen op internet.  Het einde van de bibliotheek?

Presentatie voor CODA
In deel 2 ga ik in op Koning Willem II en Koning Frederic VII van Denemarken. Waarom?  Dat leest u de volgende keer. Voor nu alvast de presentatie en ik hoor graag jullie reacties.
 
 

dinsdag 10 september 2013

'Pennen en boeken zijn de wapens tegen het terrorisme'



 
De jonge Malala, een Pakistaanse vluchtelinge en kinderrechtenactiviste opende vorige week de nieuwe bibliotheek van Birmingham. In het filmpje zie je haar speech. Een ontroerend verhaal. Een verhaal dat schreeuwt waarom er bibliotheken moeten zijn.

Een deel van haar speech heb ik vertaald. Ik denk wij als bibliotheken Malala heel dankbaar mogen zijn. Voor de mooie woorden en het opnieuw openen van je ogen voor dingen waar je zo makkelijk over heen leeft. Dankjewel Malala.

Deel van de speech van Malala

Beste zusters en broeders, ik begin met mijn persoonlijke verhaal. Op mijn school in Swat, vond men dat ik een goede en gehoorzame leerling was. Ik haalde goede cijfers. Behalve mijn schoolboeken las ik ook negen! boeken uit de bibliotheek. Twee daarvan waren ‘The Alchemist’ en ‘Sophie’s World. Ik dacht dat ik het goed deed, die eerste vijftien jaar van mijn leven. Maar in het afgelopen jaar, na het incident (de aanslag op haar leven), werd ik naar Birmingham gebracht. Toen ik uit het ziekenhuis ontslagen werd, betrad ik een nieuwe wereld, anders de samenleving van Pakistan.

Hier vertellen mensen mij dat ze honderden! boeken hebben gelezen. Het maakt niet uit hoe oud ze zijn, iedereen lijkt geïnteresseerd in lezen. Sommige kinderen van zes of zeven jaar hebben hier al meer gelezen dan ik. Daarom heb ik mijzelf een opdracht gegeven om duizend boeken te lezen en mezelf daardoor te versterken met kennis.

Pennen en boeken zijn de wapens tegen het terrorisme. Ik ben er heilig van overtuigd dat de enige manier om wereldvrede te krijgen is door onderwijs. Niet alleen het onderwijzen van ons verstand maar ook van harten en onze zielen. Dit is de weg naar ons doel: vrede en welvaart.

Zusters en broeders, boeken zijn kostbaar en waardevol. Sommige boeken laten je eeuwen terug reizen en anderen nemen je juist mee naar de toekomst. In sommige boeken reis je naar het diepste van je hart en en andere reis je naar het universum. Boeken houden iemands gevoel in leven. Aristotiles’ ademt nog steeds zijn woorden. Rumi’s poëzie zal je altijd inspireren en Shakespeare’s ziel zal nooit sterven.

Er is geen beter manier om het belang uit te leggen van boeken dan door te zeggen dat zelfs God dit medium koos om Zijn boodschap te vertellen tegen Zijn mensen.

In deze prachtige bibliotheek, de grootste van Europa, leren de mensen uit Birmingham als tientallen jaren en het zal ook de komende generaties verlichten. Zoals eens gezegd: een kamer zonder boeken is als lichaam zonder ziel. En ik zeg: een stad zonder een bibliotheek is als een kerkhof.

Zusters en broeders, we moeten niet vergeten dat er 57 miljoen kinderen niet naar school kunnen. We moeten ons uitspreken voor de vrede in Nigeria, Syrië en Somalië. We moeten praten namens de kinderen van kinderen in Pakistan, India en Afghanistan, die leiden onder terreur, armoed, kinderarbeid en kinderhandel. Help ons door je stem te gebruiken, doe mee aan actie en liefdadigheid. Help deze kinderen om boeken te lezen. En laten we niet vergeten dat één boek, één pen, één kind en één leraar de wereld kan veranderen.

Voor de complete tekst in het engels, kun je terecht op de website van de bibliotheek van Birmingham.



maandag 9 september 2013

Over Badr, harde kaften en centraal collectioneren

Bridge over troubled water (Explore)
 
Deze week passeerden we in Gelderland we weer een mijlpaal in centraal collectioneren. Eerder vertelde ik al het verhaal van de nieuwe uitdaging en  van de eerste week. We begonnen met 40 vestigingen, na twee weken stegen we naar 60 en deze week volgt bijna het sluitstuk met nog eens ruim 30 vestigingen. Opnieuw een brug over. In dit blogje vertel ik maar eens wat je in zo'n weekje mee maakt. En bij elke grote stap is telkens de vraag: a bridge too far?

Voorbereidingen
In de weken rondom mijn vakantie had ik alle nieuwe bibliotheekstichtingen bezocht en daar gesprekken gevoerd. Met deze bibliotheken bouw ik hun collectieplan om naar de rationeel collectiemodule. Ondertussen werkte het collectieteam zich in samen met de hulp van de betrokken bibliotheken. Overigens ging voor dit team gewoon de aanschaf door en gingen we tussendoor ook nog een beetje op vakantie. Een gezellige drukte zeg ik dan. Maar ik kan me voorstellen dat andere mensen er supernerveus van zouden worden of gillend gek.
 
Ook bij deze sprong moest er nog wat gesleuteld worden aan de techniek van de collectiemodule. En dan blijkt toch weer dat - ondanks het feit dat we niks nieuws in  gebruik nemen - er toch nog even wat hapert. Gelukkig ontdekt Jeannet - onze technische steun en toeverlaat - toch nog snel het euvel en opnieuw zijn we toch weer precies op tijd klaar.

