dinsdag 26 januari 2010

De duiventil die E-books heet

Afgelopen maandag had ik samen met een paar collega's een genoeglijk gesprek met één van managers van Bol.com. Om precies te zijn: de manager die de e-books heeft gelanceerd. De reden van het gesprek was om eens verder te praten over hoe Bol.com die E-books had aangepakt en wat we daarvan kunnen leren c.q. wat we samen zouden kunnen doen.

Bij Amazon.com is de Kindle E-reader het meest verkochte elektronica-item van 2009. Bij Bol.com is dat de Sony E-reader. En dat terwijl die reader nog maar een half jaar daar te koop is. De omzet stijgt. De groei van dit jaar gaat bepalen hoe substantieel e-books gaan worden. En dan kon het wel eens heel hard gaan.

Bol.com heeft ervoor gekozen zich vooral te focussen op de verkoop. Dat is hun ding. De techniek is uitbesteed aan derden. Wel hebben ze veel tijd en moeite moeten doen om het aantal nederlandstalige titels snel te laten groeien. Wij kunnen daarvan leren dat wij ons vooral bezig moeten houden met het verleiden van bibliotheekleden om ebooks te lenen.

Tot slot: als we één ding kunnen leren van Bol.com is dat het toch verdraaid handig is om één bedrijf te zijn. Want de afgelopen weken ben ik vanuit vijf verschillende gremia benaderd om mee te denken over e-book-initiatieven. Ik zet ze even op een rijtje.

1. NBDBiblion
Op dit moment leverancier van Netlibrary. Levert veel Engelstalige titels en een paar honderd Nederlandstalige. Er is een redelijke groep bibliotheken (vooral WSF en grote stadsbibliotheken) die het afneemt maar er zijn maar weinig werkelijke gebruikers op dit moment. De bibliotheken die het gebruiken hebben nog wel een verlanglijstje met verbeterpunten.

2. Bibliotheek.nl/projectgroep Bibliotheekinnovatie
Vanuit de projectgroep Bibliotheekinnovatie is eind vorig jaar een traject opgestart met TNO naar de beste propositie voor bibliotheken met E-books. Het onderzoek staat nu onder aansturing van Bibliotheek.nl.

3. Afzonderlijke bibliotheken
Er is een redelijke groep van met name grotere stadsbibliotheken die nader onderzoek doen naar e-books of die kleine experimenten uitvoeren. De bibliotheek Enschede leent e-readers uit aan klanten en heeft daar zelfs een wachtrij voor.

Er is een aantal bibliotheken die pagina's maken met vrij verkrijgbare e-books uit bijvoorbeeld het Gutenbergproject.

Een mooi onderzoek wat ik heb gezien is van de bibliotheek Haarlem waarin heel goed de analyse wordt gemaakt wat een stadsbibliotheek op dit moment kan en wat ze vooral niet moeten doen. In dat rapport worden trouwens ook een aantal concurrenten besproken van Netlibrary. Er is een aardige Amerikaanse partij: Overdrive en een leuke Duitse: Divibib.

4. PSO's
En dan nog de provinciale steunorganisaties. Ook zij vinden dat zij een prima rol kunnen spelen bij E-books. PSO's spelen vaak een belangrijke rol in de ICT-infrastructuur van een provinciaal netwerk, ondersteunen vaak de websites van bibliotheken en spelen in sommige gevallen een belangrijke rol in de distributie van materialen. Die rol zouden ze ook hier kunnen spelen. Het is dus ook niet gek dat hier verkend wordt wat de propositie kan zijn.

5. Aanpalende partijen
En dan zijn er nog partijen die dicht tegen deze materie aanschurken maar waarvan ik niet weet waar ze precies staan. Wat doet de inkoopcommissie op dit gebied? Wat doet de UKB-wereld en het GII-consortium op dit gebied? Van het Centraal Boekhuis heb ik gehoord dat ze bezig zijn met een centrale E-boek-bestelhost voor de boekhandels. Kunnen we daarbij aansluiten met een leenmodel? Op welke wijze ontwikkelt digileen van de CDR zich en is dat niet iets soortgelijks? Wat hebben de blindenbibliotheken aan E-books en wat zouden we daar mee kunnen?

Kortom: duiventil
Als je dat zo bekijkt, is het niet zo gek dat Bibliotheek.nl nog maar even TNO inschakelt. Eerst maar eens even kijken wat een gezamenlijke aanpak zou kunnen zijn.