En dan van start...
Het collectieteam werkt op dinsdag en donderdag. Er wordt op dinsdag gestart met nog een kort overleg. We bekijken de laatste wijzigingen, geven elkaar nog wat tips en het team gaat op weg. Met 30% meer vestigingen dan de week ervoor. We houden er rekening mee dat het team wat extra uren moet werken die week.
 
Eigenlijk start het vlekkeloos. De techniek is bekend en werkt.  Hier merk je dat we nu toch al 9 weken op weg zijn met dit team. Er ontstaat een eerste routine. Toch valt de aanschaf nog even stil.  Want er blijkt iets raars met een locatiecode. HEE zou 's Heerenberg zijn, maar volgens mij kennen we die ook als Heerde... Tijdens een pauze zetten we dat recht. De codes worden aangepast. Gelukkig is voor beide vestigingen niks mis gegaan.
 
Even later meldt een collega dat er niet besteld kan worden voor Velp. Zij blijkt de enige met dat probleem te zijn. Blijkt een bevoegdhedenkwestie te zijn. Ook hier een palletje wat net niet goed staat.

Badr, harde kaften en deelwerken
Ondertussen wordt er ook gewoon gegrapt: het boek 'Badr' wordt aangeboden door de NBD. Met harde kaft.... Om beter mee te kunnen slaan.
 
Ook zit de deelwerkenlijst van Biblioservice Fryslan deze week bij de bestellingen. Voor niet-bibliothecarissen: de deelwerkenlijst is een handig boekwerkje om alle titels van boekseries (zoals de Grijze jager) in na te kijken. De vraag is: welke vestigingen willen die hebben? We vragen het de contactpersonen van de stichtingen en krijgen snel antwoord. Ik vind het overigens wel verbazingwekkend dat ze die deelwerkenlijst niet ook online aanbieden. Lijkt me wel handig.
 
 Op donderdag blijkt dat extra werken niet nodig lijkt te zijn. De extra vestigingen lijken gewoon binnen de gestelde tijd meegenomen te kunnen worden. Dat is mooi. Ondertussen ontdekken we nog even een fout met wat bestelde DVD's voor een bibliotheek. De betreffende bibliotheek krijgt een excuusbericht van ons. Ook wij maken fouten en zeker in het begin met zoveel vestigingen zie je wel eens iets over het hoofd. Het hoort erbij en we leren ervan.

De eerste collectioneur meldt donderdagmiddag om half drie dat ie klaar is. Het jeugdaanbod heeft deze week de meeste tijd nodig. Zij hebben heel veel series die deze week nagekeken moeten worden. De eerste collectioneurs die klaar zijn, gaan de de jeugdaanschaffers helpen.

Om half vijf kent het systeem een korte storing. En heel even lijkt het erop dat we toch het avondscenario uit de kast gaan halen. Maar een kwartier later kan - opnieuw - Jeannet ons melden dat het alles weer werkt.

Om zes uur wordt de laatste bestelling genoteerd en het systeem afgesloten. Langzaam wordt het stil in de werkruimte. Volgende week opnieuw, alleen dan met een halve dag minder omdat we dan nog een stukje training erbij doen. Elke week is weer anders.

Van opstart naar monitor
En ik realiseer me dat dit project met deze stap langzaam naar een nieuwe fase gaat: van opstart naar het monitoren van de voortgang. Maar voor nu weet ik dat onze teamleden: Liesbeth Postma, Margot Dros, Gerda van den Berg, Paul Visser, Heleen Lunenborg, Jacqueline Terwijn en Jacqueline Dulos weer een knap staaltje werk hebben geleverd!

vrijdag 6 september 2013

Rozet : Lees, leer, praat, zie, ervaar, en bewonder



Afgelopen zondag 1 september opende Rozet haar deuren. Samen met 9.000 Arnhemmers werd die dag- onder andere - een nieuwe bibliotheek geopend. Een paar weken geleden mocht ik al een kijkje nemen. Toen nog midden tussen de verhuisdozen. Maar wat ik toen al kon zien, was, dat Rozet een cultureel slagschip van formaat is, waar de Arnhemse samenleving nog veel plezier aan gaat beleven.

Rozet is gesitueerd aan de rand van het centrum. Een plek waar menig projectontwikkelaar de afgelopen jaren om heen liep. Een plek die dan ook zonder ingrijpen de komende tien jaar aan verval onderhevig zou zijn geweest. Heel even dringt daardoor de vergelijking op met de OBA in Amsterdam die het destijds aandurfde om op het Oosterdokseiland te bouwen.

Het gebouw is prachtig en heeft daardoor een hele mooie uitstraling. Maar dat is bijzaak voor mij. Voor mij is belangrijk of een gebouw de potentie heeft om in de toekomst mensen aan elkaar te verbinden. Zal er leven zijn in dit gebouw? Gaat er meer gebeuren dan boeken uitlenen? Zullen burgers dit gebouw in beslag nemen? Dat soort vragen speelt door mijn hoofd bij het zien van een nieuwe bibliotheek.

En op al die vragen is het antwoord hartgrondig: ja! Dit gebouw heeft de potentie om zowel individuele burgers als groepen op verschillende manieren te ondersteunen in hun 'leven lang leren'. Er zijn mooi individuele studieplekken, er is uiteraard overal Wifi, er is goede horeca.

De uitdaging aan de Arnhemse samenleving is om dit gebouw in beslag te nemen: Lees, leer, praat, zie, ervaar, en bewonder! Ik ga nog een keer terugkomen op deze bibliotheek. Want wat mij puzzelt: hoe nodig je de samenleving uit om dat met jouw gebouw te gaan doen.

In het filmpje legt directeur Ria Oudega uit hoe de verhuizing in zijn werk ging en krijg je een snelle indruk van deze mooie bibliotheek.