Van centrale regie lijkt echter geen enkele sprake te zijn. We experimenteren ons een eind in de rondte en allemaal afzonderlijk.

We zijn er allemaal van overtuigd dat digitale content op deze wijze binnen twee jaar wel eens 5% tot 10% van ons collectiebudget zou kunnen beslaan. Maar hoe? Daar hebben we nog niet echt een idee van..

Ik zoek van harte mee. Maar ik pas wel voor al die afzonderlijke experimenten. Kunnen we afspreken dat we gezamenlijk op gaan trekken? En welke regisseur kan opstaan om dat te gaan regelen?

10 opmerkingen:

di2lib zei

Hallo Mark,
ik weet niet of dit een sollicitatie is van jou om als regisseur op te treden - vind het prima, als we maar stoppen met allemaal (met de beste bedoelingen en hetzelfde gevoel van urgentie) proberen om het wiel uit te vinden.
Regie is absoluut noodzakelijk en zou volgens mij vanuit bibliotheek.nl prima gedaan kunnen worden. Dat onder deze regie PSO's hun mogelijkheden verkennen en bibliotheken hun leden laten kennismaken met ereaders en ebooks prima, maar uiteindelijk (en liefst snel) moet het mogelijk zijn om op een simpele wijze nederlandstalige ebooks bij de bibliotheken te kunnen lenen.

Ron Wessels zei

Mark,

Mooi overzicht van de verschillende 'clubjes' die idd allemaal op hun eigen manier met dit relatieve fenomeen aan de slag zijn. Binnen de OB-sector zou dit toch idd landelijk uitgerold moeten worden, liefst gisteren omdat de bibliotheken anders straks weer achter het spreekwoordelijk net vissen.

Inmiddels pakken verschillende bibliotheken en PSO's geheel terecht eigen projecten op. Gelukkig zijn zij daarbij wel weer bereid om van elkaar te leren.

Toch blijf ik me verbazen dat de VOB niet al in een vroeg stadium de regie heeft gepakt. Want als er iets is om de bibl. weer cq verder op de kaart te zetten, zijn het wel nieuwe technieken als e-books. Maar misschien zit de VOB nog wat verward in de ontvlechting ;-)
Gemiste kans?

Dan zijn er ook nog de schoolmediatheken (VO, HBO en WO). Vooral het VO zou natuurlijk prima kunnen samenwerken met de lokale bibliotheken en deels gebeurt dat natuurlijk al.

Ik hoop iig dat de duiventil snel afgebroken kan worden!

Michiel Laan zei

Dag Mark,
Leuk dat je het door ons in gang gezette onderzoek door TNO noemt. Daarmee krijgen we een beeld van de gewenste propositie voor de eindgebruiker. We zullen vervolgens de verschillende partijen vragen naar de manier waarop zij ons allen hierin kunnen helpen.
Ik merk dat steeds meer mensen binnen de branche de weg naar Bibliotheek.nl weten te vinden. Diegenen die ons nog niet hebben gevonden nodig ik bij deze uit. Zo krijgen we stap voor stap grip op deze grote uitdaging voor bibliotheken!

Mark Deckers zei

@Johan: Nee, dit was geen open sollicitatie, het was een verzuchting. En ik deel mijn kennis maar met de buitenwerel.
@Ron: Leuk dat je hier reageert. Volgens mij heb ik je nog niet eerder voorbij zien komen: welkom! Wat betreft de VOB (die overigens niet meer bestaat) hieronder zie je het antwoord van Michiel Laan van Bibliotheek.nl. Ik denk dat hij heel galant reageert.
@Michiel Laan: Er is moed voor nodig om zo openlijk de handschoen op te pakken. Laten we afspreken de krachten te bundelen en initiatieven goed op elkaar aan te laten haken.

Ron Wessels zei

Niets ten nadele van de VOB en haar opvolgers hoor, maar ik vind het jammer dat er (nog steeds) geen uitrol is van een landelijke portal voor het uitlenen van e-books. Misschien dat de nieuwe organisatie juist meer ruimte biedt voor innovatieve projecten.

Gelukkig begrijp ik dat er inmiddels initatieven zijn genomen. Ik ben heel benieuwd wat daar, met medewerking van reeds ontwikkelde lokale initiatieven, uit zal komen. Ik hoop echt op iets moois en dan natuurlijk het liefst op redelijke termijn!

Unknown zei

Ik denk dat je helemaal gelijk hebt Mark. Maar je trapt ook wel een enorme open deur in.
eBooks is zeker niet het enige bibliotheekvraagstuk waarin de centrale regie nodig is en waar de versnipperdheid een probleem vormt.

Ik vraag me alleen af of het niet mee doen met de verschillende clubs wel de oplossing is.
Waarom bekijk je het niet anders. Dat jij voor alle 5 de clubjes gevraagd bent is natuurlijk ook een mogelijkheid. Als jij deze clubs nu eens aan elkaar kan verbinden. Zodat zowel de PSO's als de VOB als de grote stads- en ook de kleinere bibliotheken en partners zoals het centraal boekhuis samenwerken aan een systeem.

Volgens mij is er dan al een hoop winst gemaakt. Dan kun je ook samen een vuist maken en echte afspraken met contentleveranciers maken.

Moet kunnen lijkt mij.

Mark Deckers zei

@Ron: een landelijke portal. We hebben Netlibrary van de NBD. Dat is niet wat je bedoelt? Overigens de rechtenkwestie is de echte bottle-neck. Die bepaalt hoeveel Nederlandstalige boeken mogen worden uitgeleend in digitale vorm. Ik hoop inderdaad ook op iets moois en inderdaad op korte termijn.
@Jeroen: roepen om centrale regie is soms ook een zwaktebod. Dat kun je namelijk bijna altijd roepen. We moeten niet vergeten dat 95% van het bibliotheekbudget toch echt bij de bibliotheken zelf zit. 5% zit bij overkoepelende clubs. Samenwerking is dus absolute noodzaak in een businesscase die absoluut niet door één bibliotheek kan worden opgepakt.

Jouke zei

Wat let je?? :-)

Joep van Dijk zei

Dag Marc,

Heel goed van je om het eens op een rijtje te zetten. Tien jaar geleden leende de OB in LA al digitale boeken uit aan alle bibliotheekklanten in de staat California. Gewoon drie weken lenen en dan viel het van je beeldscherm af. Er is natuurlijk een hoop veranderd maar het principe blijft hetzelfde: openbare bibliotheken bemiddelen tussen vraag en aanbod en bewaken het culturele erfgoed vanuit een educatief oogpunt. Het is belangrijk dat wij vooraan staan met onze dienstverlening en niet als laatste in de rij mee hobbelen. Juist onder de centrale regie van Bibliotheek.nl kunnen we power ontwikkelen samen met onze natuurlijke partner NBD/Biblion. Ik ben een groot voorstander van het zo snel mogelijk aanleggen van een goed gesorteerd corpus aan titels waarmee wij onze klanten kunnen confronteren. Enerzijds moeten we er voor zorgen dat het literaire erfgoed altijd aanwezig is (de vaderlandse highlights) en bereikbaar, anderzijds moeten we de klant de keuze kunnen bieden om een boek fysiek dan wel digitaal mee te nemen. Als ik zie hoe onze digitale prentenboeken tot een hernieuwde vraag naar het tastbare kinderboek leiden dan denk ik dat er grote kansen liggen. Wij hebben al een half jaar tien e-readers in de uitlening en die lopen als een trein maar het gaat om de inhoud en onze opdracht. Overigens, er is nog een initiatief dat je aan jouw rijtje toe kunt voegen: in de franchiseclub hebben we een project geformuleerd waarbij in afzienbare tijd 10.000 Nederlandstalige elektronische titels bij elkaar worden gebracht die tegen standaard voorwaarden kunnen worden uitgeleend. En natuurlijk gaan wij het niet zelf uitvinden, wij gaan de resultaten van Henk Das en Michiel Laan ophalen en in een formuleconcept aan onze franchisenemers aanbieden. En natuurlijk speelt de VOB hier een rol in. Uiteindelijk zul je zien dat het formuleconcept branchebreed wordt ingezet. Zo groeien wij vanzelf naar een organisatiestructuur waarin we slim en krachtdadig opereren als grote marktpartij.

Groet van Joep uit Breda

Mark Deckers zei

@Jouke: Mij let niks. Maar ik pas er voor om het 51e wiel uit te vinden. Overigens: jullie doen het prima!
@Joep: wis en drie: vergeet ik weer het beste peerd van stal. Inderdaad die was ook al op mijn pad gekomen.